ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΧΡΟΝΟ ΣΑΣ.
ΜΕ ΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΤΣΙΚΑΝΗΣ.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Η ΦΕΤΙΝΗ ΧΡΟΝΙΑ, 2007, ΑΝΑΚΗΡΥΧΤΗΚΕ
ΕΤΟΣ ΝΙΚΟΥ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ (1907-1985),
100 χρόνια από τη γέννησή του.
Eπιλεγμένοι στίχοι του μεγάλου Έλληνα υπερρεαλιστή θα "ταξιδεύουν" μαζί μας για ένα μήνα και θα μας συντροφεύουν στις καθημερινές μας μετακινήσεις με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
(ΟΡΓΑΝΩΣΗ: ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ- ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ).
Επίσης, δόθηκε Παράσταση - αφιέρωμα στον Νίκο Εγγονόπουλο στις 16 ΜΑΡΤΙΟΥ, στο ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ.
Ο Νίκος Εγγονόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Οκτωβρίου του 1907 από πατέρα Κωνσταντινοπολίτη και μητέρα Αθηναία (Αρβανίτικης και Γερμανικής καταγωγής). Ο ποιητής και ζωγράφος Νίκος Εγγονόπουλος αποδείχτηκε ο σημαντικότερος πλάι στον Εμπειρίκο εκπρόσωπος του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Κωνσταντινούπολη, ενώ τις γυμνασιακές του σπουδές θα τις ολοκληρώσει στο Παρίσι, από όπου επιστρέφει για να υπηρετήσει τη θητεία του. Την περίοδο 1928 - 1930 εργάζεται ως υπάλληλος σε Τράπεζα, ενώ παράλληλα παρακολουθεί νυχτερινό γυμνάσιο για να αποκτήσει ελληνικό απολυτήριο. Μολονότι η οικογένειά του τον προορίζει για γιατρό, το 1932 ο Εγγονόπουλος εγγράφεται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας όπου φοιτά με καθηγητές, μεταξύ άλλων, τον Κ. Παρθένη και τον Γ. Κεφαλληνό και συμφοιτητές του τον Γ. Μόραλη και τον Δ. Διαμαντόπουλο. Μετά την αποφοίτησή του από τη Σχολή μαθητεύει πλάι στον Φ. Κόντογλου, από τον οποίον διδάσκεται τη Βυζαντινή αγιογραφία. Το 1930 αποσπάται στο Πολυτεχνείο από το Υπ.Δ.Ε.. Την ίδια περίοδο εγκαινιάζει τη σκηνογραφική του δραστηριότητα.
Το 1941 τον βρίσκει να πολεμά στην πρώτη γραμμή του αλβανικού μετώπου, κάτω από άθλιες συνθήκες. Συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς και οδηγείται σε στρατόπεδο εργασίας. Καταφέρνει ωστόσο να δραπετεύσει και επιστρέφει έπειτα από τρομακτική ταλαιπωρία. Το 1956 εκλέγεται επιμελητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή, στην έδρα Διακοσμητικής καταρχήν, στην έδρα Ιστορίας της Τέχνης, ένα χρόνο αργότερα (1957). Το 1964 θα παραιτηθεί από τη θέση του στο Πολυτεχνείο, έπειτα από την άρνηση προαγωγής που του επεφύλαξαν οι ανώτεροί του, για να επανεκλεγεί, στη βαθμίδα του τακτικού καθηγητή, το 1967. Το 1973 συνταξιοδοτείται και αναγορεύεται ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου. Ζώντας μοναχικά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, αποτραβηγμένος στο σπίτι του, πεθαίνει το 1985 στην Αθήνα, στις 31 Οκτωβρίου από ανακοπή της καρδιάς. Κηδεύεται στο Α' Νεκροταφείο της Αθήνας με δημόσια δαπάνη.
Στην αρχή της ποιητικής του πορείας τα έργα του θεωρήθηκαν εξεζητημένα, ελιτίστικα παιχνίδια, η βαθιά λυρική τους διάσταση παραγνωρίστηκε εντελώς, ενώ οι τεχνικές και τα τεχνάσματα του ποιητή προβλήθηκαν μέσα από ένα επιθετικό πρίσμα, διογκωμένα και στρεβλά. Την περίοδο 1942 - 1943, με τις μνήμες του πολέμου νωπές, ο Εγγονόπουλος συγγράφει το ποίημά του Μπολιβάρ, με το οποίο κατακτά απολύτως δικαιωματικά μια εξέχουσα θέση στην νεότερη λογοτεχνική πραγματικότητα της Ελλάδος. Εμμένοντας στους υπερρεαλιστικούς τρόπους, ο ποιητής μεταχειρίζεται το όνομα και την προσωπικότητα του αγωνιστή της Λατινικής Αμερικής Σίμωνος Μπολιβάρ για να συγγράψει ένα πραγματικό ύμνο στην ανθρώπινη υπόσταση που ξέρει να αγωνίζεται, πέρα από κάθε περιορισμό, έναν ύμνο ελευθερίας, δείγμα ποιητικής τέχνης, αλλά και μια ειλικρινή κατάθεση μιας ψυχής που ξέρει να συγκινείται και να παραδίδεται με πάθος. Έχοντας εξασφαλίσει πλέον μια πιο θετική αντιμετώπιση, το 1957, με το βιβλίο του Εν ανθηρώ Έλληνι Λόγω θα αποσπάσει το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Την αμέσως επόμενη χρονιά (1958) θα εκδοθεί το βιβλίο του "Στην Κοιλάδα με τους Ροδώνες", όπου περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, μεταφράσεις ξένων ποιητών (Νταν, Λοτρεαμόν, Λόρκα, Μποντλέρ), καθώς και είκοσι πίνακες του Εγγονόπουλου, που θα λάβει για δεύτερη φορά το Κρατικό Βραβείο γι' αυτήν την έκδοση. Το 1980 θα κυκλοφορήσει το μελέτημά του "Ο Καραγκιόζης, ένα Ελληνικό Θέατρο σκιών", ενώ δύο χρόνια μετά το θάνατό του, το 1987, θα συγκεντρωθούν σε μια έκδοση με τον τίτλο Πεζά Κείμενα, ποικίλα σημειώματα, άρθρα κτλ. του ποιητή.
Ο Νίκος Εγγονόπουλος αποτέλεσε μια από τις πιο ιδιόρρυθμες, αλλά και τις πιο έντιμες περιπτώσεις στην νεότερη καλλιτεχνική πραγματικότητα. Σύμφωνα με δήλωσή του, αισθανόταν περισσότερο ζωγράφος παρά ποιητής και ως εκ τούτου λίγο τον ενδιέφερε να δει τυπωμένα τα ποιήματά του. Πράγματι, η προσφορά του στην ζωγραφική υπήρξε εξίσου σημαντική με την αντίστοιχη ποιητική. Παρουσιάζοντας την πρώτη του ατομική έκθεση το 1939, ο Εγγονόπουλος εγκαινίασε μια ριζοσπαστική πορεία στην ελληνική ζωγραφική. Αντλώντας τα υλικά του από ποικίλους χώρους (μυθολογία, δημοτική παράδοση, σύγχρονη ευρωπαϊκή ζωγραφική) τα έντυσε με μία απολύτως προσωπική υπερρεαλιστική τεχνική, που απέδωσε έργα σφραγισμένα με προσωπικό ύφος απολύτως μοναδικά. Τις ίδιες αισθητικές αντιλήψεις ακολούθησε και στο σκηνογραφικό και ενδυματολογικό έργο του. Η παρουσία του σε ομαδικές εκθέσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό υπήρξε αδιάλειπτη. Ο Εγγονόπουλος, με την εντιμότητα, το ήθος, την απεριόριστη θέρμη του και την σπάνια μόρφωσή του, κατάφερε να δώσει το Ελληνικό πρόσωπο του Υπερρεαλισμού, μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο.
Ποιητικές συλλογές: Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν (1938), Τα κλειδοκύμβαλα της Σιωπής (1939), Επτά ποιήματα (1944), Η Επιστροφή των Πουλιών (1946), Έλευσις (1948), Εν Ανθηρώ Έλληνι Λόγω (1957), Στην κοιλάδα με τους ροδώνες (1978).
Ποιήματα: Μπολιβάρ (1944), Ο Ατλαντικός (1954), Η Εικών (1962), Σύντομος βιογραφία του ποιητού Κωνσταντίνου Καβάφη (1968), Των ιερών Εβραίων (1969), Ου δύναται τις δυσί κυρίοις δουλεύειν (1969), Η μπαλλάντα του Ισιδώρου - Σιδερή Στέικοβιτς (1971), Η σημαία (1972), Ένα όνειρο: η ζωή (1972), Η βυκάνη (1974), Η Γιαβουκλού (1981), Τα γαρούφαλλα (1983).
Μελέτες, κείμενα, επιστολές: Ο Καραγκιόζης, ένα Ελληνικό Θέατρο σκιών (1980), Πεζά Κείμενα (1987), ... και σ' αγαπώ παράφορα (1993), Γράμματα στην Λένα 1959-1967 (1993).
Συλλογές: Ποιήματα Α και Β (1977).
Βραβεία: Α΄ Κρατικό βραβείο Ποίησης, (Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω) (1957).
Το παράσημο Σταυρός του Ταξιάρχη του Φοίνικος (1971).
Κρατικό βραβείο Ποίησης, (Στην κοιλάδα με τους Ροδώνες) (1978).
Ζωγραφική (Σπουδαιότερα έργα του): Για τη Ζωγραφική (1963), Ελληνικά Σπίτια (1972).
"Ο Αλέξανδρος και οι Έλληνες πλην Λεκαιδεμονίων", "Κυνηγός την αυγή", "Νέστωρ", "Δαίδαλος", "Μερακλής", "Ύπνος και θάνατος", "Εμφύλιος πόλεμος" και από τα Αρβανίτικα θέματα, πλην των γνωστών φουστανελοφόρων του, ο "Μερκούριος Μπούας" και ο "Σκαντέρμπεης".
ΥΜΝΟΣ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Π' ΑΓΑΠΟΥΜΕ (ΕΛΕΥΣΙΣ)
Ειν' οι γυναίκες π' αγαπούμε σαν τα ρόδια, έρχονται και μας βρίσκουνε τις νύχτες όταν βρέχει,
με τους μαστούς τους καταργούν τη μοναξιά μας, μες στα μαλλιά μας εισχωρούν βαθειά
και τα κοσμούνε σαν δάκρυα, σαν ακρογιάλια φωτεινά, σαν ρόδια.
ΝΕΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΙΣΠΑΝΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ
Η τέχνη κι η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε: η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε να πεθάνουμε
περιφρόνησις απόλυτη αρμόζει σ' όλους αυτούς τους θόρυβους
τις έρευνες, τα σχόλια επί σχολίων, που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες, γύρω από τις μυστηριώδικες κι αισχρές συνθήκες της εκτελέσεως του κακορίζικου του Λόρκα, υπό των φασιστών
μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει πως από καιρό τώρα -και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα- είθισται να δολοφονούν τους ποιητάς
**** Περισσότερα για τον Νίκο Εγγονόπουλο