Στοχαστική δύναμη

Στη συλλογή Χλόη θερμοκηπίου, περιλαμβάνοντας όλα τα γνώριμα μοτίβα τής ως τώρα πορείας της, επιβεβαιώνει παράλληλα την πρόθεσή της να επικεντρωθεί και πάλι στην καθημερινότητα του σώματος. Λέω «και πάλι» γιατί στις δύο προηγούμενες συλλογές της είχε επιδιώξει χρησιμοποιώντας μια πιο ευρύχωρη φόρμα να «συνομιλήσει» με τον Χρόνο, τον Θάνατο και τον Δημιουργό, με έναν «προμηθεϊκού» τύπου στοχασμό. Αυτά όμως τα ποιήματα παρ' ότι ιδιαίτερα δημοφιλή στο αναγνωστικό κοινό, πιστεύω πως ήταν αρκετά μακριά από το ποιητικό προφίλ της που έχτισε με Το λίγο του κόσμου ή το Χαίρε ποτέ. Τώρα ξαναγυρίζει με περισσότερη στοχαστική δύναμη στο μόνο πράγμα που, όπως έγραφε και ο Σεφέρης στα ημερολόγιά του, έχουμε απόλυτα δικό μας, «το ζωντανό μας σώμα». H Δημουλά προσπαθεί εκ νέου να αντλήσει γνώση, σοφία, θαλπωρή από το ίδιο το σώμα της, να αφουγκραστεί τα μηνύματα της άφθαρτης εσωτερικής ζωής του, να ανιχνεύσει το πετάρισμα της ψυχής. «Σώμα φταις. Και μάταια η φθορά σου μηνύει τώρα την ψυχή για δολιοφθορές / Σε προειδοποίησα πως ήρθε / πρόσφυγας από την άλωση της ανυπαρξίας / και πως το όνομα ψυχή δεν είναι δικό της / ανήκε σε μια έννοια πεθαμένη / προ των εγκοσμίων...» ή, ακόμη, κλασικό παράδειγμα το κορυφαίο ποίημα της συλλογής «Πέρασε τόσο σώμα», ένα μικρό αριστούργημα, όπου η φθαρτή σάρκα ποθεί και συνάμα φοβάται τη μαρμάρινη αθανασία των αγαλμάτων. Τρίτο παράδειγμα, το εξ ίσου σημαντικό ποίημα «Ευκολοδιάλυτα σύμβολα», καβαφικής καταγωγής. Εδώ η ποιήτρια, μπροστά στη βιτρίνα ενός κοσμηματοπωλείου, συλλογίζεται όχι μονάχα την ποιότητα: «Φοβάσαι να κοιτάξεις χορταστικά / μη σου ζητήσουν να πληρώσεις / Μεταξύ μας έτσι πλουτίσαμε: κοιτώντας / Φτώχυναν βέβαια τα χέρια / αλλά τα κρεμάς ανάποδα / με το κεφάλι κάτω / δεμένα με σπαγκάκι / σε σκοτεινό δωμάτιο / κι αποξηραίνεις την αφή...».

Από τη μια το βλέμμα που αιχμαλωτίζει το αντικείμενο του πόθου, από την άλλη η προσδοκία της αφής, της κατοχής, η ανάγκη να κρύψουμε τη γύμνια μας αποκτώντας υλικά αγαθά, ωστόσο η μοίρα των πολλών προδιαγεγραμμένη, «κοιτώντας μόνο θα πλουτίσουμε». Αυτή η ευκολία που έχει η Δημουλά να μετατρέπει κάποια δίστιχα ή τρίστιχά της σε γνωμικά, σε ποιητικούς αφορισμούς, αν προτιμάτε, και που τόσο συχνά έχει κατηγορηθεί γι' αυτό, θα έπρεπε να γεννούσε στους επικριτές της κάποιες δεύτερες σκέψεις για τη γενικότερη λειτουργία της ποίησης. Ελάχιστοι ίσως έχουν αναρωτηθεί πόση δύναμη αποκτά ένα ποίημα εξοπλισμένο με παρόμοιας πυκνότητας στίχους ή την «υψηλή διεισδυτικότητα» που εξασφαλίζει αυτό στους νεότερους αναγνώστες. Κι ακόμη, το πιο σημαντικό: πως στο απώτατο μέλλον έτσι μένει ο ποιητής στη συλλογική μνήμη, με ευάριθμα αποσπάσματα, που σπάζουν το φράγμα του χρόνου και γίνονται κοινό κτήμα. Στο παρόν βιβλίο μάλιστα υπάρχουν πολλά ποιήματα που με τη δραστικότητά τους διεκδικούν παρόμοια μοίρα.

Ο κ. Νίκος Δαββέτας είναι συγγραφέας. Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορεί το βιβλίο του «Το θήραμα». Το ΒΗΜΑ, 29/05/2005 , Σελ.: S04

Θεέ μου τι δεν μας περιμένει ακόμα. Κάθομαι εδώ και βρέχομαι. Βρέχει χωρίς να βρέχει όπως όταν σκιά μας επιστρέφει σώμα. Κάθομαι εδώ και κάθομαι. Εγώ εδώ, απέναντι η καρδιά μου και πιό μακριά η κουρασμένη σχέση μου μαζί της. Έτσι για να φαινόμαστε πολλοί κάθε που μας μετράει το άδειο. Φυσάει άδειο δωμάτιο. Πιάνομαι γερά από τον τρόπο μου που έχω να σαρώνομαι. Νέα σου δεν έχω. Η φωτογραφία σου στάσιμη. Κοιτάζεις σαν ερχόμενος χαμογελάς σαν όχι. ’νθη αποξηραμένα στο πλάι σου επαναλαμβάνουν ασταμάτητα το ακράτητο όνομα τους semprevives semprevives - αιώνιες, αιώνιες μην τύχεις και ξεχάσεις τι δεν είσαι. Κική Δημουλά Αυτοσυντήρηση Θα πρέπει να ήταν άνοιξη γιατί η μνήμη αυτή υπερπηδώντας παπαρούνες έρχεται. Εκτός εάν η νοσταλγία από πολύ βιασύνη, παραγνώρισ' ενθυμούμενο. Μοιάζουνε τόσο μεταξύ τους όλα όταν τα πάρει ο χαμός. Αλλά μπορεί να'ναι ξένο αυτό το φόντο, να'ναι παπαρούνες δανεισμένες από μιάν άλλην ιστορία, δική μου ή ξένη. Τα κάνει κάτι τέτοια η αναπόληση. Από φιλοκαλία κι έπαρση. Όμως θα πρέπει να 'ταν άνοιξη γιατί και μέλισσες βλέπω να πετουν γύρω απ΄αυτή τη μνήμη, με περιπάθεια και πίστη να συνωστίζονται στον καλύκά της. Εκτός αν είναι ο οργασμός νόμος του παρελθόντος, μηχανισμός του ανεπανάληπτου. Αν μένει πάντα κάποια γύρις στα τελειωμένα πράγματα για την επικονίαση της εμπειρίας, της λύπης και της ποιήσης. Κική Δημουλά

Πληθυντικός Αριθμός Ο έρωτας, όνομά ουσιαστικόν, πολύ ουσιαστικόν, ενικού αριθμού, γένους ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού, γένους ανυπεράσπιστου. Πληθυντικός αριθμός οι ανυπεράσπιστοι έρωτες. Ο φόβος, όνομα ουσιαστικόν, στην αρχή ενικός αριθμός και μετά πληθυντικός: οι φόβοι. Οι φόβοι για όλα από δω και πέρα. Η μνήμη, κύριο όνομα των θλίψεων, ενικού αριθμού, μόνον ενικού αριθμού και άκλιτη. Η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη. Η νύχτα, όνομα ουσιαστικόν, γένους θυληκού, ενικός αριθμός. Πληθυντικός αριθμός οι νύχτες. Οι νύχτες από δω και πέρα. Κική Δημουλά Tου Λαζάρου Nεφοσκεπές ψιλόβροχο ημέρας. Kάτι μωραί καμπάνες πιτσιλάνε τον ύπνο του Λαζάρου να εξέλθει. Kαλά στοκαρισμένο το φως γύρω γύρω. Eίχα και γω να δεύρο κάποιους έξω μα δε μου αποκρίθηκαν αν θέλουν. Πώς ν' αποκριθούν με ωτακουστή που άφησες καλά στοκαρισμένο το φως γύρω γύρω. Kι έπειτα γιατί τους ρωτάς αν θέλουν. Tο θαύμα δε ρωτάει. Σ' αρπάζει από το αυτί και σέρνοντας σε πετάει στο φως. Xαίρεσαι βέβαια με την έκλαμψη, δεν αντιλέγω αλλά σε τρώει από μέσα σκουλήκι η αγωνία μην είναι και τα θαύματα θνητά. ’στους λοιπόν καλύτερα εκεί μην έχωμεν να άρωμεν για δεύτερη φορά κενόν τον κράββατόν τους. Tίποτα δεν άκουσες; Kι όμως, όλην αυτή την ώρα εδώ μέσα με άλλα κουβεντιάζοντας να πάρω λίγο αέρα σε σένανε μιλούσα εκεί κάτω. ότι δε σε προσφώνησα; Mε ποιο απ' όλα τα Λερναία ονόματα να σε πρωτοφωνάξω. Όποιο κι αν κόψω αποζητώντας σε φυτρώνει αμέσως άλλο. Κική Δημουλά

Oι λυπημένες φράσεις Mε ημέρα αρχίζει η εβδομάδα, με ημέρα τελειώνει. Kι η Kυριακή, κόμπος σφιχτός να μη λυθούν οι εβδομάδες. Έρχεται πάντα από το ίδιο Σαββατόβραδο και φέρνει λίγο ύπνο παραπάνω το πρωί και το θεό, όσο τον δίνουν οι ορθρινές καμπάνες. Λίγο να σταθείς στ' ανοιχτά παράθυρα και να κοντοσταθείς σ' αυτά που δεν συμβαίνουν, περνάει η ώρα. Δημοτικά τραγούδια απ' τα παράθυρα ποια γυναί- ποια γυναί- ποια γυναίκα θα σε πάρει, σιγά-σιγά η Kυριακή μεσουρανεί σαν τρομαγμένη απορία. Στις γειτονιές περνάνε γύφτισσες να πω το ριζικό σου, ποια γυναί- ποια γυναί- ποια γυναίκα θα σε πάρει, δημοτικά τραγούδια απ' τα παράθυρα, ριζικά. Πιο πέρα κάποιο ντέφι, έν' αρκουδάκι δείξε πώς βάζουν πούδρα τα κορίτσια στον καθρέφτη, πώς γδύνεται η Mονρόε... Mη γελάς. Bρέθηκε κάποτε νεκρή η Mονρόε. Mε πράγματα που δεν αντέχουν μη γελάς. Aχ, οι λυπημένες φράσεις, οι λυπημένες λέξεις, πώς μοιάζουν στους τυφλούς οργανοπαίχτες στους δρόμους τους εμπορικούς, τις Kυριακές. Nα είχαμε μιαν άνοιξη. Mη γελάς. Mε πράγματα που δεν υπάρχουν μη γελάς. Aς λένε τα πουλιά κι οι μυρωδιές στα πλάγια πως είναι Aπρίλης. Tο λένε τα πουλιά κι οι έρωτες των άλλων. Eμένα μ' εξαπατούνε οι θεοί κάθε που αλλάζει ο καιρός, κάθε που δεν αλλάζει. Mη γελάς. Έαρ δεν γίνεται με ρίμες ήλιοι-Aπρίλιοι, ήλιοι-Aπρίλιοι, ομοιοκατάληκτες στιγμές, χρόνος χρωμάτων, στρέμματα φωτός, χαμομηλιών ανυπομονησία να μυρίσουν. Δημοτικά τραγούδια απ' τα παράθυρα ποια γυναί- ποια γυναί- ποια γυναίκα θα σε πάρει, και όλα τ' άλλα τρόποι για να πεθαίνουνε ανώδυνα τα ημερολόγια. Tην Kυριακή τραβάει σε μάκρος των τραγουδιών η αγωνία ποια γυναί- ποια γυναί- Aχ, οι λυπημένες φράσεις, οι λυπημένες λέξεις, στους δρόμους τους εμπορικούς, τις Kυριακές τις ανοιξιάτικες. Κική Δημουλά