the LAND of GODS: τα Δημοτικά... του Κώστα Δουρίδα

Since 1996

Οδοιπορικό στο Καρδαρίτσι / Journey to Kardaritsi

Δωσμου θεέ μου μια στιγμή, φούρλα να φέρω τη ζωή μέσα απ' το τσάμικο, κι' όπως θα σειέμαι θα λυγώ και σμίξω τον Έλληνα ..θεό... Σαν αστραπή να γεννηθώ ξανά στην γη κι' αφού αισθανθώ την πασχαλιά ως άνω! Μαζί και την Ελλάδα!!! Ύστερα ας ..πεθάνω!! κώσ/δουρ.

τα Δημοτικά..

Home to LAND of GODS DOWNLOAD σελίδες με Δημοτικά τραγούδια Γιώργος Ανεστόπουλος: Ονομαστός λαϊκός κλαρινετίστας Δημοτικά τραγούδια Μυγδαλιά Αρκαδίας Επιλογές των καλύτερων Δημοτικών μας Τραγουδιών Επιλογές των καλύτερων Δημοτικών μας Τραγουδιών Ζουρνάς και νταούλι στα θρανία ΦΙΛΙΩ ΠΥΡΓΑΚΗ, η οδύσσεια μιας τραγουδίστριας των πανηγυριών Μάνος Αχαλινωτόπουλος O Αυτοσχεδιασμός του κορυφαίου στο Τσάμικο Δημοτικό τραγούδι ένας θρύλος και μια κληρονομιά Η Νεκταρία Καραντζή είναι η συνέχεια του Χρόνη Αηδονίδη... Petros Nikolaidis Παναγιώτης Λάλεζας Αρθρογραφία για ένα μεγάλο τραγουδιστή : Γιώργος Παπασιδέρης Το περιοδικό "Πάλκο" και η Αθηναϊκή δισκογραφία Ελληνικό δημοτικό τραγούδι και Επανάσταση του 1821 Ο Πετρολούκας Χαλκιάς μιλάει για την πρώτη του αγάπη Σοφία Κολλητήρη το Περιοδικό ο Έλλατος Δημήτρης Ζάχος Αλέκος Kιτσάκης Τασία Βέρρα Ήθη και Έθιμα από Ελλάδα και Κύπρο Φιλιώ Πυργάκη Γιώργος Μάγγας Οι Σαρακατσαναίοι του Νίκου Ζυγογιάννη Κ. Γεοργουσόπουλου Σαλόνια όπως αλώνια Ιστορικά και Κλέφτικα Τραγούδια Δημοτικά Τραγούδια σε στίχους Μουσικοί και μουσικές οικογένειες Γιάννης Καλούσης Αφιέρωμα στο Βάιο Μαλιάρα Σταθήκαν στον τόπο τα κλαρίνα Αριστείδης Μόσχος The Roza Eskenazi Homepage Πετρο-Λούκας Χαλκιάς Ο ΓΕΡΟΣ ΤΟΥ ΜΟΡΙΑ «Το κλαρίνο δοξάζει το μεγαλείο της ψυχής...» Πετρολούκας Χαλκιάς - Σίμων Καρράς Δόμνα Σαμίου Το κλαρίνο ο Γιάννης Βασιλόπουλος Παραδοσιακά όργανα Χρόνης Αηδονίδης στα Τζουμέρκα χορός χωρίς μουσική το λεγόμενο Καγγελάρι Παραδόσεις, ήθη και έθιμα Στη Μάνη η ευγνωμοσύνη και η φιλοξενία, είναι θεότητες. ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ Μεταγραφή: Γιώργος Σεφέρης Ομήρου Οδύσσεια και Ιλιάδα Carol of the Bells Βυζαντινή Μουσική ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ Θεόδωρος Ξύδης: Δημοτικός και έντεχνος Ποιητικός Εγκωμιασμός της Παλιγγενεσίας ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΕΝΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΑΞΙΑΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ Γαλακτοκομικά προϊόντα) Τα δικά μου γραψίματα : Κάθε φορά Με το τραγούδι το δημοτικό Tαξίμι.. Κι' άστραψε ο κόσμος σου 'Αγιε μου μετανάστη!. Θεέ μου δεν μούδινες.. Τα βουνά της πατρίδας μου Κυρά μου καπετάνισσα.. 'Όταν ακούω να παίζει το κλαρίνο ή το βιολί το Πάσχα των Ελλήνων της διασποράς η Αρετή Κετιμέ και το δημοτικό μας τραγούδι να σου βαρούν νταούλια και κλαρίνα Πανηγύρι στο Καρδαρίτσι Του Βέλου ο γιος παντρεύεται τα Δημοτικά... Καλή μου Συμπατριώτισσα, Αφιέρωμα στο μετανάστη η Προσευχή του μετανάστη

"Κώστα, Και πάλι συγχαρητήρια για το Αφιέρωμά σου σε ένα Τραγούδι που κάποιοι ίσως να θέλουν να το ξεχάσουμε." Παντ. Ξανθίδης δημ. Αθήνα.

DOWNLOAD Δημοτικά τραγούδια

Το πιο ιερό, το πιο μεγάλο καλωσόρισμα με τον Χρόνη Αηδονίδη (Κατεβάστε το video)

Δημότικά τραγούδια με τους "Αρκάδες εσμέν"

Απόψε που κοιμόμουνα

Παραδοσιακά και άλλα τραγούδια στον κόμβο για την Αρκαδία του Χρήστου Αλεξόπουλου

Δημοτικό τραγούδι, Εκκλησία, Βυζάντιο και παράδοση..

Γράμμα
στον 'Ελληνα
της Διασποράς

Ηπειρώτικοι παραδοσιακοί σκοποί και τραγούδια

Τώρα που μπήκα στο χωρό

Ελληνικά τραγούδια σε MP3

Δημοτικά τραγούδια της Περίστα Ναυπακτίας

Ράδιο Ήπειρος Ιωάννινα

Radio
Πλατύρραχος

ΕΡΤ3 Σταθμός στον Πολιτισμό

Ραδιοσταθμός της Κρήτης

Ραδιοσταθμοί

παπα Χρῖστος Κυριακόπουλος
Ὁ ἀείμνηστος ἑρμηνευτὴς Χρῆστος Πανοῦτσος
Ὁμιλία γιὰ τὸ Μουσικο-φιλολογικὸ μνημόσυνο γιὰ τὸν Χρῆστο Πανοῦτσο,
ποὺ ἔλαβε χώρα στὸ Δημοτικὸ Θέατρο Πατρῶν, τὴν 30-09-2007

Δημοτικά τραγούδια
Κυρίες καὶ κύριοι,
Ὁ ἀείμνηστος Χρῆστος Πανοῦτσος καταξιώθηκε στὸ χῶρο τῆς παραδοσιακῆς μας μουσικῆς ὡς ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν αὐθεντικὸς ἑρμηνευτὴς τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν, «τῶν ὄμορφων τραγουδιῶν τῆς φυλῆς μας», ὅπως τὰ ἀποκαλοῦσε ὁ μακαρίτης Φώτης Κόντογλου.
Ἡ προσφορὰ τοῦ Πανούτσου στὸν εὐαίσθητο αὐτὸ χῶρο τῆς ἐθνικῆς μουσικῆς ὑπῆρξε ἀξιοσημείωτα γόνιμη. Διατήρησε τὸ δημοτικὸ τραγούδι παραδοσιακό, ἀνόθευτο, δίχως ἀλλοιώσεις καὶ παραχαράξεις. Φορέας γνήσιας ἀκουστικῆς παράδοσης, τὴν ὁποία συντηροῦσε ζωντανὴ στὴ μνήμη του ἀπὸ τοὺς παλαιοὺς τραγουδιστὲς καὶ γνήσιους ἐκφραστὲς ποὺ ἀφουγκραζόταν προσεκτικά, μελετοῦσε καὶ εἶχε ὡς πρότυπα.
Διέθετε πλούσιο μουσικὸ ἐξοπλισμὸ γιὰ τὴν λαογραφικὴ καταγραφὴ καὶ ἀναπαραγωγὴ τῶν ἀσμάτων· συνέλεγε σχετικὰ βιβλία, δίσκους καὶ μαγνητοταινίες ὅλων τῶν παλαιῶν ἑρμηνευτῶν δημοτικοῦ τραγουδιοῦ.
Ἡ μεγάλη πείρα του γύρω ἀπὸ τὸ δημοτικὸ τραγούδι τὸν βοηθοῦσε νὰ διακρίνει καὶ νὰ ἀποδίδει εὔκολα τὸ τοπικὸ ὕφος, τὸ ἰδίωμα καὶ τὸ ἠχόχρωμα ὅλων τῶν περιοχῶν τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ εἰδικώτερα τῆς Πελοποννήσου, τὴν ὁποία κυριολεκτικῶς ὄργωσε, ὄχι μόνον τραγουδώντας καὶ σκορπίζοντας ἀναψυχὴ σὲ μυριάδες ἀκροατές του, ἀλλὰ καὶ συλλέγοντας πλούσιο μοσυικὸ ὑλικὸ γιὰ τὸ ἀρχεῖο του.
Ἐμεῖς στὴν Ἀρκαδία, ἀνατραφήκαμε μὲ τὰ δημοτικὰ ἄσματα, ἀλλὰ καὶ σὲ πανηγύρεις καὶ μέσῳ ῥαδιοφώνου μὲ τὰ ἀκούσματα ἀπὸ τὸν Πανοῦτσο· πλήρης συμβατότητα, ἀφοῦ τὰ τραγούδια τοῦ Πανούτσου ἦσαν πάντα τὰ τραγούδια τοῦ λαοῦ μας.
Στὴν Γορτυνία, τὸν θεωροῦμε δικό μας ἄνθρωπο, γιατὶ πολὺ τὴν ἀγαποῦσε καὶ συχνὰ τραγουδοῦσε σ᾿ αὐτήν. Ὁ ἴδιος μοῦ ἔλεγε ὅτι ἀναπαυόταν στὸ μεράκι καὶ τὸν ἐνθουσιασμὸ τῶν Γορτυνίων.
Ὅλοι δὲ οἱ Μοραΐτες ἐνθυμοῦνται μὲ συγκίνηση τὸν λεβεντάνθρωπο, ἐπιβλητικὸ καὶ καλόκαρδο Χρῆστο Πανοῦτσο, τὸν ἰδανικὸ οἰκογενειάρχη, τὸν ἄνθρωπο μὲ τὰ ἀνεξάντλητα ἀποθέματα ἀγάπης καὶ συμπόνοιας.
Ἦταν προικισμένος ἀπὸ τὸ Θεὸ μὲ τὸ προνόμιο μιᾶς ἐξαίσιας φωνητικῆς χροιᾶς· μιὰ φωνὴ λυγερή, βελούδινη, ἐπιβλητική, εὔστροφη, διαυγῆ, κρυστάλλινη.
Μὲ ἰδιαίτερη εὐκολία ἀνέβαινε στὰ ὕψη καὶ κατέβαινε στὰ βάθη τῶν μουσικῶν κλιμάκων, προσδίδοντας πάντα βαρύνουσα σημασία στὴν ἔκφραση, ὥστε, ἀναλόγως τοῦ περιεχομένου, τὸ τραγούδι νὰ προσλάβει τὸ κατάλληλο χρῶμα καὶ τὴν ἀπαιτούμενη πνοή.
Μὲ ὅλα αὐτὰ τὰ φωνητικά του προσόντα καὶ προνόμια, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν λαμπρὴ ἄρθρωση καὶ ἀπαγγελία, κατώρθωνε νὰ νέμει ἀφειδῶς τὸν ἐνθουσιασμὸ καὶ συγκίνηση στοὺς ἑκάστοτε πολυπληθεῖς ἀκροατές του.
Ἦταν ὁ Χρῆστος Πανοῦτσος, ἐκ παραλλήλου ἄριστος ψάλτης καὶ ἐμβριθὴς γνώστης τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς «ᾄδων καὶ ψάλλων ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ» τὰ τραγούδια τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ τραγούδια τοῦ λαοῦ, χωρὶς ἡ ψαλτική του νὰ ἐπηρεάσει καὶ νὰ ἀλλοιώσει τὸ ἦθος καὶ τὸ ὕφος τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν.
Μᾶς ἄφησε πλούσιο ἠχογραφημένο ὑλικό, στὸ ὁποῖο δύναται νὰ ἐνσκύψει καὶ νὰ ἐντρυφήσει ἐκεῖνος ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ μελετήσει τὸ δημοτικὸ τραγούδι στὴν αὐθεντική του μορφή. Πλούσιο τὸ ἔργο του που ἠχογράφησε καὶ κατέγραψε, ἀφοῦ ἑρμήνευσε ὅλα τὰ εἶδη καὶ ὅλες τὶς κατηγορίες τῶν δημοτικῶν μας τραγουδιῶν: Ἀκριτικά, κλέφτικα, παραλογές, γνωμικά, τοῦ γάμου, τῆς ἀγάπης, τῆς ξενιτειᾶς, ἀκόμη καὶ ἀποκριάτικα καὶ σκωπτικά, δίχως ποτὲ νὰ προκαλέσουν ἢ νὰ σκανδαλίσουν μὲ τὸ περιεχόμενό τους.
Κυρίες καὶ κύριοι,
Ὁ σύγχρονος κατακλυσμὸς ἀντιλήψεων καὶ ἡ καταιγιστικὴ σύγχυση τῶν ἰδεῶν τείνουν νὰ παρασύρουν καὶ νὰ καταποντίσουν ὅ,τι γνήσιο, παραδοσιακὸ καὶ αὐθεντικὸ ὑπάρχει στὸν τόπο μας.
Ὁ Χρῆστος Πανοῦτσος μὲ τὴν ἐν γένει πορεία του μᾶς ἀπέστειλε ἕνα διαχρονικὸ μήνυμα συνέπειας καὶ συνέχειας πρὸς τὴν παράδοση τῆς πατρίδας μας, μήνυμα ἰδιαίτερης βαρύτητας καὶ ξεχωριστῆς ἐπικαιρότητας στοὺς σημερινοὺς κρίσιμους καιρούς: νὰ βαθύνουμε τὶς ῥίζες μας καὶ νὰ στερεωθοῦμε σ᾿ αὐτές.
Στοὺς λαοὺς ἰσχύει ὁ ἴδιος κανόνας ποὺ ἰσχύει καὶ γιὰ τὰ δέντρα· ὅταν αὐτὰ κοποῦν ἀπὸ τὶς ῥίζες τους, ξηραίνονται, πεθαίνουν. Ἔτσι κι οἱ λαοί, ὅταν ἀποκοποῦν ἀπὸ τὸ παρελθόν, τὶς παραδόσεις, τὰ ἤθη καὶ τὴν ἱστορία τους, ἀπ᾿ ὅτι δηλαδὴ ὡραῖο, θαυμαστὸ καὶ μεγάλο δημιούργησαν οἱ πρόγονοί τους, τότε ἀναπόφευκτα σβήνουν κι ἐξαφανίζονται στὴ λήθη τῆς ἱστορίας μὲ τραγικὸ τέλος.
Μὲ τὰ ὑλικὰ τοῦ παρελθόντος θὰ χτίσουμε τὸ μέλλον μὲ γερὰ θεμέλια.
Ὁ ἀείμνηστος καὶ ἀσύγκριτος Χρῆστος Πανοῦτσος ἐστάθηκε ἑδραιωμένος καὶ ἔμεινε ἀμετακίνητος σὲ τοῦτες τὶς μουσικὲς ῥίζες τῆς παραδόσεώς μας, γι᾿ αὐτὸ ἀποτελεῖ ἕνα σημαῖνον κεφάλαιο στὸν πολιτισμὸ τῆς πατρίδας μας, ὥστε ἡ μνήμη τῆς προσφορᾶς του θὰ παραμείνει στὸ μέλλον ἄσβεστη.
π.Χ.Δ.Κ. Πηγή www.nektarios.gr

Ζουρνάς και νταούλι στα θρανία

Είναι καλό σημάδι να ξεκινά μια συζήτηση περί διδασκαλίας της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Μια συζήτηση που δεν είναι μόνο επιστημονική αλλά και πολιτική· και μάλιστα πρωτίστως πολιτική, αφού παραμένουν αναπάντητα ερωτήματα όπως: Γιατί δεν έχει εισαχθεί, ύστερα από 177 χρόνια εθνικής ανεξαρτησίας η διδασκαλία της Ελληνικής Μουσικής στα σχολεία του κράτους; Το ζήτημα της οργάνωσης της διδασκαλίας της Εθνικής Μουσικής έχει και άλλοτε απασχολήσει δασκάλους και λογίους. Σήμερα η παραδοσιακή μουσική «διδάσκεται» είτε στα μουσικά...λύκεια είτε στα ωδεία που έχουν σχετικά τμήματα, είτε σε ειδικές μουσικές σχολές (ΤΕΙ Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής Ηπείρου). Υπάρχει βέβαια και η κατά παράδοσιν προφορική διδασκαλία που εφαρμόζουν οι εμπειροτέχνες των οργάνων. Δείχνουν δηλαδή (παραδίδουν) με κάποιον τρόπο την τέχνη τους σε νέους που θέλουν να μάθουν όργανο, είτε για το κέφι τους είτε για να γίνουν επαγγελματίες της παραδοσιακής κομπανίας.
Μάνος Αχαλινωτόπουλος
Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική
Οδ. Ελύτης
Όπως ο Υάκινθος στον μύθο από άνθρωπος έγινε λουλούδι, για να ζει πάντα με κάποια μορφή, έτσι και η μουσική γλώσσα αυτού του τόπου από κοινό βίωμα, ζωντανό στη λαλιά του καθενός, μεταμορφώνεται σιγά - σιγά σ' ένα λουλούδι - σαν μια πηγή λαλέουσα - όπου ίσως να μην θέλουν πια όλοι να το καλλιεργήσουν, αλλά όλοι ποθούν να το μυρίσουν, να γευτούν το άρωμα του, γιατί όλοι ξέρουν ότι το λουλούδι αυτό κρύβει κάτι δικό τους, κάτι δικό μας, κάτι απ΄ το άρωμα του τρόπου του τόπου.
Η κοινότητα λοιπόν δεν πέθανε. Ζει! Ζει και η γλώσσα της έστω και παραλλαγμένη, ζουν και τα κλαρίνα και οι τραγουδιστές οι άξιοι, και τα μελίσματα και τα φτιασίδια της. Σ' αυτή τη γλώσσα, σ' αυτό τον τρόπο γράφτηκε η μουσική γι' αυτόν τον δίσκο, έτσι απλά όπως ένας μαντιναδόρος Κρητικός φτιάχνει στιχάκια στα Ελληνικά και όχι στα Πορτογαλικά.
Δεν υπερασπίζομαι καμία εθνοκεντρική Ελληνικότητα, δεν ξέρω αν αυτός ο γλωσσικός τρόπος είναι Ελληνικός, αν έχει τις ρίζες του στο Βυζάντιο ή στην Αρχαία Ελλάδα. Απλώς αυτή είναι η λαλιά της μάνας μας, αυτός, είναι ο τρόπος που μας παραδόθηκε, αυτόν τον απόκρημνο ήχο έφτιαξε το χώμα και το νερό αυτού του τόπου, στην ουσία πέρα από όρια και σύνορα, μια και η λαλιά αυτή είναι σαν μια μουσική Ελληνιστική κοινή - μιλιέται με πολύχρωμες παραλλαγές από την Τυνησία μέχρι τις Ινδίες, Και από την Ρουμανία μέχρι την Αίγυπτο-.
Δεν ξέρω τι θα πει folklore, δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει ethnic, ούτε γνωρίζω αν το έντεχνο ύφος προέρχεται αποκλειστικά απ' την Εσπερία και το λαϊκό απ' την Ανατολή.
Το μόνο που ξέρω είναι ότι η παράδοση που πρωτογνώρισα 9 χρονών παιδάκι κάνοντας δίπλα στον παππού μου τα πρώτα βήματα μου στο κλαρίνο, (μαθαίνοντας τότε μια γλώσσα που ήταν υπό διωγμό) δεν είναι - η γραία η ανέραστος η ημιθανής και εν αφασία τελούσα - με το σηκωμένο δασκαλίστικο δάχτυλο αλλά ήταν και παραμένει κορίτσι χαρμόλυπο, γεμάτο χυμούς, ολοζώντανο και αγαπητικό, που χορεύει ξυπόλυτο στο χώμα με μια διάθεση να αμαρτάνει και πάλι να μετανοεί , να ερωτεύεται, να εύχεται τη νόμιμη παράβαση για να ζει και να ανασαίνει, μια και καμία συγκεκριμένη οργανοχρησία, καμία τυπική ενορχήστρωση ή συγκεκριμένη μουσική μορφολογία δεν εξασφαλίζει την ουσία της (γνώρισα πολλούς γερόλυκους οργανοπαίχτες που την "Τσιτσόρνια" που έπαιζαν κλαρίνο, ακορντεόν και κιθάρα, παράδοση ήταν). Τώρα το κοπάδι των λύκων κρύβεται και η γλώσσα που ήταν υπό διωγμόν είναι <> προφανώς λόγω της εξωτικολαγνείας.
Κι όμως ο Αλέξης (που τραγουδά σ' αυτόν τον δίσκο 2 κομμάτια) είναι μόλις 26 χρονών και διόλου εξωτικός και παράξενος· απλά τραγουδάει όπου τον καλούν, στην μουσική γλώσσα που του δίδαξαν οι Πόντιοι γονείς του, χωρίς τίποτε το καινοφανές,χωρία καμιά σύζευξη περισπούδαστη Ανατολικοδυτικονότια. Το ίδιο και ο Χρήστος, ο ψάλτης, ο οποίος είναι 27 χρονών και ψάλλει (με πολύχρονη μαθητεία στο 'Aγιο Όρος), στον τρόπο τον έντεχνο, τον Ελληνικό, τον αρχοντικό, τον κοσμοπολίτικο. Και οι δύο αυτοί όπως και οι υπόλοιποι μουσικοί, από προφορική συνέχεια καρδιάς μαθημένοι, αποτελούν τα πρόσωπα (όχι τα άτομα) που καταδεικνύουν του λόγου το αληθές, την βιώμενη δηλαδή ζωντανή , μουσική λαλιά, την διόλου απόμακρη ή ξένη, που στην ουσία υπάρχει για να διακονεί την αγαπητική κοινωνία των προσώπων, δηλαδή του Λόγου το αληθές.
Από αυτή την αγαπητή κοινωνία των προσώπων πηγάζει ο Υάκινθος χωρίς να νομίζει ότι φέρει τίτλο παράδοσης σήμερα(κάτι τέτοιο θα ήταν ουτοπικό άλλωστε). Εκείνος στέκεται στην προσωπική ματιά, στην προσωπική δημιουργία, αντλώντας απ' τις αισθήσεις και το ζωντανό βίωμα, και απλώς αγαπάει να σταλάζει ήχους που να τους επιτρέπει το Φώς, ο Ήλιος και η Τρέλα αυτού του τόπου, λαχταρώντας συνάμα την «έννομον παράβασιν» τη ζωοποιό για να δροσίζεται και να ποτίζεται.
Το περιβόλι ανθεί λοιπόν, η γλώσσα είναι ζωντανή, τα πρόσωπα ζουν την αλήθεια τους τραγουδόντας την αγάπη τον έρωτα, το κλάμα τη λύπη μέσα
απ' τον κόμπο στο λαιμό σ' εκείνο το ωχ ή το αμάν, το ζεστό το καταδικό μας, στην γλώσσα του Σαμπάχ του Χιτζάζ, ή του πλάγιου του Β' ήχου, των δρόμων και των μακαμιών, που καθώς φαίνεται τα κατοπινά χρόνια θα μας φανεί χρειαζούμενη ή ίσως και θεραπευτική....
Η Γιορτή (θύμηση από τις πρωινές εκστατικές ώρες των πανηγυριών)
Δεκατέσσερις ώρες να φυσάς κλαρίνο
το οινόπνευμα να εξατμίζεται μέσα του και μέσα σου.
Έρωτας στην σκόνη,
ο χορός ανυψώνεται, οι αλήθειες τώρα λέγονται,
Όλοι τις ξέρουν, όλοι τις ήξεραν
μόνο που πρέπει κάποιος να τις τραγουδήσει.
Εκείνοι θα του πουν
και αυτός θα κρυφακούσει τη γη και εκείνους μαζί
και θα επιστρέψει το πρόσφορο
στην ΓΙΟΡΤΗ στην χαρά των ΟΛΩΝ.
πίσω »

Πρόσφατα το θέμα αυτό τέθηκε για μια ακόμη φορά από πέντε μουσικούς και δασκάλους που αποτελούν την «Ομάδα πρωτοβουλίας για το θεσμικό πλαίσιο της διδασκαλίας της παραδοσιακής μουσικής στα ωδεία και τις σχολές μουσικής». Η… ομάδα των πέντε (αν μπορούμε να πούμε χωρίς να θέλουμε να υπεξαιρέσουμε τον τίτλο της γνωστής ιστορικής ομάδας των πέντε Ρώσων συνθετών) ανοίγει μια συζήτηση «για την αναγκαιότητα, τις μεθόδους και το όλο θεσμικό πλαίσιο διδασκαλίας της παραδοσιακής μουσικής στα ωδεία και τις μουσικές σχολές […] με στόχο την εκπόνηση κοινής πρότασης προς την αρμόδια Διεύθυνση του Υπουργείου Πολιτισμού, για τη συστηματοποίηση και θεσμοθέτηση των σχετικών μουσικών σπουδών». Δημιουργήθηκαν ομάδες εργασίας για τη μελέτη επί μέρους θεμάτων, όπως π.χ. η ύλη των οργάνων – συνολικά έλαβαν μέρος 150 άνθρωποι, ανάμεσά τους και πολλοί εμπειροτέχνες μουσικοί. Οι συζητήσεις και οι ζυμώσεις ανέδειξαν, όπως ήταν φυσικό, συμφωνίες και διαφωνίες, καθώς και ένα προβληματισμό που δείχνει πως είτε αυτή η ομάδα πρωτοβουλίας, είτε όποιος άλλος ασχοληθεί με την «τακτοποίηση» της χρονίζουσας αυτής εθνικής εκκρεμότητας, έχει να λύσει αρκετά προβλήματα.

Για παράδειγμα, όλοι συμφωνούν πως πρέπει να διασφαλιστεί η κατά παράδοσιν προφορικότητα της διδασκαλίας. Πώς έφτασε ως την εποχή μας μια τόσο ογκώδης, σύνθετη, πολύμορφη και πολυειδής γνώση; Και μάλιστα χωρίς ωδεία και άλλες μουσικές σχολές. Πόση σημασία θα δώσει ο σημερινός μουσικοδιδάσκαλος στις «μεθόδους» του πρακτικού οργανοπαίχτη; Και ποιος συγκεκριμένα είναι ο «κατάλληλος» εμπειροτέχνης δάσκαλος; Πώς θα αποφύγουμε κινδύνους όπως οι εμπειροτέχνες του γλυκού νερού και της αισθητικής της σκουπιδοτηλεόρασης, από τη μια, κι από την άλλη, έναν ενδεχόμενο ακαδημαϊκό συντηρητισμό που μπορεί να εκθρέψει η έδρα και η εξουσία της, καθώς και όλα όσα σιγά σιγά οικοδομούν τα απεχθή κατεστημένα στη διδασκαλία των τεχνών;

Στον τρόπο που παίζει ο παλαιός εμπειροτέχνης, στο πώς στολίζει και πώς «σχολιάζει» τις μελωδίες, στις ερμηνευτικές δηλαδή εκδοχές, υπάρχουν τόσο εν σπέρματι όσο και... «εν ανθίσει» αξίες καλλιτεχνικής φύσης, οι οποίες στον όλο κορμό της δημοτικής μουσικής αποτελούν τη μεγάλη δεξαμενή από την οποία καλείται να αντλήσει κάθε σύγχρονος μουσικός δημιουργός. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως οι ερμηνευτικές αυτές εκδοχές, και γενικά η τέχνη του μουσικού διαμορφώνονται όχι μόνο από όρους μουσικούς, αλλά κυρίως από ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Μια τέχνη που τώρα θα υποστεί την απαραίτητη κωδικοποίηση προκειμένου να γίνει «ύλη» διαβαθμισμένης διδασκαλίας. Η μουσική παράδοση μας κληροδοτεί πρωτίστως καλλιτεχνικές αξίες και αρχές πολύτιμες για την εκπαίδευση και όχι την κενή γραφικότητα της σχολικής γιορτής –του δικτάτορα που χορεύει τσάμικο– ή τα δημοτικά της τηλεόρασης. Ρητορικό, ας πούμε, ερώτημα προς εκπαιδευτές: Πώς άραγε «διδάσκεται» μια εμπειρία που βιώνεται σε ένα κοινωνικό περιβάλλον και διαμορφώνει τον ψυχισμό ενός ανθρώπου που «φυσά», π.χ., το κλαρίνο του σαν τον Κίτσο Χαρισιάδη; Και τι είναι αυτό που έχει μεγαλύτερη αξία για τον μαθητή: η αναπαράσταση του Χαρισιάδη ή το πώς ο τεχνίτης αυτός κατάφερνε να βάζει την καθημερινή του εμπειρία μέσα στον αέρα, που λέει ο λόγος, του κλαρίνου του;

Τα προβλήματα και τα ερωτήματα που θα πρέπει να «βασανίσουν» τους οργανωτές της νέας διδασκαλίας είναι πολλά και βέβαια δεν χωρούν σ’ αυτό το περιορισμένο σημείωμα. Ιδού όμως ενδεικτικά: Θα αξιοποιηθούν από το νέο σύστημα οι εμπειροτέχνες και πώς; Ναι, λέει η Ομάδα Πρωτοβουλίας, θα λάβουν τον τίτλο του «επίτιμου διδάσκοντος» από μια ειδική επιτροπή του ΥΠΠΟ. Χλωμό. Όλοι θα γίνουν επίτιμοι; Είναι όλοι καλοί; Κι ακόμα: Κάθε καλός μουσικός είναι αυτόχρημα και καλός δάσκαλος; Αμέσως αμέσως, για να βάλω δύσκολα, τι θα γίνει λ.χ. με περιπτώσεις όπως αυτή του σπουδαίου επώνυμου δεξιοτέχνη της δημοτικής μουσικής που παίζει σαντούρι, αλλά για τη δόξα και την... ύλη το έχει εγκαταλείψει και γράφει καψουροτράγουδα, από αυτά που κάνουν όχι μόνο τις επιτροπές των υπουργείων αλλά και πολλούς άλλους να βγάζουν σπυριά;

GREEK MUSIC SHOP :: :: Παραδοσιακά :: Σπύρος Παπανδρέου - Ποτέ δεν είναι αργά
**Κάνετε κλικ στον δίσκο και πάτε στην σελίδα του τραγουδιστή Κάνετε κλικ στο GREEK MUSIC SHOP αν θέλετε να αγοράσετε τον δίσκο
Αυτός βέβαια μάλλον δεν θα ενδιαφέρεται να γίνει επίτιμος, αλλά σαν κι αυτόν (τεχνίτες που έχουν πολλά να δείξουν σε μαθητές) υπάρχουν πλήθος και ασφαλώς ενδιαφέρονται, όχι για την τιμή του επιτίμου, αλλά να μην τους απαγορεύσει το νέο σύστημα να δουλέψουν σε σχολές, όπως ήδη το κάνουν για απλούς και πεζούς βιοποριστικούς λόγους. Ίσως το γνωρίζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι, αλλά θα το αναφέρω ως επίλογο του σημειώματος για τους δασκάλους: Το μεγαλύτερο μέρος του γνωστικού τους αντικειμένου, δηλαδή τη μουσική ύλη που θα επεξεργαστούν, θα κωδικοποιήσουν και θα διδάξουν, την οφείλουν αποκλειστικά στους απαίδευτους πρακτικούς οργανοπαίχτες που υπήρξαν γνήσιοι φορείς της προφορικής παράδοσης. Χωρίς αυτούς δεν υπάρχει αντικείμενο διδασκαλίας! Τα χέρια των δασκάλων και τα ταμεία των ωδείων μένουν άδεια. Με άλλα λόγια, έχουμε μια περίπτωση όπου οι απαίδευτοι εμπειροτέχνες είναι, με κάποια έννοια, «πάνω» από τους πεπαιδευμένους λογίους και, για μια ακόμη φορά, δεν το ξέρουν. Με πόση άνεση οι δεύτεροι θα δεχθούν τη θέση που τους έδωσε η... μοίρα; Θέματα λεπτά. Οπως είπε ο μουσικός θεωρητικός Αριστείδης Κοϊντιλιανός (1ος αιώνας μ.Χ.): «Η πείρα χωρίς τη θεωρία κατορθώνει περισσότερα από όσα η θεωρία χωρίς την πείρα».
πηγή : η Εφημερίδα Ποντίκι

«Δείξε μου πώς χορεύει ένας λαός και θα σου πω αν ο πολιτισμός του είναι υγιής ή άρρωστος».

Κομφούκιος

Ο συγγραφέας του άρθρου κ. Γιάννης Αυδίκος είναι Καθηγητής Φ. Α μέλος του Δ.Σ. της Π.Ο.Π.Σ.Β μέλος του Ελληνικού τμήματος CIOFF Αντιπρόεδρος Πνευματικού Κέντρου Συρράκου

Γιάννης Αυδίκος O Αυτοσχεδιασμός
του κορυφαίου στο Τσάμικο
Φίλοι σύνεδροι,
Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω τον Πολιτιστικό Σύλλογο Βλάχων Θράκης και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων για την τιμή που μου κάνουνε.

Ο κορυφαίος πρέπει να βιώνει το τραγούδι και να ανταποκρίνεται στο ύφος αυτού και δε θα πρέπει να παρασύρεται σε υπερβολές. Ο κορυφαίος στο Τσάμικο πρέπει να εκστασιάζεται αλλά να μην επιδίδεται σε κατάχρηση κινήσεων. Ο κορυφαίος πρέπει να γνωρίζει ποιες κινήσεις του ταιριάζουν και όχι να αντιγράφει κινήσεις που δεν του ταιριάζουν και είναι πέρα των δυνατοτήτων του..

Στη μακρόχρονη πορεία μου υπηρετώντας την ελληνική παράδοση και τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς, διαπίστωσα ότι για μένα δεν είναι μόνο επιστήμη, σπουδές, αγάπη και σεβασμός, αλλά βιώματα και πολλά άλλα αισθήματα που δεν περιγράφονται.
Γιατί μέσα σ' αυτή βρίσκονται όλα εκείνα τα στοιχεία που μας δίνουν τη δύναμη να κατανοήσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Ο Κομφούκιος έλεγε: «Δείξε μου πώς χορεύει ένας λαός και θα σου πω αν ο πολιτισμός του είναι υγιής ή άρρωστος».
Οι προγονοί μας έλεγαν: «’ν δ' ό γέρων χορεύει εις τάς τρίχας γέρος εστίν εις δέ την ψυχήν νεανι,ς».
Είναι φανερό ότι ο χορός είναι έκφραση συναισθημάτων με κινήσεις χεριών ποδιών και σώματος με τη συνοδεία μελωδίας και λόγου. Επίσης εκτελείται για κοινωνικούς, λατρευτικούς, ψυχαγωγικούς και άλλους σκοπούς.
Είναι αναμφισβήτητο επίσης γεγονός ότι ο χορός ασκεί δύναμη, γοητεία και εξελίχθηκε σε υψηλή πολιτιστική μορφή στην κοινωνία μας.
Είναι όργανο επικοινωνίας και έκφρασης.
Έλκει όλες τις κοινωνικές τάξεις.
Ο χορός είναι από τις σπάνιες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπου ο άνθρωπος δίνεται ολόκληρος με το σώμα, την καρδιά το πνεύμα και την ψυχή.
Η ιστορική ανάπτυξη των χορών στην Ελλάδα ακολουθεί την ιστορική εξέλιξη της χώρας. Είναι φανερό ότι και οι παραδοσιακοί χοροί έχουν τη δική τους εξέλιξη. Λόγοι ιστορικοί, γεωγραφικοί, κλιματολογικοί και άλλοι επέδρασαν σημαντικά στη διαμόρφωση της ιδιοτυπίας αλλά και της πολυμορφίας των ελληνικών παραδοσιακών χορών.
Τεράστια είναι η ποικιλία των ελληνικών παραδοσιακών χορών.
Είναι αντίστοιχη του πλούσιου συναισθηματικού κόσμου των Ελλήνων.
Έτσι έχουμε χορούς ιστορικούς, πολεμικούς, ηρωικούς, αγάπης, νυφιάτικους, εργατικούς, σατυρικούς, μιμητικούς, περιγελαστικούς και πολλούς άλλους.
Οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί έχουν το μέτρο της "ντροπής" και του σεβασμού και αποφεύγουν την πρόκληση και την επίδειξη.
Οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί ως μορφή λαϊκής δημιουργίας άμεσα συνδεδεμένης με τη μουσική και το τραγούδι είναι αποτέλεσμα της πολυμορφίας των λειτουργιών της ζωής των Ελλήνων. Οι αυτοσχέδιες συλλήψεις, οι παρορμήσεις της στιγμής δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για ένα υψηλό τεχνικά χορευτικό αποτέλεσμα, που καταδεικνύει τις καλλιτεχνικές ιδιότητες του ελληνικού λαού.
Ένας από τους χορούς τους ηρωικούς είναι ο ΤΣΑΜΙΚΟΣ, ο πιο καθιερωμένος χορός της Στεριανής Ελλάδας. Σε πολλές περιοχές της χώρας λέγεται και Κλέφτικος. Το όνομα του «ΤΣΑΜΙΚΟΣ» κατά πάσα πιθανότητα το πήρε από την περιοχή της Τσαμουριάς της Ηπείρου. Σαν ηρωικός χορός πρωτοχορεύτηκε από άνδρες, αλλά αργότερα στον κύκλο του χορού προστέθηκαν και οι γυναίκες.
Ο Τσάμικος χορεύεται όπως είπαμε σ' όλη τη Στεριανή Ελλάδα με κάποιες ιδιαιτερότητες. Μια από τις ιδιαιτερότητες είναι ο ρυθμός της μουσικής. Ενδεικτικά αναφέρω τις περιοχές της Ρούμελης και του Μωριά, που χαρακτηριστικό της
μουσικής είναι ο πιο γρήγορος ρυθμός, είναι τα 3/4. Της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, που ο ρυθμός είναι τα 6/8.
Ο χορός Τσάμικος χορεύεται σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, γάμους, βαφτίσια, πανηγύρια. Επίσης χορεύεται και από χορευτικά συγκροτήματα διαφόρων πολιτιστικών συλλόγων.
Η έκφραση των χορευτών που χορεύουν στις κοινωνικές εκδηλώσεις είναι πιο αυθόρμητη και διαφέρει από αυτή των χορευτών που ανήκουν στα χορευτικά συγκροτήματα, που αναγκαστικά είναι πιο στυλιζαρισμένη και τυποποιημένη λόγω της επιβαλλόμενης εμφάνισης.
Η έκφραση των χορευτών επηρεάζεται και από τα λόγια του τραγουδιού, τον τρόπο εκτέλεσης, το χώρο αλλά και την ποιότητα της απόδοσης του μουσικού οργάνου.
Οι κινήσεις πρέπει να εναρμονίζονται με το ιστορικό του τραγουδιού.
Ο κορυφαίος πρέπει να βιώνει το τραγούδι και να ανταποκρίνεται στο ύφος αυτού και δε θα πρέπει να παρασύρεται σε υπερβολές. Ο κορυφαίος στο Τσάμικο πρέπει να εκστασιάζεται αλλά να μην επιδίδεται σε κατάχρηση κινήσεων.
Ο κορυφαίος πρέπει να γνωρίζει ποιες κινήσεις του ταιριάζουν και όχι να αντιγράφει κινήσεις που δεν του ταιριάζουν και είναι πέρα των δυνατοτήτων του.
Περισσότερα θα πούμε στην πρακτική.
Τελειώνω με μια παράκληση: όλοι εμείς που συμμετέχουμε ενεργά στην μουσικοχορευτική μας παράδοση θα πρέπει να ξέρουμε μέχρι πού εξαντλείται η δική μας παρέμβαση.
Ας μην αλλοιώσουμε τη χορευτική μας παράδοση προσθέτοντας κινήσεις ξένες προς αυτή.
Ας διατηρήσουμε τις κινήσεις εκείνες όπου εναρμονίζεται και συνυπάρχει το ταπεινό με το λεβέντικο, η σεμνότητα με τη χάρη, η απλότητα με την περηφάνια, ο Σταυραετός με την Πετροπέρδικα.

Περισσότερα

Με το
τραγούδι το δημοτικό

Παραμυθιά on line / Paramythia on line

Με το τραγούδι το δημοτικό, και τον Παπασιδέρη* μάνα μου που τ' ακούω παθιάζουμε.. Τα γηρατειά μου τα ξεχνώ κι' αρχίζω κι' ονειριάζουμε.. Παλικαρόπουλο γίνουμε, μανούλα το μαντίλι!! Στο νου μου αρμάθες τα σπαθιά στα πόδια το τσαρούχι... ζυγές εδώ, ζυγές εκεί, παντού βροντούν κλαρίνα!.. Στήνω χορό στης εκκλησιάς τον πλάτανο.. Μανούλα την ευχή σου!! Σαράντα μέρες στο χορό και δεν τ' αποχορταίνω.. Βάνω σουρίχτρα και σφυρώ και χαλασμό σηκώνω.. Βλέπω βουνά, βλέπω λογγιά κι' αντάριασμα στα πλάγια χιλιάδες γιδοπρόβατα περνούν στα βοσκοτόπια κι' ακούω τα κυπροκούδουνα κι' εγώ λαλώ φλογέρα.. Καβάλα πάνω στο άλογο τον Θοδωρή σιμώνω και τον ρωτώ για να μου πει πως πάει τ' αρματολίκι κι' αυτός με ένα χαμόγελο και με τρανό καμάρι, ρίχνει λεφτά στα όργανα για μένα που χορεύω.. Με το τραγούδι το δημοτικό, και τον Παπασιδέρη... Σαν τραγουδάει κλέφτικο με πάει στην ιστορία.. Σαν τραγουδάει το συρτό, στης νιότης τα λημέρια.. Σαν τραγουδάει τσάμικο... μανούλα το μαντήλι!! κώσ/δουρ.

Tαξίμι..

Είναι ο αέρας, η πνοή που χαϊδεύει τον ήχο. Είναι ο ήχος, που ακολουθεί την πνοή, τον αέρα. Μάτια μου! Το κλαρίνο αυτοσχεδιάζει και δημιουργεί από το χθες στο σήμερα με το ταξίμι.. Τα μπαρουτοκαπνισμένα καρυοφύλλια ξανα- ζωντανεύουν την απουσία των καιρών και των πραγμάτων της ποίησης, της αφομοίωσης της παγκοσμιοποίησης και όλα που λήγουν τα της οίησης, στο σωτήριο έτος του 2004. κώσ/δουρ.

Κι' άστραψε ο κόσμος σου
'Αγιε μου μετανάστη!.

Με το τραγούδι το δημοτικό στα ερτζιανά.. Ξεχύθηκε η λεβεντιά στους ουρανούς! Κι' άστραψε ο κόσμος σου 'Αγιε μου μετανάστη!. Και η γης που πριν σε τρόμαζε το αχανές.. Τώρα χωριό στα πόδια σου, δες, Στις παραλίες του Sydney Πεντέξι στήσαν το χορό Απ τα ελληνάκια σου Για τα μεράκια σου Αι μετανάστη. Στο τραπεζάκι Ουζάκι.. Για την Ελλάδα μας μωρέ παιδιά.. 'Αντε μας γεια! Στον Καναδά ..Καλή καρδιά. κώσ/δουρ.

Θεέ μου
δεν μούδινες
και μένα -έστω
για λίγο- την δύναμη
να μπορούσα να πλάσω
τον κόσμο του Έλληνα με
το κλαρίνο του Πετρολούκα
Χαλκιά!... Και αφού δεν είναι
βολετό.. τότες, δώσε μου την
γαλήνη να ακούσω όλες τις νότες
αυτού του γίγαντα μάγου στο κλαρίνο
πριν πέσω στον δίκαιο ύπνο σου κώσ/δουρ.

https://douridasliterature.com/music.html

Πετρολούκας Χαλκιάς - Χρήστος Ζώτος - Αχιλλέας Χαλκιάς.

Οι τρεις κορυφαίοι παραδοσιακοί δεξιοτέχνες ο Πετρολούκας Χαλκιάς κλαρίνο, ο Χρήστος Ζώτος, λαούτο και ο Αχιλλέας Χαλκιάς βιολί, με αφορμή μια δισκογραφική συνεργασία τους που εκδόθηκε στην Γερμανία το1999, θα ξαναβρεθούν να δώσουν ζωντανά το μουσικο στίγμα της Ηπείρου μια κατ' εξοχήν μουσική παράδοση που ενσωματώνει οργανικά τον αυτοσχεδιασμό. Στα κρουστά τους συνοδεύει ο Νίκος Κοντός.

Ακούστε απόσπασμα από την εμφάνισή τους στις "Φωνές"

Τα βουνά
της πατρίδας μου

Τα βουνά της πατρίδας μου ποιμαντορούν για τους αιώνες των αιώνων την λευτεριά ή το θάνατο με το κλιτσόραβδο του Ρήγα και του Πατροκοσμά. Με τα αιματοβαμμένα ράσα του Παπαφλέσσα ή το λιονταρίσιο βλέμμα του Κολοκοτρώνη πάνω στο μαρμάρινο άλογό του.. 'Ετσι τα περισσότερα χωριά στη Γορτυνία έχουν απομείνει με έναν ..Κολοκοτρώνη στην πλατεία και οκτώ ανθρώπους στα ερημωμένα σπίτια να τραγουδούν την μοναξιά με ένα τραγούδι κλέφτικο για την επιστροφή του ξενιτεμένου.. κώσ/δουρ.

Κυρά μου
καπετάνισσα

Κυρά μου καπετάνισσα κυρά: Σε βλέπω με την ρόκα σου να σαλαγάς τ αρνιά, κειδά στις ράχες τις ψηλές στο Καρδαρίτσι! Κι εγώ σου το βοσκόπουλο, την προσευχή να κάνω για σε στον τσάμικο, Κυρά: Να σου πηδώ απ το 'να βουνό στ' άλλο να φέρνω φούρλες, και με του Ζάχου την φωνή να σου λεω την "Βοσκοπούλα"... Κι εσύ κυρά η Κιτσιαρέλαινα να σου χτενίζει τα μαλλιά και η παναγιά να σου φοράει γιορντάνια. Κι εγώ ζωσμένος τ' άρματα ν' αστράφτω! Ο αστραπόγιαννος κυρά, στην χρυσοπλούμιστη την φορεσιά του γέρου μου Κολοκοτρώνη! Να πάμε μέρα του βαγιού στην εκκλησιά του Αϊ Νικόλα!. Και σαν πιο κει πιο ύστερα, σαν έρθει εικοσιδυό Νοέμβρη, να πάμε πάλι να γιορτάσουμε τα δεκαοκτώ μας χρόνια παντρεμένοι, και να'χουμε τον παπά Βασίλη στο Eυαγγέλιο... (1988) κώσ/δουρ.

'Όταν ακούω να παίζει
το κλαρίνο ή το βιολί

'Όταν ακούω το κλαρίνο ή το βιολί -στα 61 μου- στήνω χορό με το ..μυαλό Αγγελένια μου να σε χαρώ στο τσάμικο, βλάμικο! Συμπεθεριό κινάει ξανά με καβαλάρηδες μπροστάρηδες.. Και πίσω εγώ μαζί τα νιάτα μου η μαυρομάτα μου! Και απάνω στο χορό μ' ένα ..θυμό στο λεω κοφτά να ξεμπερδέψω : "Θε να σε κλέψω ντάλα γιόμα μ' ένα φιλί στο στόμα!". κώσ/δουρ.

το Πάσχα
των Ελλήνων της διασποράς

Στον Χρήστο Βαρελά

Όπου η καρδιά του Έλληνα κι' οχτώ πατρίδες κι' όχι μια... Κι' ανήμερα το Πάσχα λαλούν κλαρίνα και βιολιά σε όλη την γη του Αϊ μετανάστη! 'Όπου ψυχούλα ελληνική στις γειτονιές του κόσμου, μπρούσκο κρασί κι' αρνιά στην σούβλα!.. Λουλούδια ανθρώποι και πουλιά πάνω απ' τους φράχτες της ολόλαμπρης αυλής, καρτερικά κι' ευλαβικά γλυκοκοιτούν -θαρρείς προσεύχονται στον Πλάστη: Δωσμου θεέ μου μια στιγμή φούρλα να φέρω τη ζωή μέσα απ' το τσάμικο κι' όπως θα σειέμαι θα λυγώ και σμίξω τον Έλληνα ..θεό... Σαν αστραπή να γεννηθώ ξανά στην γη κι' αφού αισθανθώ την πασχαλιά ως άνω! Μαζί και την Ελλάδα!!! Ύστερα ας ..πεθάνω!! κώσ/δουρ.

η Αρετή Κετιμέ και το
δημοτικό μας τραγούδι

Είναι Μεσολογγίτισσα γλυκιά νεράιδα που λες και η λίμνη την ξεπέταξε

Κανετε κλικ στην φωτογραφία να ακούσετε από την Αρετή το τραγούδι "Μαραίνομαι ο καημένος..."

σαν ένα θαύμα που γεννιέται κάθε εκατό χρόνια!.. Είναι η Αρετή Κετιμέ και είναι μόλις 15 χρόνων! Έχει ένα μυαλό που είναι γιομάτο προκοπή και ατέλειωτη ανθρωπιά πολύ περισσότερο αγάπη για την δημοτική μας μουσική. Είναι η μελωδός όπου με το σαντούρι της και την γλυκόλαλη φωνή της σε πάει Διονυσιακό ταξίδι από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο ίσια στα δοξασμένα χρόνια για την λευτεριά μας και από εκεί να απογειώνεσαι ως τους εφτά ουρανούς με τα τραγούδια της ξενιτιάς και της αγάπης!! Το δημοτικό μας τραγούδι σκύβει και προσεύχεται στην Αρετή.. Είναι ο τρόπος του να λυτρωθεί να μην χαθεί στην επερχόμενη λαίλαπα της Αμερκάνουσας ...γρίπης όπου απειλεί να σκοτώσει ό,τι ιερό και όσιο βρεθεί στο πέρασμά της απ' τους πολιτισμούς των λαών της γης πολύ περισσότερο και της Ελλάδας.. κώσ/δουρ.

να σου βαρούν
νταούλια και κλαρίνα

Σαράντα αηδόνια και μια πέρδικα, σαράντα Απρίληδες κανίσκι σούστειλα.. Δεκέμβριο μήνα. Και διάλεξα και μούλα γοργοπόδαρη, που σου την στόλισαν νεράιδες και ναυτόπουλα. Κανισκιοφόρη έβαλα το γιο πραματευτή, και γύφτους απ' την ανατολή, με σηκωμένα τα πανζάκια κι' ανυπόδητοι. Ντεληκανίδες! Γυμνόστηθοι, και με μαντίλι μαύρο στο λαιμό και κόκκινο μπερέ, να σου βαρούν νταούλια και κλαρίνα. Και μια τσιγγάνα βεργολυγερή, ηλιογέννητη 'πω και θεέ μου!. να σου χορεύει σέρτικο! Σαράντα αηδόνια και μια πέρδικα, σαράντα Απρίληδες κανίσκι σούστειλα.. Δεκέμβριο μήνα. (1988) κώσ/δουρ.

Πανηγύρι
στο Καρδαρίτσι

Πεντηκοστή ήρθε ξανά πλαντάζουν τα νταούλια. Πανηγυριάζει το χωριό.. οι βλάχοι στα καλά τους.. Κακούρης έχει την σειρά, Τσιούτης παραπερούλια Κολοβελώνης τσαντιριό, έστησε στην χαρά τους. Νζανέτη αρχίνα τον σκοπό την "Καραγκούνα" αρχίνα. Κράταμε Κώστα Καλαθά να χροπουλίσω λίγο.. Κουβάλα Πάϊκο το πιοτό μεζέδια από τα φίνα, σήμερα από την ξενιτιά ήρθα, ταχιά θα φύγω. κώσ/δουρ.
(γράφτηκε στα χρόνια του στρατού)

Του Βέλου
ο γιος παντρεύεται

Σήμερα ο τόπος καίγεται στο χάϊ στο τουφεκίδι.. Η βλαχουριά γλεντοκοπά βροντάνε τα κλαρίνα. Του Βέλου ο γιος παντρεύεται φέρτε θρακιάρικο γίδι, φέρτε της Ντάριζας κρασιά κι απ'τα Βαρκά ρετσίνα. "Χάϊντε να ζήσουν τα παιδιά" βιολιά καλά το λέτε. Η νύφη σέρνει το χορό απ' τα'κρίβου της το χέρι, Βελοξιφτέρης τραγουδά κι Αγγέλο χροπουλιέται, καμάρι η νύφη το γαμπρό -ζευγαρωμένο ιταίρι. κώσ/δουρ.
(γράφτηκε στα χρόνια του στρατού)

τα Δημοτικά...

του Κώστα Δουρίδα

Ο χρόνος είν' ο φταίχτης...

Μου γαλαριάσαν τα βουνά με σίδερο μ' ατσάλι..
Φράξαν τις στράτες στο Χελμό, στο Ρούσιο στον Αλπούξο,
στην Ζήρια στην Μπαλαλονιά στο Διάρχο στον Διχάλι,
και μώβαλαν φρόγκο στον λαιμό να μη μπορώ να σκούξω.

Κατάρα στον αδικητή στον άτιμο το σκύλο.
Οπου μου πήρε την χαρά -κατάρα ο θεομπαίχτης.
Χάη - χάη.. βγαίκα καημένη μου ψυχή στου μπαλκονιού το στύλο,
κι αποχαιρέτα τα βουνά κι ο χρόνος είν' ο φταίχτης...

κώσ/δουρ

Μόνο για το φιλί σου

Λενιώ γυναικαδέλφη μου και μικροπαντρεμένη.
Λυπάμαι που δεν κράτησα μπέσα στον μπατζανάκη.
Μα τι να πω το ντέρτι μου ήταν τρανό καημένη,
τα χείλη σου λαχτάρισα και τώριο σου κορμάκι.

Τώρα ας με κρίνει το χωριό και τα Ντουναίηκα όλα.
Κι ο άντρας σου ο Παναγής, και η Μέλπω η αδελφή σου.
Όλοι ας μου κάνουν 'φορεσμό ας με πλανέψουν φόλα..
Εγώ γεννήθηκα στην γης μόνο για το φιλί σου.

κώσ/δουρ

Κουτσομπολόϊ

Κακό συνήθειο τώχετε 'σείς οι γεροντοκόρες,
μες το χωριό άλλη δουλειά δεν έχετε να κάντε,
παρά να κουτσιομπόλετε τι κάνουν οι άλλες κόρες,
με ποιον επήγαν την βραδιά και δώστου κουσ' και χάϊντε.

Τώχουν και οι χήρες τούτο εδώ, λίγο πολύ ντριβέλι.
Σαν απολείψει ο γανωντζής οι χτισται οι γυρολόοι,
τότε οι καημένες στο χωριό, -μελίσσια απ' το κουβέλι,
βγαίνουν και παν' στης αλληνής για το κουτσιομπολόϊ..

κώσ/δουρ

Ο Βλαχοθωδωρής

Αϊντε ορέ Βλαχοθωδωρή είσαι διαβόλου φάρα..
Μπελάδες βάζεις στο χωριό κι αναποδιές μ' ατσάλι.
Οπώβρεις τσιούπα μοναχή ελεύθερη ή ζευγάρα,
την ξελογιάζεις στο λεφτό και της γλεντάς τα κάλλη.

Αναθεμά τα μάτια σου και τα καμωματά σου.
Σιώγαμπρος! ήρθες στο χωριό -τον κόκορα μας κάνεις!
Πάψε πια τα γινάτια σου, πολλά τα κριματά σου
Θα δώσεις λόγο στο Θεό, μια μέρα σαν πεθάνεις.

κώσ/δουρ

Τα παρατράγουδα

Βασίλω κόρη του Βρανά, μοναχοδυχατέρα
που σ' έχει η μάνα σου ακριβή τ'αδέρφια σου χαϊδιάρα.
Πέσε μου χθες στον Αϊλιά τι έκανες όλη μέρα?
Με το βοσκόπουλο του Μπαλή στου πουρναριού την κλάρα?

-Συ κοίτα το κονάκι σου! κυρά με τις αδράχτες,
κι αν θες ακόμα να σου πω, κοίτα την αφεντιά σου!
Μηδά το φουστανάκι σου πήδηξε λίγους φράχτες?
Η λές δεν ξέρει το χωριό τα παρατραγουδά σου..

κώσ/δουρ

Τα Προξενιά

Κυρά Μαγδάλω θα στα πω στα μπούνια μ' έχεις φέρει
μ' αυτή την δυχατέρα σου και να μου την παινεύεις.
Κοίταξε αλλού να βρεις γαμπρό δώστης καν' άλλο ταίρι.
Με με' χάνεις την μέρα σου και τζάμπα με παιδεύεις.

Ας έχει η κόρη σου λεφτά, και γιούκους στην αράδα
Κι ας είν' στην χώρα η πιο χρυσή και μ' ομορφιά μεγάλη.
Πως να στο πω δεν μου φτουρνά έχ' άλλη φιλενάδα!
Θα την επάρω ας είν' φτωχή Θάχω ήσυχο κεφάλι..

κώσ/δουρ

Αν θέλεις βάλε μπιστικό..

Καρτέρι μώβαλε ο παπάς ο τραγομπαλαρίλος
Στ' αλώνια απέξω απ' το χωριό πιο πέρα απ' τα πλατάνια
Τούπανε λέει, της παπαδιάς είμ' ο καινούργιος φίλος
Και θα μου κάνει 'φορεσμό -με πιάσαν τα ντουμάνια

'Aκου παπά μου να σου ειπώ Μην μου ξανάρθεις πάλι
να μούμβεις τσιάμικος ταμπλάς δεν ξέρω τι θα γίνει..
Αν θέλεις βάλε μπιστικό στο σπίτι σου χαμάλη
Βάλε χαβιά της παπαδιάς στις κόρες σου χαλήνι..

κώσ/δουρ

Τσοπανοπούλα του Αϊλιά

Τσοπανοπούλα του Αϊλιά και του Βαρλάμη ρούσα
Απόψε θάρθω να σε βρω κει πώχεις την κοπή σου,
Τέτοια στιγμή στην ερημιά καιρό την καρτερούσα,
να σ' εύρω μόνη στο βουνό να πάρω το φιλί σου.

Μην μου κακώσεις βρε Μαριώ κι ας είσαι αραβονιάρα
του Φέρμελη, στο λέω κοφτά με όρκο και με πάθη.
Να μείνεις μόνη στο βουνό τώχω βαριά κατάρα
Θα κοιμηθούμε αγκαλιά κανείς δεν θα το μάθει..

κώσ/δουρ

Βάλε πρόσβαση με Banner ή όχι στην σελίδα σου για το Δημοτικό Τραγούδι

Δημοτικό τραγούδι
ένας θρύλος και μια κληρονομιά

Στην μνήμη της εξαδέλφης μου Αικατερίνης
Θεοδωρακόπουλου που έφυγε τόσο νωρίς και μας άφησε τον κόσμο φτωχότερο..

Η Ιστορία ενός τραγουδιού
ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ "ΣΑΡΑΝΤΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ"
Εδώ και πολλά χρόνια απασχολεί τους λαογράφους και τους μελετητές της Αρκαδίας αν , το πολυτραγουδισμένο δημοτικό τραγούδι που αφορά τα Σαράντα Παλληκάρια , είναι σχετικό με την Τρίπολη , πρωτεύουσα της Αρκαδίας .
Παλιότερα , ο μακαρίτης τώρα Τάσος Τσακόπουλος , δημοδιδάσκαλος από τη Νεστάνη , είχε πετύχει παραλλαγή που παρουσίαζε τα Σαράντα Παλληκάρια ν΄ έρχονται από την Αρκαδιά ( Κυπαρισσία ) , για να πατήσουν την Τριπολιτσά , φέρνοντας μάλιστα και τον γνωστό Αρκάδα από το Τουρκολέκα , τον Νικηταρά .

Απ' την σελίδα των Αρκάδες εσμέν

το ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Αγνώστου..:
«Το δημοτικό τραγούδι είναι το καθρέφτισμα της ψυχής του λαού μας. Είναι η ευαισθησία του απλού ανθρώπου, που εκφράζεται με λόγια και μουσική, που βγαίνουν μέσα από την καρδιά του. Είναι ιριδισμοί αισθημάτων και αισθήσεων, μουσική πανδαισία, είναι ομορφιά, ποιότητα.
Το δημοτικό τραγούδι, είναι τα ψηλά βουνά, τα σκιερά δάση και τα δροσερά ποτάμια της Πατρίδας μας, όπου με τρυφεράδα τα στοιχεία της φύσης μπλέκονται με τα ανθρώπινα συναισθήματα και γίνονται έρωτας, αγάπη, θυμός, πολεμικός παιάνας, θρήνος, πίκρα, νανούρισμα, λαχτάρισμα.
Το δημοτικό τραγούδι είναι λεβεντιά, ντοπροσύνη, μπέσα, παλικαριά, που με τη συνοδεία του κλαρίνου και του λαούτου οδηγεί το κορμί σε ρυθμό αρχέγονου χορού, όπου το μυαλό εκστασιάζεται και ξετυλίγονται τα όνειρα σα δροσερό ποτάμι σε άνυδρη πεδιάδα.

Το δημοτικό τραγούδι, έφερνε τα βήματα των συγχωριανών μας στο Τσάμικο, στο Συρτό, στον Καλαματιανό, την ημέρα της Λαμπρής στα προαύλια των εκκλησιών και ξωκλησιών, στα λαϊκά πανηγύρια, στα γλέντια των γάμων και των βαφτησιών, στις εκδηλώσεις των εθνικών και τοπικών επετείων. Με το τραγούδι "καρτέραγαν", πάντρευαν και ξεπροβόδιζαν τους αγαπημένους τους, βάφτιζαν τα παιδιά τους, γιόρταζαν και γλεντούσαν. Και μαζί του συχνά πολεμούσαν...»

H Νεκταρία Καραντζή είναι η συνέχεια του Χρόνη Αηδονίδη

Γράφει ο Ανδρέας Τσιάρας Φιλόλογος

Στοιχεία Επικοινωνίας : Νεκταρία Καραντζή Εmailnskt@acn.gr Web Site Νεκταρία Καραντζή
H Νεκταρία Καραντζή είναι η συνέχεια του Χρόνη Αηδονίδη και ο άγγελος της Βυζαντινής μουσικής. Σήμερα είναι 27 ετών, δικηγόρος με master στο Ποινικό Δίκαιο. Αλλά τα εφόδια της δεν είναι μόνο αυτά. Μεγάλωσε κοντά στον Γέροντα Πορφύριο. Αυτός ήταν που προέτρεψε τον πνευματικό της να την ανεβάσει, μόλις 9 ετών, μαζί με άλλα κοριτσάκια της ηλικίας της στο ψαλτήρι της Αγ.Παρασκευής της Μαλακάσας.

«Όταν οι δρόμοι συναντιούνται ...» ονομάζεται το διπλό cd που κυκλοφορεί από το Μελωδικό Καράβι. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του θρακιώτικου παραδοσιακού τραγουδιού Χρόνης Αηδονίδης, μαζί με μια νέα παρουσία στο χώρο του τραγουδιού, τη Νεκταρία Καραντζή, συναντιούνται στο διπλό αυτό cd με την αφορμή και μιας άλλης συνάντησης... Οι παραδοσιακοί και οι βυζαντινοί δρόμοι (όπως αλλιώς ονομάζονται οι ήχοι) σμίγουν στην έκδοση αυτή, με τις φωνές του δάσκαλου και της μαθήτριας, υπό το φως του ιδιαίτερου συμβολισμού ότι το έργο διάσωσης και προβολής της μουσικής παράδοσης του τόπου μας θα υπάρχει «ες αεί», μεταφερόμενο από γενιά σε γενιά. Στο πρώτο cd ο Χρόνης Αηδονίδης, με τη ζεστή βελούδινη φωνή του και η Νεκταρία Καραντζή ερμηνεύουν παραδοσιακά τραγούδια της Θράκης και της Μικρά Ασίας τόσο γνωστά (όπως το «Μαύρο μου χελιδόνι», «Κάτω στην άσπρη πέτρα», «Αρμένου γιος») όσο άγνωστα και ανέκδοτα έως τώρα (όπως «Αγάλι αγάλια χτένι μου», «Ένας άγουρος», «'Aναψε το φαναράκι». Το δεύτερο cd περιλαμβάνει βυζαντινούς ύμνους, ερμηνευμένους και από τους δύο καλλιτέχνες, με τη συνοδεία της βυζαντινής χορωδίας του Δημήτρη Βερύκιου.
Κι εκεί πέρασε τις κυριακές της ψάλλοντας, σεμνά και όπως ο Γέροντας ήθελε, στα παιδικά της χρόνια, παίρνοντας μαθήματα παράλληλα στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητρόπολης Πειραιώς, με δασκάλους τον π. Αντώνιο Βάλβη, τον κ. Δημήτρη Βερύκιο και τον κ.Διαμαντή Μαυραγάνη.

Σιγά σιγά, το τάλαντο που ο Θεός της έδωσε, άρχισε να καρποφορεί. Μόλις στα 14 χρόνια της έχει την τιμή να ηχογραφήσει βυζαντινούς ύμνους, κοντά στη φωνή του Γέροντα Πορφυρίου και να εκδοθεί η πρώτη κασέτα, με τίτλο: "Ιησού Γλυκύτατε" από το μοναστήρι του Γέροντα, το Ι.Ησυχαστήριο "Μεταμόρφωση του Σωτήρος". Ακολούθησαν και άλλες τέτοιες κασέτες, με τη Νεκταρία να έχει τη μεγάλη ευλογία να ακουγεται πλάι στον Γέροντα.

Έφτασε όμως η στιγμή, η φωνή αυτή να υπερβεί τα στενά όρια του περιβάλλοντός της και να ακουστεί σε όλους μας. Έφτασε η στιγμή, όταν ο Χρόνης Αηδονίδης, το αηδονι της Θράκης, αυτός ο σπουδαίος παραδοσιακός ερμηνευτής, την έπιασε από το χέρι, όταν κατάλαβε το ταλέντο και τη σπάνια ικανότητά της να ερμηνεύει τους παραδοσιακούς και βυζαντινούς δρόμους με αρτιότητα τεχνική, γλυκύτητα φωνής αγγελική και τρόπο συγκινητικό και την οδήγησε στα τυχερά αυτιά μας.

Στο δίσκο "Όταν οι δρόμοι συναντιούνται", ο δάσκαλος δείχνει τη μεγάλη του αγάπη αλλά και την εμπιστοσύνη του σ' αυτό το νέο κορίτσι και κάνει κάτι που ποτέ έως τώρα, στα 50 χρόνια δράσης του στο τραγούδι, δεν έκανε, με μαθητή του. Θέτει το όνομά της πλάι στο δικό του και μοιράζεται μαζί της στο διπλό αυτό cd, τραγούδια δικά του, της Θράκης αλλά και ύμνους βυζαντινούς, που τόσο καλά ξέρει η Νεκταρία να ψάλλει από παιδί.

Κι ύστερα την οδήγησε, για μια ακόμη φορά,

Κριτική: Είναι ένα από τα πιο προσεγμένα, τόσο από άποψη καλαισθησίας της έκδοσης όσο και από άποψη επιλογής των μουσικών κειμένων και ερμηνείας τους από τους καλλιτέχνες, που κυκλοφορούν στις μέρες μας, στο χώρο του παραδοσιακού τραγουδιού και της βυζαντινής εκκλησιαστικής μας μουσικής. Το αηδόνι της Θράκης, τον Χρόνη Αηδονίδη, τον ξέρουμε και από παλιά. Η φωνή του πάντα μας καθηλώνει και μας μαγεύει. Αυτό που δεν ξέραμε ως σήμερα είναι η φωνή αυτής της κοπέλας, που όπως όλα δείχνουν είναι η συνέχειά του. Στην αρχή, όταν την άκουσα, νόμιζα πως είναι κόρη του. Η Νεκταρία Καραντζή είναι πραγματικά μία σπουδαία φωνή. Ομολογώ πως όταν την πρωτοάκουσα, στάθηκα βουβός να την απολαύσω! Τον προτείνω ανεπιφύλακτα τον δίσκο αυτόν και ειδικά στους λάτρεις της παράδοσης. Είναι αδύνατο να μη μείνετε ικανοποιημένοι
στ' αυτιά μας, μέσα από την εικόνα και τον ήχο της τηλεόρασης, κάθε απόγευμα της Μεγάλης Εβδομάδας, στην ΕΤ1, με την συγκλονιστική εκπομπή: "ΕΠΙΚΡΑΝΘΗ". Εκεί η Νεκταρία, στο πλάι των δύο δασκάλων της, του Χρόνη Αηδονίδη και του Δημήτρη Βερύκιου, μας ανέβασε, με τις ουράνιες μελωδίες που ανέβλυζαν από το στόμα της, σε ύψη πνευματικά και ζήσαμε το άγιο Πάθος με άκρα κατάνυξη.

Αρθρογραφία για ένα μεγάλο τραγουδιστή

ο Παπασιδέρης στο Google

Γιώργος Παπασιδέρης

Tο όνομα του Γιώργου Παπασιδέρη, του Aρβανίτη από την Kούλουρη (Σαλαμίνα), είναι μύθος στο λαϊκό τραγούδι. Hχογράφησε 1.850 τραγούδια από το 1928 ώς το 1977, τραγούδησε σε πανηγύρια και κέντρα με τους καλύτερους μουσικούς της περιόδου και σφράγισε με τη βελούδινη φωνή του δεκάδες τραγούδια-σταθμούς, που οι επερχόμενες γενιές των Eλλήνων θα ανακαλύπτουν και θα χαίρονται, έστω κι αν τα MME θα τα μεταδίδουν με το σταγονόμετρο. H περίπτωσή του περιγράφει την πορεία του ελληνικού τραγουδιού, καταρρίπτοντας τα ψεύδη, για πρόσωπα και καταστάσεις, για διαχωρισμούς στη μουσική μας, για την ποιότητα και τη διασκέδαση. Kαι πάνω απ' όλα για την εμπορική συμπεριφορά των εταιρειών δίσκων χθες και σήμερα.

Γεννήθηκε «μέσα» στο κέντρο «Πιπεριές» που διατηρούσε ο πατέρας του στην Kούλουρη και απ' όπου πέρασαν ο Mήτσος Aραπάκης, ο Δημήτρης Aτραΐδης, ο Pούκουνας. Hταν η τέλεια μαγιά για το πλάσιμο του συνθέτη-τραγουδιστή Γιώργου Παπασιδέρη (Παπαϊσιδώρου) γιου του Xρήστου και της Aικατερίνης, τρίτου από τα εννέα παιδιά τους...

Tραγούδια με τον Γιώργο Παπασιδέρη από την σελίδα των <<Αρκάδες εσμέν>>

Σαν πάς πουλί μου στο Μοριά
Ο γερο-Νοταράς
Χρύσω
Ο Λιακατάς
Λεπενιώτης
Τα νιάτα
Τώρα το βράδυ-βράδυ
Αετός
Δύο μάυρα μάτια αγαπώ
Αγάπα με πουλάκι μου
Καρπενισιώτικο
Το φεγγάρι κάνει κύκλο
Γειά σου καημένη λεβεντιά
Όλες οι παπαρούνες
Εκεί ψηλά στα μπαλκονάκια
Μια μελαχρινή
Πουλάκι ξένο
Παπάκι
Σταυρούλα
Σπυρί πιπέρι έσπερνα
Οι όμορφες της Λιβαδιάς

Στην «Kολούμπια» από το 1928 Bαφτίστηκε τραγουδιστής το 1928 -στην «Kολούμπια»!- από το γείτονά του, γνωστό λαουτιέρη Σιδέρη Aνδριανό, αφού δούλεψε «στα 14 χρόνια του μούτσος στο καΐκι του Γιώργη Mάθεση, για ένα χρόνο. Mετά, καραγωγεύς. Φυσικά, θα τραγουδούσε, όπως όλοι...», μας πληροφορεί ο Θανάσης Mωραΐτης που τα κείμενα της έρευνάς της συνοδεύουν και διαφωτίζουν την έκδοση των δύο CD της FM Records: «Ο Γιώργος Παπασιδέρης τραγουδά αμανέδες και ρεμπέτικα» και «Ο Γιώργος Παπασιδέρης τραγουδά σπάνια δημοτικά τραγούδια (ελληνικά και αρβανίτικα)».

H πρώτη προσέγγιση στη διαδρομή και το έργο του Παπασιδέρη ανατρέπει τη «μοναδικότητα» στο είδος. Ο Γ. Π. ώς το 1935 τραγουδούσε αμανέδες, δημοτικά και ύστερα ρεμπέτικα, καθώς και μερικά σμυρνέικα, μας πληροφορεί ο καλός μελετητής του. «Eλεγε τα πάντα». Πρώτο ηχογραφημένο τραγούδι ο αμανές «έχω πολλά παράπονα στο στήθος μου γραμμένα -πότε θα 'ρθεί αυτή η στιγμή να σ' τα πω ένα-ένα».

Eπιβεβαιώνεται η συμμετοχή των καλλιτεχνών στην εθνική ζωή. Ο Γ. Π. το 1940 έγραψε τραγούδια συμμετοχής στον αγώνα κατά του εισβολέα: «Mεσ' της κλεισούρας τα βουνά», «Mέρα και νύχτα με το ντουφέκι», «Nα 'μουν πουλί να πέταγα ψηλά στην Aλβανία», «Kαι σεις βουνά της Kορυτσάς» (το ηχογράφησε το 1947).

-Στην έκδοση παρουσιάζονται πρώτη φορά και δύο τραγούδια που ηχογράφησε το 1940-41 και έγραψε με το Δ. Σέμση («Mας φέρθηκες μπαμπέσικα», «Tο κόλπο σου δεν έπιασε»).

Aναδεικνύεται μια αλήθεια. H αξία των μουσικών, που προσθέτουν στο έργο -στο πάλκο ή την ηχογράφηση. Kαι από τα τραγούδια που «είπε» ο Παπασιδέρης δεν πρέπει να παραλειφθούν τα ονόματα των Nίκου Kαρακώστα, Aπόστολου Σταμέλου, Kώστα Γιαούζου, Nίκου Pέλλια, Γιώργου Aνεστόπουλου, Tάσου Xαλκιά, Xαράλαμπου Mαργέλη, Bάιου Mαλλιάρα, Παναγιώτη Kοκοντίνη, Bασίλη Σαλέα, Γιάννη Bασιλόπουλου (κλαρίνο), Δημήτρη Σέμση ή Σαλονικιού, Aνέστου Aρβανιτάκη, Aλέκου Aραπάκη, Γιώργου Kόρου (βιολί), Aλέκου Γκαραβέλη, Mανώλη Φυστιξή (τσέμπαλο) και Σιδέρη Aνδριανού (λαούτο).

Στιγμές από τη ζωή του

Eνα κείμενο σε τοπική εφημερίδα και τέσσερις συνεντεύξεις που υπάρχουν στο συνοδευτικό βιβλίο ζωγραφίζουν ρεαλιστικά το Γ. Παπασιδέρη.

Γιώργος Ανεστόπουλος Γιώργος Ανεστόπουλος:Ονομαστός λαϊκός κλαρινετίστας από την Αρκίτσα Φθιώτιδος. Γεννήθηκε το 1904 και πρωτάρχισε κλαρίνο (λα μπεμόλ) το 1919 και το έπαιζε με τις τρύπες (χωρίς να χρησιμοποιεί τα κλειδιά) γιατί προηγουμένως έπαιζε φλογέρα!... Κατόπιν του έδείξε στις Λειβανάτες ένας γύφτος ονόματι Κολοκύθας. Εργάστηκε στην Αθήνα σε όλα τα γνωστά "στέκια" της δημοτικής μουσικής και συνεργάστηκε με όλους τους μεγάλους του είδους. Η περίοδος της ακμής του ήταν η 20ετία 1950-1970. Γιώργος Ανεστόπουλος - Παπαλάμπραινα Γιώργος Ανεστόπουλος - Μια χαραυγή (1948) ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΕΣΤΟΠΟΥΛΟΣ-ΤΣΑΜΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ(1948) ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΕΣΤΟΠΟΥΛΟΣ-ΓΚΑΙΝΤΑ(1948) ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΕΣΤΟΠΟΥΛΟΣ-ΓΚΑΙΝΤΑ(1948)

Γράφει ο λαογράφος Nίκος I. Σαλτάρης στην εφημερίδα «Σαλαμίνα» (Οκτ. 1977): «...ήταν υποκινητής στο να στραφούν προς το αγνό, το αληθινό αυτό δικό μας τραγούδι, και γενικά την ελληνική που κληρονομήσαμε μουσική, πολλοί σύγχρονοί του και κατόπιν νεότεροι συνάδελφοί του, ακολουθώντας τον στο σωστό δρόμο, από μίμηση προς αυτόν. Γιατί εκείνος, διαθέτοντας πλούσιο και προνομιούχο, από κάθε άποψη, φωνητικό όργανο, φωνή μελωδική με διαύγεια, ευρύτητα, ακρίβεια φθόγγων, έκταση ζηλευτή, αντοχή θαυμαστή, καταγοήτευε όλους τους επίδοξους τραγουδιστές, τους υποκινούσε, τους έσερνε αγκιστρωμένους και μιμητές του προς το δημοτικό αγνό τραγούδι και τους έκανε πιστούς του...».

H γυναίκα του, Aφροδίτη, είπε (Σαλαμίνα 1996): «Παντρευτήκαμε, αφού πάντρεψε τις αδελφές του με τα χρήματα που έπαιρνε από τις γραμμοφωνήσεις. 1.000 δρχ. το τραγούδι. Ο γιος μας, ο Xρήστος, γεννήθηκε το 1932. Ο Γιώργος δεν σταμάταγε να τραγουδά. Eρχόταν σπίτι από τη δουλειά και μου έλεγε: "Bήτα, δώσ' μου πουκάμισο, φανέλα, να αλλάξω ρούχα, να φύγω''. Tόσο πολύ. Aν είχα κρατήσει τα τηλεγραφήματα και τα γράμματα που του στέλνανε από εκεί που τραγουδούσε θα βλέπατε πως τον λατρεύανε. Tον καλούσανε σε όλα τα πανηγύρια, γάμους, βαφτίσια, παντού... Στον πόλεμο τραγουδούσε στον "Eλατο'', στην Ομόνοια. Tου πήγαινα ρούχα γιατί απαγορευόταν τότε να έρθει στην Kούλουρη, δεν τους αφήνανε στο Πέραμα. Mετά το 1947, έβγαλε πολλούς δίσκους. Ο λόγος του πέρναγε στην Kολούμπια. Tραγούδησε μέχρι το 1972. Tραγουδούσε και αρβανίτικα, του τα ζήταγε ο κόσμος, τα είχε κάνει δίσκο προπολεμικώς: "Aνθίση ντρίζα ε μάλιτ'', "Pακαμπάνα παπαντήσε'', "Σκόβα γκα Mαρίετε'', "Aτό τσε βένε ντε πηλό'', "Λίτσε μόι Λίτσε''. Kαμιά φορά, πήγαινα κι εγώ μαζί του. Δεν έβγαζε πολλά λεφτά. Eπαιρνε 200 δρχ. στο γάμο ή στο πανηγύρι».

Ο «κολλητός» του Παπασιδέρη, Bαγγέλης Λαθούρης (είχε την ταβέρνα «Tο πυροφάνι» στον Aγιο Nικόλαο, στη Σαλαμίνα), θυμάται: «Eίχε γραμμοφωνήσει το πρώτο τραγούδι, αμανές ήταν σε σαμπάχ. Tο τούμπα, δεν θυμάμαι τι είχε. Tην ώρα που ερχότανε από την Aθήνα με την πλάκα στο χέρι, τον θυμάμαι. Hρθε στον πατέρα μου απάνω που 'χαμε ένα γραμμόφωνο "Star'' -μόνο εμείς είχαμε γραμμόφωνο στην Kούλουρη. Eφερε, το βάλαμε εκεί, τ' ακούσαμε. Ω! Ο Παπασιδέρης. Mετά έβγαλε τα: "Σουζινάκ'' και "Xιτζασκιάρ''. Aπό τότε κάναμε παρέα, τραγούδαγε δε και στην ταβέρνα μου συνέχεια, με το Mανώλη Φυστιξή, ο Γιαννάκης με το σαντούρι, ο Pούκουνας, η Bασιλική Tακουΐ, που 'χει παντρευτεί στη Xασιά, ο Aραπάκης ο τραγουδιστής. Ο Παπασιδέρης τραγουδούσε κάθε φεγγάρι, κάθε πανσέληνο. Οταν είχε φεγγάρι, οι ψαράδες δεν πιάνανε ψάρια και κάνανε αναγκαστικά ρεπό 4-5 μέρες, αράζανε κι ακούγανε το Γιώργο. Πήγε να παίξει στην Hπειρο. Φύγανε όλοι από το κέντρο που ήτανε οι Xαλκιάδες και πήγανε να ακούσουνε τον Παπασιδέρη».

Ο τενόρος Kωνσταντίνος Πάλλας τον αξιολογεί: «...Eίχε θαυμάσια φωνή. Aν ο δρόμος του τον έριχνε σ' ένα ωδείο, θα ήταν ένας θαυμάσιος δραματικός τενόρος. H φωνή του ήταν από τη φύση της "τοποθετημένη''. H αναπνοή του ήταν τεράστια. Hταν προικισμένος από τη φύση. H άρθρωσή του ήταν τέλεια, δεν έχανες λέξη...».

Ο τραγουδιστής και σαντουριέρης Aλέκος Γκαραβέλης θυμάται: «...Δούλεψα μαζί του από το 1935 ώς το 1960. Mαζί ήταν κι ο Γιαούζος. H τελευταία φορά ήταν στην οδό Ψαρών 24, στου Mπερέκου. Eλεγε χίλια τραγούδια και δεν κουραζότανε. Σοβαρός, πάντα στην ώρα του. Tου 'μαθα πολλά καμπίσια τραγούδια της Λιβαδειάς. Δεν τα 'ξερε ο Παπασιδέρης. Οπως το "Σωτήρχαινα'' κ.ά. Θαύμαζε όλους τους Mικρασιάτες που τραγουδούσανε αμανέδες. Tον Aραπάκη, το Nούρο, τον Aτραΐδη, τον Kαρίπη. Aπ' αυτούς έμαθε να τραγουδάει αμανέδες. Tον βοηθούσε βέβαια και το λαρύγγι του, που το γύριζε όπως ήθελε, αλλά από αυτούς έμαθε».

Ελευθεροτυπία Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 1997

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Σαλόνια όπως αλώνια

Ό,τι θα ακολουθήσει δεν περιέχει ούτε κόκκο νοσταλγίας, δεν κατατρύχεται από τη νόσο της επιστροφής σε παρελθούσες εποχές. Έχει όμως να κάνει με ήθος, με ανθρώπινες σχέσεις, με ποιότητα ζωής και κυρίως με συναισθήματα
Τα συναισθήματα δεν είναι σαν τα νομίσματα, παλαιάς και νέας κοπής. Δεν διαφέρει το πένθος, ο ενθουσιασμός, η οργή και η επιείκεια είτε κατοικείς σε παλάτια ή καλύβια είτε ευρίσκεσαι σε εποχές συρράξεων ή ημέρες συγκομιδής και περισυλλογής. Ο πόνος είναι πόνος, η χαρά χαρά. Ίσως να διαφέρουν τα μέσα, οι μόδες, ίσως οι εντάσεις να είναι διαφορετικές, ίσως να επιστρατεύονται, ανάλογα με τις συνθήκες, άλλα κουράγια. Ο πόνος, το πένθος, η απελπισία μπροστά στον θάνατο αγαπημένων προσώπων δεν άλλαξε ως βίωμα, ως τραύμα, ως εγκαυστική. Απόδειξη οι θρήνοι, στον Όμηρο, στους τραγικούς, στους ρομαντικούς, στους ρεαλιστές, στους συμβολιστές ακόμη και στους υπερρεαλιστές δημιουργούς. Θα έλεγα μάλιστα πως όσο οι συνθήκες του βίου περιορίζουν τις δυνατότητες να εκδηλωθεί, να εκφραστεί, να σκιστεί το συναίσθημα, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η ένταση.

Παλιότερα, κι όχι μόνο στην ύπαιθρο χώρα και στα μικρά μέρη, αλλά και στην πρωτεύουσα και έως πριν από λίγα χρόνια στις «επαρχίες» της Αθήνας, τον νεκρό μας τον ξενυχτούσαμε στο σπίτι, στο κεντρικό δωμάτιο, από εκεί τον κηδεύαμε και επιστρέφοντας από την ταφή επιστρέφαμε (ομηρικότατα) και στη ζωή δειπνώντας με κοινό δείπνο, όπου συγγενείς, γείτονες, φίλοι προσέφεραν σε έρανο τα φαγητά τους. Αυτός ο Νεκρόδειπνος (έχει μνημειωθεί από τον Σικελιανό και τον Σινόπουλο) λεγόταν κατά περιοχή «Μακαριά» ή «Παρηγοριά». Τώρα ο νεκρός μας ξενυχτάει μόνος σ' ένα ψυγείο νεκροτομείου και η «παρηγοριά» έχει συρρικνωθεί σε τυποποιημένο καφέ, παξιμαδάκι, κονιάκ που προσφέρεται στο κυλικείο του Νεκροταφείου και συνήθως οι πενθούντες διά του Τύπου δηλώνουν ότι δεν θα δεχτούν «συλλυπητηρίους επισκέψεις». Τι σημαίνουν όλα αυτά; Μήπως μειώθηκε το πένθος, η απελπισία για την απουσία των προσφιλών; Όχι, αντίθετα, γίνονται σχεδόν αφόρητα και συνήθως καταλήγουν οι άνθρωποι στον ψυχίατρο, στην κατάθλιψη και στη μελαγχολία. Σ' αυτό οδήγησαν οι συνθήκες του βίου, η τυραννία του μεροκάματου, η στενότητα του χώρου (πώς θα κατεβεί το φέρετρο από τον 5ο όροφο μια και δεν χωράει στο ασανσέρ;!), το σκόρπιο σε μεγάλες αποστάσεις συγγενολόι αλλά και οι εργαζόμενοι σύνοικοι, που δεν γνωρίζουμε ούτε ποιοι είναι, που οι θρήνοι και η συρροή σε ώρες κοινής ησυχίας τούς ενοχλούν και συχνά καλούν την Αστυνομία!

Και τα γλέντια; Παλιότερα σε γιορτάδες μέρες ή σε επετείους και ονομαστικές εορτές, σε γάμους και βαφτίσια στις αυλές, στα τρίστρατα ή στα αλώνια στρώνονταν τραπέζια, βράζανε καζάνια, καλούσαν κομπανίες και κάθε μεγάλος ή μικρός χώρος γινόταν χοροστάσι, πανηγύρι, μέγα επικοινωνιακό γεγονός με απόλυτη συναισθηματική φόρτιση. Σπονδή στον Διόνυσο και ξόρκι του θανάτου. Μπορεί να κλειστεί το γλέντι στα στενά, τσιμεντένια κλουβιά όπου μετοικήσαμε; Προσπάθειες εξόδου γίνονται με τις συνεστιάσεις συμπατριωτών, συντεχνιών, συναδέλφων ή καλεσμένων φίλων σε οργανωμένους χώρους διασκεδάσεως. Ακραία μορφή εξομοίωσης γλεντιού, αυτά τα νέα εφευρήματα, τα διάφορα «Κτήματα» όπου προσομοιώνεται ο χώρος με χωριό, πανήγυρη, αυλή κ.λπ.
Κι όμως, η λαχτάρα των ανθρώπων να απεκδυθούν από τις πιεστικές καθημερινές μέριμνες, από την καταθλιπτική τυραννία της εργασιακής επανάληψης, τους οδηγεί, έστω κατά τρόπο συναισθηματικής σκηνοθεσίας, να γλεντήσουν μέσα σε χώρους στενούς, αστικούς και να φαντασιωθούν τον αρχαίο τρόπο διονυσιακής εορτής.

Μου συνέβη πρόσφατα. Βρεθήκαμε καλεσμένοι σε σύγχρονο μεγαλοαστικό διαμέρισμα σε υψηλό όροφο προαστίου της Αθήνας, πανεπιστημιακοί, δάσκαλοι, δικαστές, δικηγόροι, συνθέτες - τραγουδιστές, συγγραφείς και φοιτητές, ηλικιακό φάσμα με άνυσμα πενήντα χρόνια. Προέλευση Μωραΐτες, Ρουμελιώτες, Ηπειρώτες. Ο πυρήνας, οι τελευταίοι και οι οικοδεσπότες. H βραδιά ξεκίνησε τυπικά, ως συνήθως. Σκόρπιες παρέες στις διάφορες διαμορφωμένες γωνιές του ευρύχωρου σαλονιού. Οι τυπικές αναγνωριστικές συζητήσεις για να σπάσει ο πάγος, να βρεθούν κοινά ενδιαφέροντα, να αναζητηθούν ευθείς και πλάγιοι δεσμοί, μακρινοί γνώριμοι, φοιτητικές παρέες, συμπεθεριά συγγενών και τα γνωστά. Σ' ένα μικρό δωμάτιο, δίπλα στο σαλόνι, τρεις άγνωστοι και ξεμοναχιασμένοι άντρες έπιναν ουζάκι και τσιμπολογούσαν μεζεδάκια.
Ώσπου ήρθαν τα φαγητά. Από έμπειρα χέρια νοικοκυράς, ηπειρώτικες γεύσεις, πίτες, κρέατα, τυριά, ορεκτικά και κόκκινο κρασί. Τα πηγαδάκια συγκεντρώθηκαν σε δύο εστίες, σε δύο κοινές τράπεζες. Το κρασί έρρευσε, λύθηκαν οι γλώσσες. Και τότε το θαύμα συντελέστηκε. Οι τρεις περίεργοι επισκέπτες του διπλανού δωματίου στρώθηκαν ανάμεσα στα δύο τραπέζια, άνοιξαν τους σάκους τους και αποκάλυψαν τον ρόλο τους. Ένα κλαρίνο, ένα ακορντεόν, ένα ντέφι. Κι άρχισε το γλέντι και άστραψε η μουσική. H ηπειρώτικη, στην πραγματικότητα η βορειοηπειρώτικη, κομπανία από το Αργυρόκαστρο μπήκε μέσα στο στενό τσιμεντένιο μεγαλοαστικό φρούριο και το ανατίναξε. Το σαλόνι σε λίγα λεπτά, όταν ο πρώτος «σκάρος» πλημμύρισε την ατμόσφαιρα, μετατράπηκε σε πλατύ αλώνι, σε χοροστάσι, σε εσωτερική αυλή μοναστηριού μέρα πανηγυριού. Τα αυστηρά έπιπλα μέσα στην αχλύ των μουσικών κλιμάκων έγιναν στασίδια, βραχάκια, θημωνιές, κρασοβάρελα, σούστες, χράμια, βελέντζες, κιλίμια. Κάπου είχες την ψευδαίσθηση ότι καμάρωνε ο αργαλειός, πιο πέρα το πιθάρι με τα παστά, οι κάδοι με τις τσακιστές ελιές, οι πολυέλαιοι μετατράπηκαν ξαφνικά σε πάτερα απ' όπου κρέμονταν μάτσα με χαμομήλια, ρίγανη, τσάι του βουνού και πιο πέρα αρμαθιές σκόρδα, κρεμμύδια, ξερά σύκα, λουκάνικα.
Ναι, η μουσική ξυπνούσε στους αλλοτριωμένους λόγιους, επιστήμονες και στους εξόριστους στο άστυ συγγραφείς και συνθέτες το ρίγος του βυθού, τη ναρκωμένη μνήμη.
Το κλαρίνο κεντούσε μουσικά σιρίτια με χρυσές κλωστές πάνω σε βελουδένιες ποδιές. Το ακορντεόν κελάηδιζε, γουργούριζε και άλλοτε παιζογελούσε και το ντέφι είχε βρει τους σφυγμούς στους καρπούς των χεριών της ομήγυρης και χτυπούσε με τον ρυθμό της καρδιάς μας.
Στην Ήπειρο ακόμη και ο γάμος ξεκινάει με μοιρολόι, λες και αυτός ο εδραίος λαός (οι αρχαίοι Σελλοί, οι εδραίοι, οι αυτόχθονες, από όπου και η Ελλάς αργότερα) έκανε γλέντι, τραγούδι και χορό την ηρακλείτεια διαλεκτική, όπου ζωή και θάνατος, πένθος και χαρά, ύπνος και ξύπνιο, γηρατειά και νιάτα, μέρα και νύχτα είναι το ίδιο, το ένα περιέχεται μέσα στο άλλο, παλίντονος αρμονία.
Από τις αρτηρίες στον ρυθμό Οι τρεις δεξιοτέχνες χειριζόμενοι τους δρόμους τους μουσικούς μεθοδικά, συστηματικά, με την αρχαία σοφία που κουβαλάνε γνωρίζουν πως σιγά-σιγά μπαίνοντας στις αρτηρίες, ακολουθώντας τις παλινδρομήσεις του αίματος, φτάνουν στην καρδιά και επιταχύνουν τους παλμούς της και οι παλμοί κινητοποιούν προς τον εγκέφαλο τις φυσαλλίδες του αλκοόλ και εκείνο μεθάει τα κύτταρα του εγκεφάλου και στέλνει μηνύματα στα πόδια και τα πόδια μπαίνουν στον ρυθμό και ο ρυθμός οδηγεί τα βήματα στον χορό. Έτσι όλοι οι πριν από λίγο συγκρατημένοι, ευπρεπείς, πολιτισμένοι συνδαιτυμόνες πετάνε τα σακάκια, τις γραβάτες και με τα πουκάμισα έξω από το παντελόνι και οι γυναίκες χωρίς τα ψηλοτάκουνα, χεραγκαλιά, τελούν τους βαθύρριζους αργούς στην αρχή κύκλιους χορούς πρώτα της Ηπείρου και ο δεξιοτέχνης του ντεφιού τραγουδά και το κλαρίνο χτίζει ξερολιθιές πυρσογιαννίτικες με τις νότες και το ακορντεόν, άλλοτε ειρωνεύεται και άλλοτε χαριεντίζεται ενώνοντας Ανατολή και Δύση, Βαλκάνια και Τυρρηνικό Πέλαγος.
Το παν οργά και ο Διόνυσος στο κέντρο του χορού μαίνεται.
Για λίγες ώρες το μεγαλοαστικό σαλόνι έγινε αλώνι, ορχήστρα σατυρικού δράματος, πασχαλινό αναστάσιμο τσιμπούσι. Ω, έπεσαν και παραγγελιές, έπεσε και χαρτούρα και οι μουσικοί, ενώ είχαν προς το ξημέρωμα μαζέψει τα όργανά τους, επέστρεψαν γιατί η βαθιά χαρμολύπη κάποιου γλεντιστή επεθύμησε (πριν ξαναφορέσει το προσωπείο του επαγγέλματος σε λίγες ώρες) ένα βαρύ μοιρολόι. Έτσι όπως το ένιωσε το όλον πράγμα ο Μακρυγιάννης, που τραγουδώντας ένα βαρύ θλιβερό τραγούδι είπε πως «είχε κέφια»!
ΤΑ ΝΕΑ , 12/03/2005 , Σελ.: P17

Ιστορικά και Κλέφτικα Τραγούδια
Απο: (Διαχειριστής), 24/04/05, 12:29
Ενότητα: Ιστορία της Μουσικής

Κώστας Ρούκουνας ή Σαμιωτάκι, γενν. 1903 Σάμος, άρχισε το τραγούδι το 1925, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1927, άρχισε να ηχογραφεί το 1928, πέθ. 11/3/1984 Αθήνα.
Τζαβέλαινα ..σελ..
Στο δημοτικό τραγούδι, που είναι η γνήσια, ειλικρινής και ανόθευτη έκφραση της λαϊκής ψυχής, μας παρουσιάζεται ένας λαός λιτός στη διάθεση, στη ζωή και κλασσικός στην έκφραση του συναισθηματικού κόσμου. Τα δημοτικά τραγούδια έχουν τη ρίζα τους στα αρχαία λαϊκά τραγούδια. Πολλά δεν διαφέρουν από εκείνα παρά μόνο στη γλώσσα. Έχοντας αυτό ως δεδομένο, μπορούμε να συμπεράνουμε, ότι παρά το πέρασμα τόσων αιώνων η λαϊκή ποίηση, όπως και όλος ο λαϊκός πολιτισμός, (παροιμίες, έθιμα, μύθοι, παραμύθια κτλ.) εκφράζουν με τον ίδιο τρόπο τη λαϊκή ψυχή.

Το δημοτικό τραγούδι, στη μορφή που γίνεται πλατιά γνωστό, δεν είναι δημιούργημα ενός ξεχωριστού ατόμου. Πλάθεται από το λαό και εκφράζει τους πόθους και τις λαχτάρες, τα ιδανικά και το πνεύμα ενός λαού. Φορείς και δημιουργοί αυτών των τραγουδιών, όπως φυσικά και όλων των γνήσιων δημοτικών τραγουδιών, είναι ο απλός λαός. Όσον αφορά τους δημιουργούς, πρέπει να τονίσουμε ότι είναι ανώνυμοι. Ανήκουν στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και ανώνυμης μάζας και δεν ξεχωρίζουν απ' αυτό. Κατέχονται από το αίσθημα της κοινοκτημοσύνης και δεν θεωρούν ότι το αποτέλεσμα της δουλειάς τους ανήκει μονό σ' αυτούς. Έτσι δεν πρέπει να μας παραξενεύει το γεγονός, ότι δεν μας είναι γνωστά ονόματα λαϊκών δημιουργών.

Σημαντικό είναι ότι κανείς από αυτούς δεν δημιουργούσε τραγούδια για να γίνει διάσημος ή τουλάχιστον για να αναγνωριστεί η αξία και το ταλέντο του. Επίσης κανείς δεν προσπάθησε να μετατρέψει το χάρισμα αυτό σε επάγγελμα.

Πέτρος Γαϊτάνος:
"Όσα βουνά κι αν πέρασα..." ..σελ..
O δημιουργός ποτέ δεν πιέζεται να συνθέσει ένα τραγούδι. Απλώς περιμένει την στιγμή που θα νοιώσει την ανάγκη να εκφράσει την προσωπική του, ή όχι απαραίτητα, ιδέα. Και λέγοντας ότι είναι πιθανόν να μην είναι αποκλειστικά προσωπική του ιδέα, εννοώ ότι μπορεί ο δημιουργός να ήταν επηρεασμένος από το άμεσο ή έμμεσο περιβάλλον του. Συχνό φαινόμενο είναι να παίρνει ο στιχοπλάστης αφορμή από ασήμαντα γεγονότα για να δημιουργήσει ένα τραγούδι, ταυτόχρονα όμως μπορεί να αδιαφορήσει για άλλα πολύ πιο σημαντικά.

Ο Γιώργος Κόρος και το μαγικό βιολί του. Ο Γιώργος Κόρος γεννήθηκε στην κοινότητα των Ανδρονιάνων Ευβοίας το 1923 και είναι αυτοδίδακτος στο βιολί. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος στη Βυζαντινή μουσική. Έχει συνθέσει 1400 περίπου τραγούδια και έχει συμμετοχή σε πάρα πολλές εκτελέσεις στα 42 χρόνια που έχει στην ελληνική δισκογραφία.
Η αρχική σύλληψη του τραγουδιού γίνεται, όπως αναφέρεται παραπάνω, από ένα μόνο άτομο, που έχει και το χάρισμα της στιχουργίας. Στη συνέχεια όμως αυτό το αυτοσχέδιο τραγούδι το παίρνει ο "ανώνυμος" λαός και το προσαρμόζει αδιάκοπα στην καλαισθησία και στις διαθέσεις του. Έτσι ξεχνιέται εντελώς ο πρώτος δημιουργός του, ενώ παράλληλα το τραγούδι δε μας διασώζεται σε μια και μόνο μορφή, όπως συμβαίνει με τα επώνυμα ποιήματα, αλλά σε διάφορες (μορφές) που δεν διαφέρουν συνήθως πολύ μεταξύ τους και είναι οι γνωστές μας παραλλαγές.

Σοφία Κολλητήρη :
"Σελίμπεης..." ..σελ..
Σημαντικό χαρακτηριστικό του δημοτικού τραγουδιού είναι ο αναπόσπαστος δεσμός του με τη μουσική και το χορό. Ακόμη και σήμερα, που τα δημοτικά τραγούδια καταγράφτηκαν ως ποιήματα, παρατηρούμε ότι ο λαός σε ένα γλέντι ή σε πανηγύρια δεν τα απαγγέλει, αλλά τα συνοδεύει με μουσική και άλλοτε με μουσική και χορό. Δηλαδή τα τραγούδια χωρίζονται σ' αυτά που τραγουδιούνται στο τραπέζι σε ένα γλέντι (της τάβλας) ή στους δρόμους, και σ' αυτά που χορεύονται (χορευτικά).

Ως ποιητικά δημιουργήματα τα δημοτικά τραγούδια ξεχωρίζουν για την τολμηρή σύλληψη του θέματος, τη ζωντανή και παραστατική απεικόνιση του εξωτερικού και εσωτερικού κόσμου, την ανάγλυφη πλαστικότητα των εικόνων, όπως και την πυκνότητα και λιτότητα του λόγου. Ειδικότερα, στα δημοτικά τραγούδια παρατηρούμε τολμηρές προσωποποιήσεις: το βουνό, το δέντρο, το άλογο, το πουλί, κάθε άψυχο και έμψυχο πλάσμα δηλαδή, έχει το χάρισμα να μιλάει, ενώ ο άνθρωπος συμπάσχει και παίρνει μέρος στη δράση που διαδραματίζεται γύρω του.

Χαρούλα Αλεξίου :
Ιτιά ..σελ..
Επίσης αποτελούν τα πρώτα μνημεία που διασώθηκαν στη νεοελληνική γλώσσα. O δρόμος που ακολούθησε το δημοτικό τραγούδι είναι χωριστός και αποκομμένος από τη λογοτεχνική πορεία της βυζαντινής γραμματείας και νεοελληνικής λογοτεχνίας. Στη βυζαντινή γραμματεία, αλλά και αργότερα κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το δημοτικό τραγούδι αγνοήθηκε τελείως από τους λόγιους. Κανείς από τον κύκλο των λογοτεχνών ή λογίων δεν θεώρησε απαραίτητο να ασχοληθεί τότε με κάτι που δεν ήταν στη γλώσσα των λογίων, αλλά σε μια "χυδαία" και φτωχή γλώσσα ή πιο σωστά ιδίωμα, που δεν είχε καμιά σχέση με την γλώσσα των αρχαίων προγόνων μας, αλλά ούτε ήταν σε θέση να εκφράσει με "αποδεκτές" λέξεις τις υψηλές ιδέες του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και όχι μόνο.

O πρώτος που ενδιαφέρθηκε και αναγνώρισε την αξία των δημοτικών τραγουδιών ήταν ο Fauriel. Η συμβολή του Fauriel στην γνωστοποίηση του λαϊκού μας αυτού πλούτου είναι τεράστια. Πρώτος αυτός κατέγραψε δημοτικά τραγούδια, τα μετέφρασε και τα έκανε γνωστά με το να τα δημοσιεύσει στο Παρίσι το 1825 (Chants populaires de la Gréce moderne). Έτσι έγινε γνωστός αυτός ο παραμελημένος θησαυρός στον δυτικό κόσμο που έδειξε πολύ μεγαλύτερη αγάπη - για κάτι ξένο προς τα βιώματά του - απ' ότι οι Έλληνες λόγιοι.

Κώστας Σκαφίδας:
"Βγήκε ο ήλιος σκοτεινός..." ..σελ..
Στις μέρες μας η αξία των τραγουδιών αυτών είναι αδιαμφισβήτητη. Η τάση για επιστροφή στις ρίζες μας, που φυσικά προϋποθέτει μια σχετική εξοικείωση με τη λαϊκή μας παράδοση, αποτελεί κίνητρο για να γνωρίσουμε καλύτερα αυτό τον κόσμο που κρύβεται πίσω της.

Δυστυχώς όμως όσο καλή θέληση και αν δείξει ο σημερινός Έλληνας δεν είναι πια και τόσο εύκολο - αν όχι ακατόρθωτο - να γνωρίσει τα τραγούδια αυτούσια, στη μορφή δηλαδή που τραγουδήθηκαν και αγαπήθηκαν από το λαό. Διάφοροι παράγοντες έχουν συμβάλλει στην αλλοίωση των τραγουδιών που μας παραδίνονται. Τα περισσότερα από τα τραγούδια που μας είναι γνωστά έχουν υποστεί μερικές αλλοιώσεις. Αυτές τις αλλοιώσεις μπορούμε να τις κατατάξουμε στις ακόλουθες ομάδες:

Οι αλλοιώσεις των λογίων

Οι πιο συνηθισμένες αλλοιώσεις έγιναν σε φωνητικό επίπεδο (φωνητικές αλλοιώσεις ή μικροαλλαγές). Οι λόγιοι αδυνατώντας να καταγράψουν τα τοπικά ιδιώματα κάθε περιοχής, αντικατέστησαν τις ιδιωματικές φράσεις με ανάλογες εκφράσεις της νεοελληνικής. Αυτό δεν έγινε φυσικά με κακή πρόθεση και ούτε είχαν συνειδητοποιήσει οι τότε λόγιοι ότι δεν έχουν το δικαίωμα να κάνουν τέτοιες καταστροφικές παρεμβάσεις σε μια τόσο μακρόχρονη παράδοση που κινδύνευε να αφανιστεί. Σκοπός τους ήταν να γίνουν αυτά τα τραγούδια γνωστά και στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, αλλά το γλωσσικό ιδίωμα ξένο πολλές φορές στα άλλα ελληνικά ιδιώματα αποτελούσε τροχοπέδη.

Υπήρξαν δυστυχώς όμως και περιπτώσεις όπου οι λόγιοι θεώρησαν απαραίτητο να "ευπρεπίσουν" την γλώσσα αυτών των τραγουδιών επεμβαίνοντας σε μεγάλο βαθμό. Λέξεις αντικαταστάθηκαν με άλλες λογιότερες ή καταλήξεις τροποποιήθηκαν σύμφωνα με την αρχαιότροπη γραμματική. Παράδειγμα τρανταχτό αποτελούν οι Φαναριώτες κατά την περίοδο της Επανάστασης του 1821, που δεν καταδέχτηκαν τα δημοτικά τραγούδια στη γνήσια μορφή τους και τα μετέφρασαν στην καθαρεύουσα. Φυσικά το αποτέλεσμα ήταν φαιδρό.

Οι στίχοι που ακολουθούν προέρχονται από το γνωστό δημοτικό τραγούδι "Του Κίτσου":

Του Κίτσου η μάνα κάθονταν στην άκρη στο ποτάμι·
με το ποτάμι μάλωνε και το πετροβολούσε·
"Ποτάμι για λιγόστεψε, ποτάμι στρέψε πίσω
για να περάσω αντίπερα, πέρα στα κλεφτοχώρια,
όπ' έχουν κλέφτες σύνοδο, όπ' έχουν τα λημέρια"

Η παρέμβαση των λογίων στην προσπάθειά τους να "ευπρεπίσουν" τη "χυδαία" γλώσσα του λαού επέφερε το ακόλουθο κατασκεύασμα:

Του Κίτσου η μήτηρ κάθητο επ' όχθης ποταμίου,
ήριζε τοίνυν μέτ' αυτού και το ελιθοβόλει,
μειώθητι, ω ποταμέ, τράπητι κατά νότου,
ίν' αντιπέραν πορευθώ εις των κλεφτών τους τόπους.

Οι επεμβάσεις των λογίων όμως δεν σταμάτησαν σ' αυτό το σημείο. Συχνά έφταναν στο σημείο να δημιουργούν πλαστά τραγούδια και να τα παρουσιάζουν ως δημοτικά για να υμνήσουν κάποιο τοπικό ήρωα ή ένα ιστορικό περιστατικό, που δεν βρήκε τον τραγουδιστή του.

Εκτός από τις παρεμβάσεις των λογίων γινόνταν όχι σπάνια ορισμένες τροποποιήσεις και από τους εκδότες στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν ποιητικά ή πατριωτικά το κείμενο προσθέτοντας ή αφαιρώντας λέξεις ή στίχους. Οι λόγοι αυτών ήταν φυσικά οικονομικοί, γιατί έτσι πίστευαν ότι το βιβλίο που θα εξέδιδαν θα είχε μεγαλύτερες πωλήσεις.

Αλλοιώσεις από τον ίδιο τον λαό

Αλλά αλλοιώσεις υποβλήθηκαν και από τον ίδιο το λαό. Αυτές οι αλλοιώσεις μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες:

α) Ασυνείδητες αλλοιώσεις που οφείλονται σε παρακούσματα, σφάλματα του μνημονικού ή σε συμφυρμό, όταν δηλαδή δυο διαφορετικά αποσπάσματα ενώνονται χωρίς κανέναν οργανικό λόγο. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο σε περιπτώσεις όπου η προφορική παράδοση έχει υποστεί φθορές με το χρόνο. O Στ. Κυριακίδης πολύ σωστά παρατηρεί ότι όσο πιο ζωντανή είναι η προφορική παράδοση, τόσο λιγότερες είναι οι ασυνείδητες αυτές αλλοιώσεις.

β) Υποσυνείδητες είναι οι γλωσσικές αλλοιώσεις (που γίνονται όταν ένα τραγούδι τραγουδηθεί σε μια άλλη περιοχή, όπου έχουν διαφορετική διάλεκτο), οι πραγματικές (όταν για παράδειγμα ένα βουνό αλλάζει όνομα για να προσαρμοστεί στις γνώσεις του νέου τραγουδιστή) και οι μορφολογικές (όταν δηλαδή τραγούδια χωρίς ρίμα αποκτούν, όταν τα τραγουδούν σε μέρη όπου συνηθίζεται η ομοιοκαταληξία).

γ) Ενσυνείδητες αλλοιώσεις, όπου ένα τραγούδι προσαρμόζεται από μια περίσταση σε μια άλλη. Πολλές φορές με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται και μια καινούργια παραλλαγή. Αυτή η μορφή αλλοίωσης είναι η μόνη που μπορούμε να πούμε ότι συνδυάζει και θετικά στοιχεία

Αλλοιώσεις κατά την καταγραφή

Η καταγραφή ενός τραγουδιού παρουσιάζει πολλά προβλήματα. Πρώτον γιατί ο καταγραφέας πρέπει να καταγράψει πιστά όσα ακούει, πράγμα καθόλου εύκολο, μια που πρέπει να καταγράψει όλους τους ιδιωματισμούς και δεύτερον γιατί ο τραγουδιστής πρέπει να τραγουδήσει σ' ένα άγνωστο για αυτόν περιβάλλον. Είναι συνηθισμένος να τραγουδάει κατά τη διάρκεια μιας γιορτής, όπου είναι όλοι μαζεμένοι, με συντροφιά ή ακόμα και μόνος του. Σ' αυτήν την περίπτωση όμως βρίσκεται μόνος με τον καταγραφέα και πρέπει να τραγουδήσει ή να απαγγείλει από την αρχή μέχρι το τέλος ένα τραγούδι. Επίσης είναι πιθανό ο τραγουδιστής να προσθέσει στο τέλος ένα ή δυο στίχους αλλοιώνοντας έτσι ένα τραγούδι που δεν θυμάται μέχρι το τέλος, μόνο και μόνο γιατί ο καταγραφέας το απαιτεί ολόκληρο.

Το πρόβλημα των συλλογών

Μερικοί από τους παλιότερους συλλογείς θεώρησαν σωστό να επέμβουν στα διάφορα τραγούδια που κατέγραφαν, αλλάζοντας λέξεις ή εκφράσεις με άλλες πιο λογιότερες, με αποτέλεσμα να μην μας σώζεται πλέον η αρχική μορφή των τραγουδιών. ’λλοι πάλι, στην προσπάθειά τους να βρουν καινούργια τραγούδια δεν κατέγραφαν, ή τουλάχιστον δεν δημοσίευαν, διάφορες παραλλαγές. Έτσι πολλά τραγούδια μας σώζονται μόνο σε μια παραλλαγή.

Το πρόβλημα της επιβίωσης των δημοτικών τραγουδιών

Oι περισσότεροι σήμερα γνωρίζουμε τα δημοτικά τραγούδια μόνο από τα βιβλία. Λίγοι είναι αυτοί που τα ξέρουν από την ίδια την προφορική παράδοση, εκείνοι δηλαδή που έζησαν σε χωριά, όπου η προφορική παράδοση είναι - αν και σε περιορισμένη έκταση - ζωντανή, ή οι συλλογείς.

Σήμερα δημοτικά τραγούδια δεν δημιουργούνται πια. Αυτά που τραγουδιούνται ακόμη είναι απλώς επαναλήψεις παλιότερων. Τα δημοτικά τραγούδια έσβησαν μαζί με τις απομονωμένες κλειστές κοινωνίες, που ευνοούσαν τη γέννησή τους. Την τελευταία δημιουργική τους άνθιση τη γνώρισαν την εποχή της τουρκοκρατίας με το κλέφτικο τραγούδι. Παρόλ' αυτά και στις μέρες μας δεν εκτοπίστηκαν ολότελα ούτε, πολύ περισσότερο, αχρηστεύτηκαν. Αντίθετα εξακολουθούν να ζουν, να συγκινούν και να προβάλλονται, γιατί αποτελούν την πιο γνήσια έκφραση της λαϊκής ψυχής.

Ιστορία της Μουσικής
Δημοτικά Τραγούδια σε στίχους Ένα Απάνθισμα 117 Δημοτικών Τραγουδιών (απ' τις σελίδες του Χρήστου Αλεξόπουλου)
ΜΥΡΙΟΒΙΒΛΟΣ : Αφιέρωμα στο Δημοτικό Τραγούδι
.Δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς .

Καλή μου Συμπατριώτισσα,
Σαν ήμουνα παιδί στο Καρδαρίτσι, μικρός τσοπανάκος φύλαγα τα πρόβατα στις παραδεισένιες (τώρα στη μνήμη μου) πλαγιές του Λυπηνίκου.. Απέναντι προς τα δεξιά, και πέρα ...μακριά, ατενίζοντας κατά πρώτη φορά τους όμορφους Παραλογγούς, το χωριό σας, 70 σπίτια; κι' όμως.. Στοιχηματίζω τώρα στο παιδικό μυαλό μου τότες, μου φάνταξαν θεριακωτή πολιτεία, που έκανε το αίμα μου να χοχλακιάσει από θαυμασμό και φόβο.. Θεέ μου πόσα χρόνια περάσανε από τότες; Μου φαίνονται αιώνες! Σήμερα ακόμα στο βάθος του χρόνου η ξελογιάστρα πλάνα μου καρδιά, κρατάει τις μνήμες μου αυτές, κι' εννοώ τις μνήμες, από τα πρώτα δώδεκα χρόνια μου, που έζησα παιδί στο Καρδαρίτσι, Ιερό κειμήλιο και πάραυτα ωσάν, φάρμακο μαγευτικό, όπου γιατρεύει τον νου:

Σαν το μυαλό μου φορτωθεί πολύ από την άχαρη, πολλές φορές καθημερινότητα, εκείνη σαν μάννα έμπειρη, πονετική, και στον δικό της χρόνο, βγαίνει μπροστά του δίνει λίγες σταγόνες Καρδαριτσαίηκιας θύμησης και εκείνο καλμάρει....
Καλή μου συμπατριώτισσα, δεν ξέρετε την χαρά που μου έδωσε το μήνυμά σας! και είναι το πρώτο που λαβαίνω τόσο κοντά απ'το Καρδαρίτσι και τα χωριά της πέρα μεριάς!

Κώστας Δουρίδας
Σεπτέμβριος 1997

Μουσικοί και μουσικές οικογένειες Γιάννης Καλούσης

...Γύρω στα 1955 άρχισα να δουλεύω με το βιολί. Μ' έπαιρναν σε γάμους και πανηγύρια. Περίπου εκείνη τη χρονιά πήγα να παίξω με τον Ηλία Πινακά από τη Σκοτίνα στην Κρανιά, πάνω από τον Πυργετό που είναι. Την επόμενη μέρα ήρθε στην Κρανιά ο μεγάλος κλαρινίστας Βάιος Μαλιάρας από τον Πυργετό. Ήρθε στο καφενείο που τραγουδούσα και μ' άκουσε. Μετά με φώναξε και είπε:
-Από πού είσαι βρε παλικάρι;
-Είμαι από την Καλλιπεύκη και μένω στους Γόννους, τον είπα
-Το απόγευμα όταν ανεβείς να τραγουδήσεις δυο τραγούδια, ξανάπε.
Τον είπα ότι θα τραγουδήσω. Ήταν τότε 7 Νοεμβρίου των Αγίων Ταξιαρχών. Το απόγευμα ήρθε ο μπαρμπα-Βάιος και μου είπε να τραγουδήσω τον "Πλάτανο" και τα "Νιάτα", αν θυμάμαι καλά. Μόλις τελείωσα πήγα τον βρήκα και μου είπε να πάω μαζί του στην Αθήνα, γιατί είχε κλείσει στούντιο για να "χτυπήσει" (ηχογραφήσει) ένα δισκάκι. Στην Κολούμπια θα πηγαίναμε. Δεν υπήρχε τότε άλλη εταιρία. Τον απάντησα ότι θα το σκεφτώ, αλλά εγώ το είχα ήδη αποφασίσει για να πάω. Πήρα το βιολί μου και συναντηθήκαμε στα Τέμπη, περίπου στις 18 Νοεμβρίου 1955,56 ή 57 δε" θυμάμαι καλά. Πήγαμε στην Αθήνα και χτυπήσαμε το δίσκο.
"Όταν άκουγαν την "Παναγιωτούλα" γινόταν χαμός. Στους Σαρακατσάνους παίζαμε και με τον Μαλιάρα. Αυτός είχε το πλεονέκτημα να κοιτάζει το χορευτή στα πόδια κι έτσι τους χορεύαμε πολύ καλά. Πήρα κι εγώ τα πατήματα του Μαλιάρα".

Από τα πρώτα τραγούδια που ηχογραφήσαμε ήταν η Περιστερούλα. "Κάηκα απ' το κουρκούτη", "Τέτοια Κοπέλα γύρευα στη ζωή" και άλλα.
Εκεί στο στούντιο μίλησα με τον διευθυντή και του είπα ότι έχω ένα τραγούδι παλιό από τη γιαγιά μου και αν μπορούσαμε να το "χτυπήσουμε". Την πρώτη φορά δεν μου έδωσε απάντηση. Κατόπιν όμως με φώναξε μέσα από την Κονσόλα για να πω το τραγούδι. Ήταν η "Παναγιωτούλα" ή αλλιώς "Παίρνει ο Μάρτης δώδεκα" Το κάνα-με δυο τρεις πρόχειρες πρόβες και το ηχογραφήσαμε.
Έτσι άρχισε η καριέρα μου. Κυκλοφόρησε ο δίσκος κι έγινα παντού γνωστός.
Μετά έμπλεξα με τον μπαρμπα-Βάιο τον Μαλιάρα ο οποίος δεν έπαιζε καινούργια τραγούδια ούτε ήθελε στην ορχήστρα ακορντεόν και αρμόνιο. Ήθελε να παίζει αυτός κλαρίνο, εγώ βιολί και ο αδερφός του ο Φώτης λαγούτο. Δεν ήθελε άλλα όργανα.
Παίζαμε συνήθως σκέτα, χωρίς μεγάφωνα. Όταν τον λέγαμε να πάρει ηχεία, αυτός έλεγε: "αυτά τα τενεκέδια τί τα θέλω; δεν σε βγάζουν καθαρό και σωστό!" Ήταν καθαρά παραδοσιακός, αλλά έπαιζε όργανο καλό. Κάποια χρόνια βγήκαμε να παίζουμε στην Καλλιπεύκη, στο πανηγύρι. Εκεί έπαιζαν και άλλα όργανα, στην πλατεία. Όταν ο Μαλιάρας έπαιξε ένα καλαματιανό, τότε όλοι έστρεψαν τα βλέμματα στον μπαρμπα-Βάιο.
Ήταν καταπληκτικός, αλλά προκοπή δεν έκανε. Γιατί, δεν το γνωρίζω. Ήταν δικό του θέμα. Πάντως όσοι έπαιξαν με το Βάιο πρόκοψαν, αυτός δεν ξέρω γιατί και πέθανε στην ψάθα. Ίσως να νόμιζε, ότι πάντα θα είναι ο πρώτος, αλλά τα χρόνια περνούσαν.
Δούλεψα ακόμα και με τον Μανόλη Παπαγεωργίου. Ο καθένας από τους δύο έπαιζε σε διαφορετικό στυλ. Ήξεραν όμως και οι δυο να χορεύουν το χορευτή.
Ιστορία
των Σαρακατσάνων

Ήταν αυτοδίδακτοι και οι δυο τους. Αγαπούσαν τη δουλειά τους. Αν δεν αγαπάς μια δουλειά μην επιχειρείς να την κάνεις κιόλας.
Μετά την "Παναγιωτούλα" ηχογράφησε και άλλα τραγούδια με τον Μαλιάρα "Μου παρήγγειλε τ� αηδόνι", "Πουλιά μου διαβατάρικα", "Καραγκούνα" κλπ. Ηχογραφήσαμε επίσης τον "Αριστείδη" και στον "Aμμο ρύζι έσπερνα". Αυτά είναι δικά μας, καλλιπευκιώτικα τραγούδια.
Αυτά τα τραγούδια καθώς και άλλα, μου τα είπαν η Αγγελίτσα Γκουντουβά και η Μετάξω Καραμπατή.
Κατόπιν έμπλεξα και με δυο Φαρσαλινούς οργανοπαίχτες. Τον Δημήτρη Καρακώστα που έπαιζε κλαρίνο και τον Βάιο Καλαβριώτη που έπαιζε αρμόνιο. Έτσι άρχισα να τραγουδώ στην περιοχή των Φαρσάλων τα σαρακατσάνικα τραγούδια. Μέχρι το 1980 περίπου δεν υπήρχαν Σαρακατσαναίοι τραγουδιστές.
Αφιέρωμα
στο Βάιο Μαλιάρα
Οι Σαρακατσάνοι μ' αγαπούσαν πολύ και πέρασα πολύ καλά μαζί τους. Όταν άκουγαν την "Παναγιωτούλα" γινόταν χαμός. Στους Σαρακατσάνους παίζαμε και με τον Μαλιάρα. Αυτός είχε το πλεονέκτημα να κοιτάζει το χορευτή στα πόδια κι έτσι τους χορεύαμε πολύ καλά. Πήρα κι εγώ τα πατήματα του Μαλιάρα.
Σταθήκαν
στον τόπο τα κλαρίνα (Από την μηνιαία εφημερίδα
«η Γορτυνία» Αύγουστος '99)
"...Θυμάμαι την Αρχώντο του Τασέλου
που έσκουζε από το βουνί, μια ώρα
από το χωριό που βόσκαγε τα πρόβατα
και φώναζε του άντρα της, απέναντι
στον Αη-Λιά:
-"Μήτσο... Ρε Μήτσο... Ρε δεν ακούς;;
Τώρα χορεύει ο Σκούφας".
(ο Σκούφας ήταν ο γιος τους)

-"Πως το κατάλαβες μωρή;;
-"Ρε δεν ακούς τα όργανα;;
Σταθήκαν στον τόπο τα κλαρίνα..."

Διονύσιος Δουζένης
Καρδαριτσιώτης

Στο πανηγύρι της Καλλιπεύκης πήγαινα κάθε χρόνο για 40-45 χρόνια. Το πανηγύρι αυτό ήταν πολύ κουραστικό. Παίζαμε όλη την ημέρα έξω στην πλατεία στο γενικό χορό και μετά ξενυχτούσαμε μέσα στα καφενεία ως το πρωί. Πολλή δουλειά θυμάμαι μια χρονιά που παίζαμε στην πλατεία όλη μέρα και ο Βάιος Καλαβριώτης έπαιζε ακορντεόν. Από την πολλή κούραση είχε πρηστεί ολόκληρος. Χρήματα παίρναμε αρκετά, αλλά ήταν κουραστικό. Πρωτόπαιξα σε ορχήστρα, με κλαρίνο του Αγγελή Καρακώστα. Μετά έπαιξα με τον μπαρμπα-Βάιο, του Δημήτρη Καρακώστα. Έπαιξα και με τον Κώστα Ριζούλη από τους Γόννους. Ακόμα και με τον Παύλο Τσιούγκο από το χωριό μας, αλλά λίγο. Τραγούδησα για αρκετά χρόνια μαζί και με τον ανιψιό μου Θανάση Καλούση τις δεκαετίες 1970 και 1980.
Δεν έχω ιδιαίτερη προτίμηση σε κάποιο τραγούδι. Όλα μου αρέσουν. Εκείνο όμως που με σήκωσε ήταν η "Παναγιωτούλα" καθαρά Καλλιπευκιώτικο τραγούδι.
(.........................................................................)
Όταν είχα πάει στην Αθήνα για πρώτη φορά, πήγαμε στο καφενείο μουσικών. Εκεί βρήκαμε τον γνωστό Παπασιδέρη Γιώργο. Ο Παπασιδέρης είχε το χρυσό δίσκο στο δημοτικό τραγούδι. Μόλις μπήκαμε μέσα στο καφενείο, φώναξε από πέρα τον μπαρμπα-Βάιο το Μαλλιάρα. Τον ρώτησε πως και πέρασε από εκεί. Ο μπαρμπα-Βάιος του είπε ότι πήγαμε να ηχογραφήσουμε ένα δίσκο. Μας κέρασε καφέ ο Παπασιδέρης και μου είπε να καθίσω δίπλα του. Τότε μου είπε να τραγουδήσω ένα στιχάκι από τα "Μάγια". 'Aρχισα να τραγουδάω και ευχαριστήθηκε πολύ. Ήμουν τότε 25-27 χρόνων. "χεις ωραία φωνή" μου είπε, αλλά "σαν επαγγελματίας που θα γίνεις, να προσέξεις πολύ την καρέκλα που θα καθίσεις, να προσπαθήσεις με κάθε τρόπο να τη δώσεις τη βαρύτητα που χρειάζεται. Διαφορετικά δεν θα κάνεις τίποτε, στην καριέρα σου". Αυτά τα λόγια του Παπασιδέρη φώλιασαν στο μυαλό μου. Και πραγματικά δεν έδωσα σε κανέναν δικαίωμα να με πει κουβέντα. Καθόμουν στην καρέκλα μέχρι τα χαράματα. Εννιά η ώρα το πρωί και να χορεύουν όλοι πάνω στα τραπέζια. Αλλά και αν πήγαινα πουθενά και δεν έμενα ικανοποιημένος πάλι ευχαριστούσα τους ανθρώπους, γιατί έπρεπε η πόρτα να είναι ανοιχτή. 'Aλλη φορά δε σε ειδοποιούσαν να πας σε αρραβώνες και γάμους θυμάμαι όλες εκείνες τις ωραίες στιγμές, με τους σαρακατσάνους ιδιαίτερα και συγκινούμαι. Για το μέλλον δεν κάνω καμία σκέψη. Ακόμα πηγαίνω και τραγουδάω όπου με καλούν. Σημασία έχει ότι πέρασα καλά και μ' αρέσει το τραγούδι πάρα πολύ". πατείστε εδώ για να διαβάστε ολόκληρο το κείμενο

Αριστείδης Μόσχος

Από την σελίδα της http://www.odigitis.gr/879/879-page2425.html

Ο Αριστείδης Μόσχος υπήρξε ο κορυφαίος κατά πολλούς και πιο γνωστός οργανοπαίκτης και δάσκαλος σαντουριού των ημερών μας. Παρακάτω παρουσιάζουμε, μέσα από τις αφηγήσεις και τα βιώματά του, κάποιες πτυχές από τη ζωή του.

Ο Αριστείδης Μόσχος είναι το πέμπτο από τα δέκα παιδιά του Μόσχου. Με καταγωγή από την Πεντάλοφο Αγρινίου γεννιέται το 1930.

"Το Αγρίνιο κατά το μεσοπόλεμο ήταν μια ακμάζουσα πολιτεία. `Ητανε οι αντιπροσωπείες ξένων εταιρειών καπνών. `Οταν το κρέας είχε 4 δραχμές, αυτά είχαν 120 η οκά. Λεφτά.

Ο πατέρας μου είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του στην Πεντάλοφο 400 στρέμματα χωράφια. Τα πούλησε, πήγε στο Αγρίνιο κι έκανε επιχειρήσεις. Είχε δυο κέντρα. `Ενα καφέ-αμάν κι ένα καφέ-σαντάν. Στο πρώτο παίζανε Πολίτες, Σμυρνιοί, Αρμένηδες. Στο άλλο υπήρχε ευρωπαϊκή ορχήστρα της εποχής εκείνης. Ο πατέρας μου ήταν ένα κλαρίνο διακεκριμένο αλλά και πολυσύνθετο. Δεν περιοριζόταν να παίζει μόνο τσάμικα και τέτοια. `Επαιζε ρουμάνικα, ουγγαρέζικα, μαρς αμερικέν, βαλς, κύματα του Δουνάβεως... Ολα τα είδη. `Ερχονταν στο μαγαζί να τον ακούσουν όλα τα μεγάλα ονόματα του Αγρινίου. Ζήτημα να έπαιζε ένα τέταρτο τη βραδιά. Ανέβαινε πάνω λιγάκι για να μη χάσει τους πελάτες. Και πέφταν χιλιάρικα. Για να τον πλησιάσουν από τα χωριά να του πουν να πάει να παίξει σε γάμους, έπρεπε να έχουν ένα γνωστό, ένα φίλο. Είχε τα λεφτά και τα αξιοποίησε.
Αριστείδης Μόσχος: "Ο πατέρας μου είχε τα κέντρα της εποχής "Καφέ Αμάν" και "Καφέ Σαντάν" και κατά διαστήματα προσκαλούσε διάφορα ξένα συγκροτήματα. Κάποτε - ήμουν ακόμη μαθητής της Β' Δημοτικού - έφερε ένα συγκρότημα ρουμάνικο, στο οποίο υπήρχε ένα σαντούρι. Το άκουσα να παίζει και... Ηταν κεραυνός. Μίλησε μέσα στην καρδιά μου..."
Ο αδερφός μου ο μεγάλος, που έπαιζε και βιολί, είχε πάει τρεις-τέσσερις φορές στην Ευρώπη και έφερνε γυναίκες από το Φολί-Μπερζέ, το Μουλέν Ρουζ, το Καζινό ντε Παρί. Είχαμε πολλούς Γάλλους τότε εκεί κι έφερνε τις "σαντέζες", που λέγαμε, τις γαλλίδες τραγουδίστριες. Από την άλλη, στο καφέ-αμάν έρχονταν συγκροτήματα από την Αθήνα. Ο Σαλονικιός, ο Ογδόντας, η Ρίτα Αμπατζή, Μαρίκα Πολίτισσα, Εσκενάζη, Ρούκουνας, Μήτσος Αραπάκης, Καλλέργης. Κι όλα τα καλά σαντούρια. Τους άκουγα εγώ αλλά δε μου έκαναν εντύπωση. `Ημουνα και μικρός, 6-7 χρονών. Μέχρι που ήρθαν οι Ρουμάνοι. Θά 'μουνα 8 χρονών. `Ηταν ένας Νέστορας Μπάτσι. Μεγάλωσα μέσα στη μουσική, έμαθα τα πάντα γύρω από τα είδη της, άκουσα όση μουσική δεν είχε ακούσει κανείς τότε και σε τέτοια ηλικία, αλλά όταν άκουσα αυτόν, μαγεύτηκα. Λέω "πατέρα θέλω σαντούρι". Κλάματα, κακό. Για να αποφύγει, λέει σε έναν φίλο του επιπλοποιό "κάνε του ένα ψεύτικο". Μου έκανε κάτι που έμοιαζε με σανίδα, το είδα εγώ - που είχα δει και το καλό το σαντούρι πώς ήτανε - καμία σχέση. Αναγκάστηκε και ήρθε ο μεγάλος μου αδερφός από την Αθήνα και μου έφερε σαντούρι. Ε, αυτό ήτανε".

Δάσκαλός του στο σαντούρι εκείνος ο Ρουμάνος. Ο Νέστορας Μπάτσι. `Εμεινε στο Αγρίνιο ενάμιση χρόνο. Πάνω στους έξι μήνες ο μικρός Αριστείδης παίζει καλά. Και ο πατέρας του τον βάζει να παίζει στο καφέ-αμάν σαν αναπληρωματικός, όταν εκείνος έλειπε σε πανηγύρια και γάμους. Αυτό δημιουργεί ένα μικρό σκάνδαλο στην τοπική κοινωνία. Ο διοικητής της αστυνομίας επεμβαίνει ο ίδιος γιατί "είναι δυνατόν να πηγαίνουν στο σχολείο το παιδί σου και το δικό μου παιδί, και να του λέει αυτά που βλέπει κάθε βράδυ στο καφέ-αμάν;" Οι εμφανίσεις περιορίζονται στην αρχή αλλά γρήγορα, οι μεγάλες ανάγκες που υπήρχαν στην περιοχή για όργανα και οι επιδόσεις του Αριστείδη, του επιβάλλουν να γίνει "επαγγελματίας". Ο πατέρας του ξέρει πολύ γρήγορα ότι στην οικογένεια υπάρχει ένα ακόμα πολύ καλό όργανο και τον χρησιμοποιεί.

"Είδε ότι έπαιζα καλά. `Οχι μονάχα καλά, αλλά απέκτησα και ρεπερτόριο, άρχισα να τα παίζω όλα. `Επαιζα κι ευρωπαϊκά κομμάτια πολλά. `Ολα θυμάμαι του Σουγιούλ, του Χαιρόπουλου, του Αττίκ, τανγκό, κουμπαρσίτες. Το Αγρίνιο δεν ήταν δα και μια πολιτεία που θέλανε μόνο δημοτικά. Θέλανε ό,τι κυκλοφορούσε την εποχή εκείνη. Μετά η Κατοχή τα 'φαγε όλα. Σταμάτησαν και τα καπνά... Μετά το '42-'43 που ήτανε ο ανταρτοπόλεμος, δε μπορούσες να μείνεις στο Αγρίνιο. `Ηρθανε οι Γερμανοί, κλείσαν τα μαγαζιά. Δέκα αδέρφια βρεθήκαμε στην Αθήνα. Εγώ ήμουν ο τελευταίος που θα διεκδικούσε. `Ητανε πέντε κορίτσια στη μέση. Πήγα στο καφενείο των μουσικών με τον πατέρα μου και βρήκαμε όλο γνωστά πρόσωπα μέσα. Ξέραν ότι παίζω καλά, ξέραν και την οικογένειά μας και μ'αγκαλιάσανε όλοι. Από το 1953 μπήκα στο Λύκειο των Ελληνίδων. Πήγαμε σ'όλη τη γη. Εγώ που φοβάμαι το αεροπλάνο έχω κάνει 1200 ώρες πτήση. Ολυμπιακοί Αγώνες του Μεξικού και του Καναδά, πέντε φορές Αμερική, τρεις φορές Αυστραλία. Γερμανία και Ευρώπη δε λογαριάζονται. `Εχω 7000 φωτογραφίες από όλες τις εκδηλώσεις που έχω παίξει, με όλα τα μεγάλα πρόσωπα που έχω συναντήσει."

"Το 1952 έπαιξα πρώτη φορά για δίσκο. Στη Μιούζικ Μποξ. Κι από τότε έχω παίξει και με τους πιο περίεργους ανθρώπους. Σκεφτείτε ότι τον πρώτο δίσκο της `Αντζελας Δημητρίου εγώ τον έκανα. `Επαιξα με τον Κόρο, τον Ζέρβα, Δοϊτσίδη, Αηδονίδη - από τότε που βγήκαν στη δισκογραφία. Δεν έχω παράπονο, όλοι με σέβονται και μ'αγαπάνε. Με τον Ξαρχάκο κάναμε την "Ελλάδα της Μελίνας". Με τον Μαρκόπουλο έμεινα 13 χρόνια κι έπαιξα σε 17 δίσκους του. `Εφυγα γιατί είχα χάσει το όνομά μου. Ξέρετε πώς με λέγανε; Το σαντούρι του Μαρκόπουλου. Εντάξει, στον Μαρκόπουλο, δε λέω, είχα υποχρέωση. Μου 'δωσε και λεφτά. Πληρωνόμουνα καλά. `Οταν ένας πρώτος μουσικός έπαιρνε 400 δραχμές, εγώ έπαιρνα ένα χιλιάρικο. Το πιο άσχημο όμως ήταν πως οι μαέστροι δε μου φέρνανε νότες να διαβάσω. Κανένας. Μια φορά πήρα το σαντούρι μου κι έφυγα. Πήγα για πρόβα και μου λέει "παίξτο, δεν τ'άκουσες;". Λέω "τι παίξτο; μαγνητόφωνο είμαι; μπορεί να μην άκουσα καλά. Δώσμου μια παρτιτούρα", επειδή είχανε κακομάθει με τους περισσότερους λαϊκούς μουσικούς".

Από όσα έχει παίξει για τη δισκογραφία δηλώνει ότι ξεχωρίζει ορισμένα κομμάτια του Γιάννη Μαρκόπουλου, ένα δίσκο με κομμάτια του Παναγιώτη Τούντα και του Βαγγέλη Παπάζογλου που τραγουδάει η `Ελενα Γιαννακάκη. "Εκεί έχω πετύχει το 90% αυτού που θέλω από μια ορχήστρα, αλλά είχα και σπουδαίους συνεργάτες", λέει.

"Ο ήχος του σαντουριού είναι μαλακός και γι'αυτό προσφέρεται πολύ για μουσικές οι οποίες μυρίζουν θάλασσα. Σμυρνέικα και νησιώτικα. Από κει και πέρα βέβαια έχω παίξει μέχρι και ...τον γαλλικό ύμνο! Πραγματικά. `Ηταν το 1959 που πήγαμε στο Παρίσι με τον Ευγένιο Σπαθάρη και τον πατέρα του για ένα φεστιβάλ σκιών. Υπήρχε μπερντές που έπαιζε ο Σπαθάρης, πίσω ήμασταν εμείς και συνοδεύαμε και κάποια στιγμή άνοιγε και μας βλέπανε.
The Roza Eskenazi Homepage
`Ημαστε έτοιμοι να αρχίσουμε, όταν έρχεται ο πρέσβης της Γαλλίας και λέει: "Πριν αρχίσει η παράσταση, να παίξετε τον γαλλικό εθνικό ύμνο". Κοιταζόμαστε. Λέει ο Ευγένιος: "Καταστροφή". Δε μπορούσαμε να αρνηθούμε γιατί από κάτω κάθονταν υπουργοί, διπλωματικά σώματα, ήτανε πολύ επίσημο το φεστιβάλ. Λέω "ηρεμήστε και δώστε μου τρία λεπτά". Από το σχολείο που πήγαινα ακόμα θυμόμουνα το γαλλικό ύμνο που εμείς τον λέγαμε ελληνικά "Ω παιδιά μου ορφανά, σκορπισμένα εδώ κι εκεί...". Βάζω σ'ένα έδρανο τις δυο σημαίες και ανοίγει η σκηνή. Δε βλέπω ούτε θέατρο, ούτε κόσμο, παίζω μια φορά τη μελωδία και μετά ...πάρτον κάτω λιπόθυμο!".

Το 1985 ιδρύει το "Λαϊκό Σχολείο Παραδοσιακής Μουσικής". Λειτουργεί από τότε σαν αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία διδάσκοντας 22 όργανα από πολύ καλούς μουσικούς και σολίστες, καθώς και Βυζαντινή μουσική και χορωδία.

"`Ηθελα να αφοσιωθώ στο Σχολείο μου. `Ηταν ένα όνειρο πολλών χρόνων αυτό το πράγμα. Πρώτα πρώτα έβλεπα ότι τέλειωνε το σαντούρι. Τώρα ξέρετε πόσες κοπέλες και αγόρια παίζουνε; `Ηταν όνειρο ζωής για μένα να διδάξω 28 σαντούρια. Μπροστά σ'αυτό δεν έβαζα τίποτα άλλο".

Και με το "Λαϊκό Σχολείο" εμφανίζεται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας αλλά και σε φεστιβάλ και εκδηλώσεις του εξωτερικού αποσπώντας διακρίσεις. Το μεγάλο του παράπονο είναι ότι ποτέ μέχρι σήμερα αυτό το έργο ζωής για αυτόν δεν επιχορηγήθηκε από κρατικό φορέα.

Πέθανε τον Νοέμβριο του 2001.

Από την σελίδα της http://www.odigitis.gr/879/879-page2425.html

Πετρο-Λούκας Χαλκιάς "Όταν παντρεύτηκα, πάνω στο γαμήλιο τραπέζι σήκωσα το ποτήρι μου και είπα "να πιούμε στην πρώτη μου αγάπη".
Ο πεθερός μου αιφνιδιάστηκε, λέει σιγανά "Παιδί μου τι λες; Θα ξεφτλιστούμε εδώ...τώρα..."
"Τη Μαρία", μου λέγαν όλοι, τη γυναίκα μου.
"Όχι δεν είναι η γυναίκα μου!". Έγινε σούσουρο.

"Όπως κάθε ελληνικός τόπος, έτσι και ο ευρυτανικός, έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, ύφος και χρώμα".

"Σιγά" λέω, "δεν τελείωσα ακόμα, περιμένετε. Η πρώτη μου αγάπη είναι το κλαρίνο. Αυτό θέλω να το ξέρει η γυναίκα μου" [...]

Πέτρο-Λούκας Χαλκιάς... Δύο λόγια για έναν άνθρωπο που έδωσε τόσα πολλά στην παραδοσιακή μας μουσική...

Ο Πέτρο-Λούκας Χαλκιάς γεννήθηκε στο Δελβινάκι της Ηπείρου το 1934. Όπως έχει πει «πέντε γενιές τώρα καθεμιά τους βγάζει κι από ένα κλαρίνο υποχρεωτικά»

Το 1945, 11 χρονών ξεκίνησε να δουλεύει ως μηχανικός αυτοκινήτων. Ήταν απόφαση του πατέρα του να μη μάθει κλαρίνο όπως αυτός γιατί όπως έλεγε δεν θα μπορούσε να ζήσει την οικογένειά του όπως ήθελε. Όμως ο Πέτρος είχε ήδη αγαπήσει το κλαρίνο. Έτσι μία μέρα κατασκεύασε το πρώτο του κλαρίνο από το ξύλο ενός δέντρου και άρχισε να μαθαίνει κρυφά μόνος του.

Αριστοτέλης
Βαλαωρίτης

Ο πρώτος που τον άκουσε ήταν ο παππούς του που περνούσε τυχαία από το «λάκκο» όπου έπαιζε συνήθως. Από περιέργεια κατέβηκε να δει ποιος έπαιζε έτσι και προς μεγάλη έκπληξη είδε τον εγγονό του…Με τη βοήθειά του ξεκίνησε μαθήματα με «το καλύτερο κλαρίνο του Ζαγορίου» τον Φίλιππα Ρούντα. Η πρώτη του «επίσημη» εμφάνιση ήταν σε ένα γάμο. Έπαιζε το καλύτερο τότε συγκρότημα, τα «Τακούτσια», όπου έπαιζε ο Φ. Ρούντας.

Ο ΓΕΡΟΣ ΤΟΥ ΜΟΡΙΑ
Ένα τραγούδι θα σας πω για το Λεβέντη,
τον ασπρομάλλη μας, το Γέρο του Μοριά
και βάλτε, αδέλφια μας, για να στηθεί το γλέντι
τριπολιτσιώτικο κρασί και ψησταριά.
Γεια και χαρά σας, Μοραΐτες αδελφοί
κι εσείς κοπέλες, γεια σας.
Τη Λευτεριά η Ελλάδα μας
χρωστάει στη λεβεντιά σας.
Τα όμορφα χρόνια, τα παλιά, να ξαναζήσουν
και στου Ταΰγετου την πιο ψηλή κορφή,
κει, των προγόνων οι σκιές χορό να στήσουν
και να τους λέει τ' αγέρι τούτη τη στροφή:
Γεια και χαρά σας, Μοραΐτες αδελφοί,
που η μάνα αν δε σας γέννα
ούτ' Αγια-Λαύρα θα 'χαμε
ούτε Εικοσιένα.

Απ' την σελίδα του daskalos.edu.gr

Ο γάμος ήταν 20 Αυγούστου στα Δολιανά. Είχε περάσει αρκετά η ώρα όταν ο Φίλιππας «έπεσε κάτω από το μεθύσι» την ώρα της πρόβας. Ανάστατοι οι άλλοι παίκτες του συγκροτήματος μετά από προτροπή του φώναξαν τον 11χρονο Πέτρο να παίξει στη θέση του δασκάλου του. Σαστισμένος από αυτήν την κατάσταση ο Πέτρος ξεκινάει να παίζει και όλοι θαυμάζουν το μικρό «κλαριντζή» που παίζει όπως ο Φίλιππας. Έτσι έπαιξε λίγες φορές μετά από αυτό μαζί με τον Φ. Ρούντα ως 2ο κλαρίνο.

Τον ίδιο χρόνο παίρνει την απόφαση να πάει στην Αθήνα (όπου έπαιζε κλαρίνο ο πατέρας του) για να παίξει σε ένα γάμο όπου τον είχαν καλέσει μαζί με ένα συγκρότημα. Την ώρα της πρόβας τυχαία τον ακούει ένα παρουσιαστής Ραδιοφωνικής εκπομπής και του προτείνει να παίξει στο Ράδιο σε μία εκπομπή.

Το όνομά του είναι Πέτρος Χαλκιάς. Μετά από ένα τυπογραφικό λάθος στον πρώτο του δίσκο όμως (όπου είχε γραφεί Τ. Χαλκιάς αντί Π. Χαλκιάς) ο Πέτρος αποφάσισε να ονομάζεται Πετρο-Λούκας από το όνομα του παππού του Λουκά Χαρισιάδη.

Είκοσι χρόνια έμεινε στην Αμερική και το καλοκαίρι του 1979 γύρισε στην Ελλάδα. Το βράδυ εκείνο (που έφτασε) γινόταν στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας μία «σύναξη κλαρίνων». Εκεί έπαιξε για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια στην Ελλάδα και… φυσικά κράτησε τον κόσμο πάνω από μία ώρα περισσότερο από το επιτρεπόμενο…

Η ζωή του αποτελεί μια συλλογή στιγμών καθε μια απο τις οποίες είναι στενά συνδεδεμένη με τη μουσική.Τα ακούσματά του απο κλαρίνο ξεκίνησαν από τις πρώτες κι όλας στιγμές της ζωής του και τον έκαναν να το αγαπήσει "σαν άνθρωπο". Πολλές φορές ως παιδί ή ως έφηβος προτίμησε να κρατήσει ιδιαίτερες στιγμές με το αγαπημένο του μουσικό όργανο κάτι που όπως λέει τώρα -χαριτολογώντας- έκανε τους συνομήλικούς του να τον παρεξηγήσουν...

Στην Αμερική αναγνωρίστηκε και έπαιξε για πολλά χρόνια αποδεικνύοντας στα "μεγαλύτερα κλαρίνα" πόσο πιο όμορφη και περίτεχνη είναι η παραδοσιακή μας μουσική αφού επανειλημένα έπαιξε γυρίσματα από τραγούδια της Ηπείρου που κανένας μουσικός στην Αμερική δεν μπόρεσε να συνοδέψει. Ακόμα και σε μια ξένη χώρα ο Πετρο-Λούκας κατάφερε να διαφυλάξει και να διαδόσει τη μουσική μας και να κάνει πολλούς να τη λατρέψουν όπως της αξιζε...

Από τις σελίδες της MusicHeaven,

Συνέντευξη:
Πετρολούκας Χαλκιάς -
«Το κλαρίνο δοξάζει το μεγαλείο της ψυχής...»

Ο Πετρολούκας Χαλκιάς, ο.. Ηπειρώτης της παράστασης «Έλληνες και Κόσμος» μιλάει για τις μαγικές συναντήσεις... Η ζωή του είναι γεμάτη από εικόνες κι ήχους από τα βουνά, τα ποτάμια αλλά και τους ανθρώπους της ηπειρώτικης γης. Φτιαγμένο από φράσεις, λέξεις και συναισθήματα που έρχονται από το παρελθόν έτσι όπως το βίωσε, όχι μόνο στον τόπο του αλλά και στη "μεγάλη πολιτεία" της Νέας Υόρκης.

Ο Πετρολούκας Χαλκιάς, έχει έναν δικό του τρόπο να αφηγείται τη ζωή του. Σεμνό, λιτό κι απέριττο, όπως είναι και ο ίδιος. Πήγαμε και τον βρήκαμε στις πρόβες για την παράσταση «Έλληνες και Κόσμος» που θα παρουσιάσει με Ινδούς και Αφρικανούς μουσικούς στον Λυκαβηττό και την Πάτρα. Κρατούσε στην αγκαλιά του το κλαρίνο του, κοίταζε τους συνεργάτες του μουσικούς με μια βαθιά διαπεραστική αλλά και τρυφερή συνάμα ματιά κι αστειευόταν με τον μικρότερο αδελφό του.

Την Δευτέρα 27 Ιουνίου η ομάδα του θα ενωθεί με Ινδούς και αφρικανούς μουσικούς και όλοι μαζί θα αποδείξουν ότι η μουσική είναι μία. Αυτή που αγαπάμε, αυτή που είναι καταγραμμένη στο DNA μας...

Πως ασχοληθήκατε με το κλαρίνο;

Είναι οικογενειακή υπόθεση. Είναι εντολή που την δίνει ο πατέρας στον γιο. Αυτή την εντολή πήρε και η οικογένεια πολλά χρόνια πριν από τον προπάππου μου. "Κοίτα παιδί μου -είχε πει ο προπάππους μου στον πατέρα μου-, κάθε γενιά της οικογένειάς μας θα πρέπει να βγάζει από τα σωθικά της έναν μεγάλο κλαριντζή. Έναν άνθρωπο σωστό, αληθινό, πιστό κι ειλικρινή". Έτσι κι έγινε, ο πατέρας μου έγινε μάστορας κι εκείνος του κλαρίνου και όταν ήρθε η ώρα μου την μετέφερε κι εγώ με την σειρά μου την έδωσα στον γιο μου, τον Μπάμπη Χαλκιά, κι αυτός με τη σειρά του στο δικό του γιο, στο εγγονάκι μου, τον 16χρονο σήμερα Πετρολούκα, τη μεγάλη μου αδυναμία....

Τι σας πειράζει περισσότερο;

Η αδιαφορία των νέων για την παράδοσή μας. Φοβάμαι μήπως χάσει τον δρόμο του ο εγγονός μου... Οι νέοι δεν αγαπούν τη παράδοση. "Τι νέος είσαι εσύ που παίζεις την Καραγκούνα;" του λένε οι συμμαθητές του. Είπα στα αστεία μια μέρα στον γιο μου, να μου δώσει το παιδί να πάμε μαζί να απομονωθούμε στο βουνό για κάνα δυο χρόνια και να μας φέρνει μόνο να τρώμε για να μην αφήσει ο εγγονός μου το κλαρίνο...

Όσο αστεία κι αν το λέτε πάντως τουλάχιστον εσείς ζήσατε αυτή την απομόνωση μέχρι να καταφέρετε να μάθετε κλαρίνο...

Όταν ήμουν πολύ μικρός, έντεκα χρονών, ο πατέρας μου με πήγε σε ένα γκαράζ στα Γιάννενα για να μάθω μηχανικός αυτοκινήτων. Όμως εγώ δεν καταλάβαινα τίποτα. Βρήκα ένα ξύλο, κάνω έξι τρύπες και χωμένος σε ένα λάκκο αρχίζω να φυσάω μέχρι να σκάσω. Δεν ήθελα να σταματήσω. Αντί για σπατάλη της αναπνοής, αυτό για μένα ήταν το οξυγόνο μου...Το έχω ξαναπεί, το κλαρίνο δοξάζει το μεγαλείο της ψυχής...

Ωστόσο δεν μείνατε εκεί. Φύγατε για την Αμερική...

Ξενιτεύτηκα όπως και πολλοί άλλοι συντοπίτες μου στην Αμερική. Οι Ηπειρώτες ξέρουν καλά τι θα πει ξενιτιά. Έμεινα είκοσι χρόνια στη Νέα Υόρκη. Έφτιαξα το δικό μου μαγαζί, παρέα πάντα με το κλαρίνο. Έπαιζα σκάρο στους ξένους, ηπειρώτικα μοιρολόγια χωρίς καμία προσπάθεια να τα μεταλλάξω. Έπαιζα όπως τα ήξερα από το '60. Όπως τα είχα μάθει στον τόπο μου. Στο μαγαζί ερχόντουσαν μαύροι, κίτρινοι, άνθρωποι απ' όλο τον κόσμο και μου ζητούσαν να παίξω κλαρίνο αληθινό. Πέστε του να παίξει εκείνα τα ηπειρώτικα" έλεγαν στους σερβιτόρους. Άκουγαν σιωπηλοί κι έκλαιγαν....

Από τότε είχατε μάθει γιατί το κλαρίνο μπορεί να συγκινήσει και να συνδυαστεί με άλλες μουσικές από τον υπόλοιπο κόσμο...

Το κλαρίνο συγκινεί. Οι ήχοι της Ηπείρου κλείνουν μέσα τους τον άνθρωπο και τα αισθήματά του. Την ψυχή του... Κλαίμε από χαρά αλλά και από λύπη και το κλαρίνο ξέρει πώς να τα διηγείται όλα αυτά. Όσο περνούν τα χρόνια τόσο πιο βαθιά μπαίνω στην ουσία του κλαρίνου. Κάθομαι και φέρνω στο μυαλό μου, στα 70 μου χρόνια σήμερα, την εποχή των 18 μου χρόνων. Μαζί με τις αναμνήσεις έρχονται ήχοι τους οποίους αναπαράγω διαφορετικά, ανάλογα με το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκομαι. Δεν παίζω ποτέ το ίδιο κομμάτι... Αυτό είναι το παράξενο σε μένα. Αυτοσχεδιάζω ανάλογα με το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκομαι. Το μάτι μου και η σκέψη μου συνεργάζονται. Μπορεί να μη βλέπω τους ανθρώπους που έχω μπροστά μου στα μαγαζιά ή στις συναυλίες. Όμως καταλαβαίνω πώς νιώθουν. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με τους διαφορετικούς μουσικούς αυτών των συναντήσεων. Αφήστε που η Ινδική μουσική είναι πολύ κοντά σε αυτή την συναισθηματική ένταση που βγάζει το κλαρίνο...

Πότε γυρίσατε από τη Νέα Υόρκη;

Για μια βδομάδα μόνο θα πήγαινα κι έμεινα 20 χρόνια. Γύρισα αρχές του ’80. Ήταν Σάββατο βράδυ στη Νέα Υόρκη κι άκουσα στο ραδιόφωνο ότι θα δινόταν μια συναυλία στην Αθήνα, στο Ολυμπιακό Στάδιο για τα θύματα ενός σεισμού. Θα πάω κι εγώ, είπα. Πήρα την άλλη μέρα το πρωί το κλαρίνο μου για να κάνω ένα - δύο τραγουδάκια κι εγώ γι' αυτό τον ιερό σκοπό. Γύρισα στην Ελλάδα και πήγα να δηλώσω συμμετοχή. Κανείς δεν με γνώριζε. Έμαθα ότι το πρόγραμμα ήταν κλεισμένο. Δεν πειράζει, είπα στους διοργανωτές. Θα παίξω στο τέλος κι όποιος με ακούσει με άκουσε... Έτσι κι έγινε. Όταν τέλειωσαν όλοι, ανέβηκα στη σκηνή. Κανείς δεν με γνώριζε... Έπαιξα ένα σκάρο. Ο κόσμος άρχισε να φωνάζει: κι άλλο, κι άλλο... Πέταγαν τα παλτά τους στον αέρα... Θα γύριζα πίσω στην Αμερική αλλά ο κόσμος με κράτησε... Ξέρεις, αυτός που ξενιτεύεται γνωρίζει δύο πατρίδες και είναι δύο φορές δυστυχισμένος. Γιατί στην ουσία είναι χωρίς τόπο.

Τι να περιμένουμε από εσάς στην παράσταση του Λυκαβηττού;

Έχω ετοιμάσει καινούργια τραγούδια αλλά και μερικά από αυτά που έχουμε παίξει και σε παλαιότερες συναυλίες μας εγώ και οι Ινδοί. Το πιο εντυπωσιακό είναι η νέα μας ομάδα, οι αφρικανοί μουσικοί. Περιμένω πως και πως να δω πως μπορούν να με ακολουθήσουν. Έχω μάθει επίσης ότι θα έχει και αυτούς τους ινδούς που θα παίζουν με τις φωτιές. Κι εμείς έχουμε έθιμα με φωτιές, τα αναστενάρια. Νομίζω ότι θα είναι αρκετά καλή βραδιά...

Τι σας βοηθάει και σας δίνει κουράγιο τόσα χρόνια;

Δεν ξέρεις πόσο μ' έχουν βοηθήσει τα βουνά της Ηπείρου στη μουσική μου... Όταν έφτιαξα τα ποιμενικά, πήγα εκεί κι έζησα στη φύση. Ανέβηκα - κατέβηκα τα βουνά, άκουσα τους ήχους από τα κουδούνια των κοπαδιών, το φύσημα του αέρα, τον αχό του ποταμού κι όλα αυτά τα έκανα ήχους. Συλλογιζόμουνα τη φύση κι έπαιζα... Κι οι παππούδες μας το ίδιο έκαναν. Έχυσαν το αίμα τους να κρατήσουν αυτόν τον τόπο και τα κατορθώματά τους έγιναν ήχοι τραγουδιών. Θα είμαι ευχαριστημένος να πεθάνω και να ξέρω ότι κάποιοι θα καταφέρουν να τα κρατήσουν ζωντανά.

HotStation.gr

Συνέντευξη: O Πετρολούκας Χαλκιάς στο e-go!

Γιώτα Λύδια

Ο Γεροτσέλιγκας...

Ο Όλυμπος... ..σελ..

Η Γιώτα Λύδια υπήρξε η πιο πολύμορφη ίσως λαϊκή τραγουδίστρια της εποχής της, μιας εποχής που τα ερμηνευτικά όρια των τραγουδιστών δεν ήταν τόσο ανοιχτά όσο τα νεώτερα χρόνια, δεν τραγουδούσαν "όλοι τα πάντα". Σ' εκείνα τα χρόνια η Γιώτα Λύδια βρέθηκε να τραγουδά από στιβαρά ζεϊμπέκικα στον απόηχο του ρεμπέτικου μέχρι τα πιο ξεσηκωτικά "γύφτικα" συρτοτσιφτετέλια, από τσάμικα, καλαματιανά και μπάλους μέχρι τραγούδια με την αέρινη υπόσταση του τραγουδιού "Κοιμήσου αγγελούδι μου" του Μίκη Θεοδωράκη, κι από τραγούδια με φινέτσα του "ελαφρού" τραγουδιού μέχρι μικρασιάτικους αμανέδες...

Σ' αυτή τη συλλογή έχουμε χωρίσει το ρεπερτόριο της Γιώτας Λύδια που έχει καταγραφεί στους καταλόγους της Minos-Emi, σε δύο ενότητες: Ο πρώτος δίσκος περιλαμβάνει μια σειρά από τα πιο χαρακτηριστικά χορευτικά τραγούδια με τα οποία συμμετείχε στο "λαϊκοδημοτικό" κλίμα των πρώτων χρόνων του '60... Πολλά απ' αυτά τα πρωτόπε εκείνη τότε και στα νεώτερα χρόνια ξανατραγουδήθηκαν από νεώτερες φωνές, γνωρίζοντας εκ νέου μεγάλη επιτυχία...Τραγούδια του Στράτου Ατταλίδη αλλά και του Τσιτσάνη, του Χιώτη, του Βαμβακάρη, του Δερβενιώτη, του Βασίλη Καραπατάκη, του Γιώργου Κόρου...Κυρίως τσιφτετέλια και συρτά. Μαζί μ' αυτά και κάποια κλασικά δημοτικά που κατεγράφησαν με τη φωνή της...

Ο δεύτερος δίσκος καλύπτει μια ευρύτερη χρονικά περίοδο, ξεκινώντας από τον απόηχο του "αρχοντορεμπέτικου" ("Συ μου χάραξες πορεία", 1958) για να τελειώσει με τις ηχογραφήσεις της στα χρόνια του '80, αφού έχουν μεσολαβήσει οι δικές της εκτελέσεις σε κλασικά λαϊκά τραγούδια, η συνεργασία με τον Μίκη Θεοδωράκη αλλά και πολλά τραγούδια του Χιώτη, του Ακη Πάνου, του Τσιτσάνη, του Καραπατάκη, του Τάκη Σούκα, ως και δυο στιγμιαίες συνεργασίες της με τον Σταύρο Ξαρχάκο -όταν εκείνος ενορχηστρώνει τα τραγούδια του Βαμβακάρη- και τον Γιάννη Μαρκόπουλο. Είναι μια πρώτη "οργάνωση" καταγραφή μιας δισκογραφικής πορείας που σε λίγο συμπληρώνει μισό αιώνα.

Οσο περισσότερο την προσεγγίζει κανείς, τόσο μεγαλύτερη διάθεση έχει να τη γνωρίσει στις λεπτομέρειες της... (Γιώργος Τσάμπρας, από το ένθετο που συνοδεύει τον δίσκο)

musical.g

ΓΙΩΤΑ ΛΥΔΙΑ
«Ένιωσα την ανάγκη να τραγουδήσω Καζαντζίδη»
ΠΑΝΟΣ ΓΕΡΑΜΑΝΗΣ

Η Γιώτα Λύδια ένιωσε μεγάλη συγκίνηση όταν βρέθηκε στο στούντιο και ερμήνευσε τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη «Ένιωσα την ανάγκη να τραγουδήσω, αυτήν την εποχή, λαϊκά τραγούδια που είχε ερμηνεύσει ο Στέλιος Καζαντζίδης, με τον οποίο είχαμε κοινές εμφανίσεις στο πάλκο και μακρά συνεργασία στη δισκογραφία».

Η Γιώτα Λύδια εξηγεί τους λόγους για τους οποίους μπήκε πρόσφατα στο στούντιο και ηχογράφησε καινούργιο CD, με παλιά τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη και δικές της επιτυχίες που είναι διαχρονικές. Τίτλος του δίσκου «Τα χρυσά τραγούδια».

«Όταν βρέθηκα στο στούντιο ένιωσα πολύ μεγάλη συγκίνηση, γιατί θυμήθηκα τον Στέλιο Καζαντζίδη, όχι μόνο γιατί ερμήνευσα δικά του τραγούδια, που πάντα τ' αγαπούσα, αλλά γιατί ήρθαν στη σκέψη μου εικόνες από κοινές ηχογραφήσεις μας στα στούντιο της Columbia, στο εργοστάσιο της Ριζούπολης. Ήταν τα όμορφα χρόνια για το λαϊκό μας τραγούδι.

Δεν μπορώ να ξεχάσω ότι από τα ίδια μικρόφωνα τραγουδούσαμε με τον Στέλιο τραγούδια-διαλόγους των Καλδάρα, Δερβενιώτη, Ατταλίδη, Βίρβου, Μπακάλη, Καραπατάκη. Τρεις φορές διέκοψε την ηχογράφηση, γιατί όταν ερμήνευα τα "Κοινωνία ένοχη", "Κι αν γελάω είναι ψέμα", "Δεν σε πιστεύω", "Έξω ντέρτια και καημοί", "Κανείς δεν ήρθε να με δει" μ' έπιαναν λυγμοί». Στο ίδιο CD η Γιώτα Λύδια ερμηνεύει ξανά δικές της επιτυχίες: «Φύγε, φύγε», «Όσα λουλούδια μάδησα», «Συ μου χάραξες πορεία», «Η πιο μεγάλη ώρα».

Για τις εμφανίσεις της στο πάλκο η Γιώτα Λύδια λέει ότι για πρώτη φορά τραγούδησε με τον Στέλιο Καζαντζίδη και τη Μαρινέλλα τον χειμώνα 1959-60, στη «Φλορίντα» της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, και την τελευταία φορά πάλι με τους ίδιους στο «Φαληρικόν» (Ηπείρου και Αχαρνών), που ήταν και η αποχαιρετιστήρια εμφάνιση του Καζαντζίδη από τα κέντρα και τη νύχτα, τον Μάρτιο του 1965. Επίσης, Καζαντζίδης, Λύδια, Μαρινέλλα έχουν τραγουδήσει σε δίσκους τη «Συννεφιασμένη Κυριακή» και τα «Καβουράκια» του Τσιτσάνη και «12 δημοτικά» σε διασκευή του Στέλιου Καζαντζίδη.

INFO Γιώτα Λύδια, «Τα χρυσά τραγούδια». Τιμή: 12 ευρώ.

ΤΑ ΝΕΑ , 19/12/2002 , Σελ.: P26

Σίμων Καρράς

"ΣΤΗΚΕΤΕ ΚΑΙ ΚΡΑΤΕΙΤΕ ΤΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ"

Ο Γιάνναρος, του διαβόλου ο γιός

ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ

Προλογικό σημείωμα

Μια ζωή σαν παραμύθι

Tραγούδια Κωσταντινουπόλεως και Προποντίδας

"ΧΑΣΙΚΛΗΔΙΚΑ" Τραγούδια με... χρήση

Το Βιολί

Δόμνα Σαμίου «Όλα πια έχουν άξονα τον παρά»

Σε ένα παραδοσιακό πανηγύρι, με τραγούδια που υμνούν τη φύση και τον έρωτα, καλεί η Δόμνα Σαμίου στις 11 Οκτωβρίου, στο Hρώδειο. Aφορμή, τα... γενέθλια της: 50 χρόνια συνεχούς παρουσίας στη δημοτική μουσική

«Με δικά μου λεφτά είχα αγοράσει το πομπινόφωνό μου και έκανα ό,τι και ο δάσκαλός μου, Σίμωνας Καρράς. Γύριζα την Ελλάδα και κατέγραφα τραγούδια», λέει η Δόμνα Σαμίου. Μια καταγραφή-προσφορά που κρατάει 50 χρόνια τώρα...

"Από τον Πόντο έως την Κάρπαθο, από την Ιερισσό μέχρι τη Νίσυρο, από την Κύμη μέχρι τον μικρασιατικό Τσεσμέ κι από την Πελοπόννησο ως τη Λέσβο και τη Χίο, αμέτρητα είναι τα τραγούδια που μιλούν για τη θάλασσα, τις ομορφιές αλλά και τους καημούς της. Αυτά διαμορφώνουν το εντυπωσιακό μουσικό πρόγραμμα που ετοίμασε η Δόμνα Σαμίου για να ανοίξει με πανηγυρικό τρόπο τις εκδηλώσεις του Φετινού "Μουσικού Ιουλίου" στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου. Η αξιόλογη εκπρόσωπος της ελληνικής μουσικής παράδοσης πλαισιώνεται από σπουδαίους μουσικούς, χορευτές και χορωδούς..." συνέχεια

Καλοδιάθετη, όπως πάντα, και γεμάτη ενέργεια, δεν έχασε ευκαιρία να μας πει την ηλικία της, μόλις της δόθηκε ο λόγος. «Είμαι 77 ετών πλέον» (κρυφοκαμαρώνοντας). Το ξέρω ότι μιλάω για την ηλικία μου τακτικά, αλλά τα χρόνια δεν είναι ένας απλός αριθμός... Κι εγώ φοβάμαι μη με εγκαταλείψουν οι φωνητικές μου χορδές...».

Επειδή όμως η αειθαλής κυρία της δημοτικής μας μουσικής παράδοσης μοιάζει ακόμη πολύ δυναμική και πολύ νέα για να παραδώσει τα... όπλα και επειδή, αντίθετα με αυτό που υποστήριξε, τα χρόνια είναι καμιά φορά ένας απλός αριθμός, αντί να κάθεται και να αναπολεί τα περασμένα έσπευσε να ηχογραφήσει τέσσερα έργα - υλικό από το ατελείωτο αρχείο που έχει στην κατοχή της. Ανάμεσα στα τραγούδια που ηχογράφησε ήταν και αυτά για τη Φύση και τον Έρωτα και πάνω εκεί αποφάσισε να στηρίξει το «πανηγύρι» της 11ης Οκτωβρίου.

«Ο λαός μας έχει τραγούδια για τα πάντα, από το νανούρισμα που λέει η μάνα στο μωρό για να το κοιμίσει μέχρι το τέλος του κύκλου της ζωής του ανθρώπου, που είναι το μοιρολόι. Πολλά από τα τραγούδια που θα ακουστούν είναι σπάνια, από κείνα που ο χρόνος φύλαξε και τα παρέδωσε ύστερα από αιώνες σ' εμάς. Πάρα πολύ παλιά τραγούδια, με υπέροχους στίχους...».

Τα επέλεξε με το δικό της γούστο, «τα πιο ωραία», κομμάτια που δείχνουν τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, το αναπόσπαστο δέσιμό τους, όπως και τη σχέση φύσης και έρωτα, η οποία απεικονίζεται και στα υποκοριστικά ονόματα που δίνουν οι ερωτευμένοι στα κορίτσια.

«Είναι και επίκαιρο το θέμα», είπε. «H φύση. Την καταστρέφουμε και εκείνη μας εκδικείται. Αλλά τι να πει κανείς σήμερα σ' αυτήν τη φοβερή εποχή στην οποία ζούμε; Δυστυχώς, όλα αυτά που γίνονται - και θα γίνονται - έναν κεντρικό άξονα έχουν: τον παρά».

Στην επετειακή αυτή παράσταση του Ηρωδείου, στην οποία θα λάβουν μέρος 200 συντελεστές (μουσικοί, τραγουδιστές, χορευτές) και θα σκηνοθετήσει η Δάφνη Τζαφέρη, εκτός από πολύ τραγούδι, θα δούμε και πολύ χορό. Και όχι μόνο. Διάφορα παραδοσιακά δρώμενα που σχετίζονται με τις εποχές του χρόνου θα συμπληρώνουν την ατμόσφαιρα της γιορτής. H εθνολόγος Ζωή Μάργαρη έδωσε τις πολύτιμες συμβουλές της: «Μέσα από το τεράστιο αρχείο που έχει η κυρία Σαμίου προσπαθήσαμε να βρούμε δρώμενα τα οποία είναι ακόμα ζωντανά σε διάφορες περιοχές της Ελλάδα. Ο κύκλος ξεκινάει από το φθινόπωρο και ολοκληρώνεται με τα καλοκαιρινά χοροστάσια, τα οποία δείχνουν πολύ καθαρά πόσο ήταν συνδεδεμένος ό άνθρωπος με τη φύση».

Τραγουδιστές (εκτός από τη Δόμνα Σαμίου, οι Κατερίνα Παπαδοπούλου, Βαγγέλης Δημούδης, Ζαχαρίας Καρούνης, Αντώνης Μαρτσάκης και Μιχάλης Ζάμπας), χορευτές, χορωδοί και μέλη πολιτιστικών συλλόγων θα κρατήσουν, όλο το δίωρο της παράστασης, ζωντανή την ατμόσφαιρα της γιορτής. H Δόμνα Σαμίου είναι ευχαριστημένη. «Είναι η πρώτη φορά που με κάλεσε υπουργός Πολιτισμού και Πρωθυπουργός και μου πρότεινε κάτι τέτοιο».

«Ντραν ντρουν... στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης» Το παραδοσιακό τραγούδι, κατά τη γνώμη της Δόμνας Σαμίου, έπρεπε να έχει καλύτερη μεταχείριση και από την Πολιτεία και από τα μέσα ενημέρωσης. «Αλλά ποιος ενδιαφέρθηκε μέχρι τώρα; Κανείς!». Και ξεσπάθωσε: «Θα πάνε, λέει, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και τους βλέπεις με μια κιθάρα ντραν ντρουν και μιμούνται τους ξένους».

Εκείνη πάντως μπορεί να κοιμάται ήσυχη τα βράδια. Έκανε, λέει, ό,τι μπορούσε. Με πνευματικό οδηγό τον δάσκαλό της Σίμωνα Καρά, «που γύριζε την Ελλάδα και κατέγραφε τα πάντα με το μολύβι του, σε βυζαντινές νότες», αφιέρωσε τη ζωή της στη διαφύλαξη και διάδοση των «αυθεντικών τραγουδιών της Ελλάδας». «Δεν πήγαν άδικα όλα αυτά τα χρόνια. Και χαίρομαι γι' αυτό. Οι περισσότεροι μουσικοί που έχω μαζί μου σήμερα είναι από Μουσικά Λύκεια όπου φαίνεται γίνεται πολύ καλή δουλειά. Αλλά δεν φτάνει. Εγώ το είπα και στον Πρωθυπουργό. Δημοτικά τραγούδια και στο Νηπιαγωγείο... Να μαθαίνουν τα παιδιά μας απο μικρά».

INFO Την Τρίτη 11 Οκτωβρίου στις 20.30, στο Ηρώδειο, Τραγούδια για τη Φύση και τον Έρωτα. Πληροφορίες στο τηλ. 210-9282.900 και 210-7234.567. Εισιτήρια: 65, 50, 48, 40, 22 ευρώ. On-line πώληση: http: //www.ticketservices.gr

(Δημοσίευμα του Χάρη Προποντίδα, από την Ελευθεροτυπία, 29-9-2005)

Δόμνα Σαμίου, όπως λέμε δημοτικό τραγούδι Τα αποκριάτικα της Δόμνας Μέγαρο Μουσικής Μουσικός Ιούλιος 2004: Iούλιος με τραγούδια για τη θάλασσα ... Kορυφαίες παρουσίες της παραδοσιακής μας μουσικής (Δόμνα Σαμίου, Χρόνης Αηδονίδης ...

Το κλαρίνο

«Το κλαρίνο, ως λαϊκό μουσικό όργανο, έρχεται στην Ελλάδα απ' την Τουρκία με τους Τουρκόγυφτους, γύρω στα 1835. Πρωτοεμφανίζεται στη βόρεια Ελλάδα, την `Ηπειρο και τη δυτική Μακεδονία, απ' όπου και προχωρεί προς τα κάτω. Μαζί, αρχικά με το βιολί και το λαούτο και αργότερα και με το σαντούρι, αποτελούν την κομπανία, το κατεξοχήν λαϊκό μουσικό σχήμα πού αντικαθιστά σιγά-σιγά την πατροπαράδοτη ζύγια νταούλι-ζουρνά. Τα κλαρίνα πού χρησιμοποιούν σήμερα οι λαϊκοί οργανοπαίκτες είναι συνήθως σε σιμπεμόλ ( =σι ύφεση) ή λα κυρίως. Στη Θράκη παίζουν με σολ.. Παλιότερα όμως έπαιζαν κλαρίνα με ντο λόγω της έντασης και της οξύτητας του ήχου που έχουν (δυνατά και πρίμα). Την ονομασία αυτή την παίρνουν από την οξύτητα του ήχου (δηλ. ποια νότα ακούμε) όταν στο κλαρίνο παίζουμε το ντο.

Το κλαρίνο αποτελεί τον τελευταίο μεγάλο σταθμό στην πορεία της οργανικής μουσικής στα νεοελληνικά αερόφωνα. Στη σημερινή του μορφή είναι εξέλιξη ενός παλαιότερου λαϊκού οργάνου που λεγόταν chalumeau ή zambogne. Ο ήχος παράγεται από μια απλή καλαμένια γλωττίδα (καλάμι) που βρίσκεται στο στόμιο του οργάνου. Πρωταρχικό ρόλο στην τεχνική του κλαρίνου παίζει το φύσημα. Με την ανάλογη πίεση στο καλάμι του επιστόμιου του οργάνου ανεβαίνει ή κατεβαίνει το τονικό ύψος κάθε φθόγγου, ενώ το «γλίστρημα» των φθόγγων (κλισάντο) μπορεί να γίνει και με το φύσημα και με τα δάκτυλα.

Την εποχή που πρωτοεμφανίζεται το κλαρίνο, γύρω στα 1835, το δημοτικό τραγούδι έχει κλείσει ουσιαστικά το δημιουργικό του κύκλο. Χάρη στις μεγαλύτερες τεχνικές και εκφραστικές του δυνατότητες σε σύγκριση με το ζουρνά -που σιγά-σιγά τον παραμερίζει- το κλαρίνο παίρνει γρήγορα την πρώτη θέση ανάμεσα στα μελωδικά όργανα. Αναγνωρίζεται ως εθνικό όργανο, και στα χέρια άξιων μουσικών γίνεται το κατεξοχήν εκφραστικό μουσικό όργανο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Με το κλαρίνο η δημοτική μελωδία ζει μια νέα λαμπερή περίοδο στον τομέα της οργανικής μουσικής. Γιατί ό,τι κυρίως χαρακτηρίζει το δημοτικό τραγούδι στα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια, δεν είναι ή δημιουργία νέων μελωδιών, αλλά ή επεξεργασία των παλιών. Και στον τομέα αυτόν ο ρόλος του κλαρίνου στάθηκε αποφασιστικός.

Το κλαρίνο αποτελεί έναν από τους αντιπροσωπευτικούς συντελεστές και μαζί φορείς του πνεύματος πού χαρακτηρίζει το δημοτικό τραγούδι στα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια». Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια λαϊκών μουσικών οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη.

Παραδοσιακά όργανα

Κανονάκι - Σαντούρι

Το λαούτο

«Οι Έλληνες δια του λόγου τραγουδούσαν και δια του τραγουδιού ομιλούσαν »

ΡΟΔΑΝΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ - ΑΓΙΑΣΟΣ ΛΕΣΒΟΥ

Μουσική Παράδοση

Πολιτιστικά - φορείς, εκδηλώσεις, παράδοση ...

Στη Θράκη ο χορός είναι συνυφασμένος με την ζωή

Με το νταούλι και το ζουρνά...

Μουσική Ποντιακή Παράδοση

Η Παραδοσιακή Μουσική της Ηπείρου στον χώρο και τον χρόνο .

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ- ΑΝΑΔΕΙΞΗ - ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Οι Βλάχοι :: Οι Βλάχοι της Βέροιας :: Η Βλάχικη Γλώσσα :: Τα Βλάχικα Τραγούδια .

Χρόνης Αηδονίδης
- 50 χρόνια προσφοράς και παράδοσης -

Χρόνης Αηδονίδης video ..σελ.. ,

Ερασιτέχνης δηλώνει περήφανα ο Χρόνης Αηδονίδης που ευμπληρώνει εφέτος πενήντα χρόνια στην υπηρεσία της μουσικής μας παράδοσης. Μια σειρά από συγκυρίες και η επιμονή του λαογράφου Πολύδωρου Παπαχριστοδούλου τον έβγαλαν το 1953 στον αέρα του τότε ΕΙΡ, στην περίφημη εκπομπή "Θρακικοί αντίλαλοι". Σήμερα διευθύνει το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αλεξανδρουπόλεως, όπου βεβαίως διδάσκει, όπως διδάσκει και στο Μουσικό Γυμνάσιο της Παλλήνης και στο Ίδρυμα Ζήση του Χαλανδρίου, κρίνει χιλιάδες παιδιά στους μουσικούς μαθητικούς αγώνες κάθε χρόνο και εργάζεται ακούραστα στην έρευνα και στην καταγραφή στο Αρχείο Ελληνικής Μουσικής.

Παντελής Θαλασσινός:

Τα Σμυρναίικα Τραγούδια... ..σελ..

Αυθεντία στο θρακιώτικο τραγούδι (αν και έχει τραγουδήσει με τον μοναδικό του τρόπο τραγούδια από πολλά μέρη της Ελλάδας), με βαθιές σπουδές στη βυζαντινή μουσική, μεγάλωσε στην Καρωτή Διδυμοτείχου, ακούγοντας τον ιερέα πατέρα του να ψάλλει στην εκκλησία, την καλλίφωνη μητέρα του να τραγουδάει στις γιορτές, τα πουλιά να κελαηδούν στην αναγέννηση της φύσης και την απαλή σιωπή του χιονιού. Από αυτές τις ρίζες αντλεί τη γλύκα της η φωνή του. Παρά την επιμονή τού Μάνου Χατζιδάκι, μόλις πριν από δύο χρόνια αποφάσισε να κάνει απιστία στο δημοτικό για χάρη του Νίκου Κυπουργού. Στη συνεργασία τους οφείλουμε ένα από τα ωραιότερα νανουρίσματα της σύγχρονης Ελλάδας, ενώ τώρα βρίσκεται στο στούντιο και ηχογραφεί για τον καινούργιο δίσκο του Παντελή θαλασσινού.

- Μια σειρά από ατυχίες σας επέτρεψαν να αφιερωθείτε στο δημοτικό τραγούδι.
Πήγα σε μια πρόχειρη θέση στο Σισμανόγλειο για εννέα μήνες και έφυγα διευθυντής λογιστηρίου έπειτα από 39 χρόνια. Προσπαθούσα να φύγω, έψαχνα ο καημένος, αλλά κάθε φορά πoυ κάτι παρουσιαζόταν όλο κάτι τύχαινε, λες και ένα χέρι με εμπόδιζε κι έλεγε: "Δεν θα πας; εκεί πέρα, θα κάτσεις εδώ στο Σισμανόγλειο". Υπήρξαν πολλές τέτοιες συγκυρίες, τότε τις έβλεπα σαν ατυχίες, εκ των υστέρων τις απαδίδω στη Θεία Πρόνοια πoυ με εμπόδισε να πάω οπουδήποτε αλλού και με υποχρέωσε να ασχοληθώ με αυτό το είδος πoυ φαίνεται ότι ήταν ο προορισμός μου: το τραγούδι. Ίσως να ήμουν γεννημένος γι' αυτό, γιατί και τα 39 χρόνια πoυ ήμουν στο Σισμανόγλειο το μυαλό μου ήταν σε αυτό, δούλευα μεν εκεί, αλλά δεν σταμάτησα να αχολούμαι ερασιτεχνικά με το τραγούδι.

- Πώς ξεκινήσατε;
Βρίσκω μια μέρα στο γραφείο μου ένα γράμμα από τον καθηγητή Πολύδωρο Παπαχριστοδούλου, λαογράφο της Θράκης και πρόεδρο της λαογραφικής εταιρείας Θρακικό Κέντρο πoυ έλεγε: "Παρακαλώ περάστε από τα γραφεία μας στην Καραγιώργη Σερβίας πoυ σας θέλουμε για έναν εθνικό σκοπό". Τρόμαξα με το "εθνικός σκοπός", πήγε αλλού το μυαλό μου, νόμιζα ότι ήταν καμιά οργάνωση, εγώ είδα και έπαθα να φύγω από πάνω να γλιτώσω από αυτά. Ούτε απάντησα, ούτε του τηλεφώνησα του ανθρώπου. Μου ξανάγραψε, πάλι δεν του απάντησα και ήρθε ο ίδιος και με βρήκε στο Σισμανόγλειο και μου λέει: "Θέλω να έρθεις να κάνουμε κάποιες εκπομπές στο ραδιόφωνο με τραγούδια της Δυτικής Θράκης".

- Αυτός ήταν για τον λαογράφο ο εθνικός σκοπός;
Ήταν η εποχή τότε, μεταπολεμικά, πoυ στις μικρές πόλεις πάνω στα Διδυμότειχο, όπως κι αλλού, όλοι βιάζονταν να γίνουν Ευρωπαίοι και τα δημοτικά τα σνόμπαραν. Έτσι κι εμείς σαν νέοι ντρεπόμασταν να λέμε τα τραγούδια μας, μη μας πούνε χωριάτες, κατά κάποιο τρόπο μάς είχαν δημιουργήσει ένα κόμπλεξ και πραγματικά ντρεπόμασταν. Ήταν η εποχή πoυ μεσουρανούσε το ελαφρό με τον Γούναρη, τον Μαρούδα, τη Βέμπο και, από την άλλη, είχε εισβάλει δυναμικά πολύ το λαϊκό και με αυτά ασχολείτο ο κόσμος, το δημοτικό το φουκαριάρικο είχε βουλιάξει. Στενοχωριόμουν γιατί το αγαπούσα, αλλά έλεγα εδώ στο Διδυμότειχο το περιφρονούν τόσο πολύ, πόσο μάλλον στην Αθήνα. Κι όμως, εδώ βρήκα ανθρώπους πoυ με περίμεναν με ανοιχτές αγκάλες: ο Παπαχριστοδούλου, ο Παντελής Καβακόπουλος, ο Καράς. Το 1953, με αφέλεια απάντησα: "Κύριε Παπαχριστοδούλου να με συγχωρείς, μ' αρέσουν και τα αγαπώ, αλλά ντρέπομαι να τα τραγουδήσω". Αυτό τον εξαγρίωσε, σηκώθηκε και μου λέει: "Μην το ξαναπείς αυτό! Αυτά είναι η ιστορία, η θρησκεία, η γλώσσα μας, τα ιερά και τα όσιά μας!". Τον είδα πoυ στενοχωρέθηκε ο άνθρωπος και υποχώρησα. Έτσι ξεκίνησα τις εκπομπές. Είχα μάλιστα την τύχη να συνεργάζομαι εκεί με την ορχήστρα της Ρόζας Εσκενάζυ, μουσικοί βαρβάτοι, μεγάλοι δάσκαλοι.

- Πάνω δεν είχατε τέτοια όργανα;
Όχι βέβαια, σε εμάς τα πανηγύρια και οι γιορτές μόνο με γυναικείες φωνές γινόντουσαν, δεν υπήρχαν συνοδευτικά όργανα. Εμείς μόνο γκάιντες, φλογέρες, ζουρνάδες και νταούλι είχαμε. Δεν είχα ακούσει όργανα πάνω παρά μία φορά μόνο, όταν ήμουν επτά χρόνων, είχαν έρθει ένα βιολί κι ένα ούτι και ήταν για εμένα αποκάλυψη φοβερή ο γλυκός τους ήχος. Θυμάμαι ήταν φθινόπωρο και ήμουν ελαφριά ντυμένος, ξυπόλυτος, καθόμουν στο καφενείο και άκουγα, πάγωσα κυριολεκτικά, αλλά δεν έφευγα ούτε έφαγα ούτε ζητούσα να φάω, τόσο πολύ μαγεύτηκα. Αλλά υπήρχε φτώχεια μεγάλη, ποιος να φέρει όργανα...

- Δεν σκεφτήκατε να κάνετε το τραγούδι επάγγελμα;
Οι δάσκαλοί μου - και προπαντός ο Παπαχριστοδούλου - με έμαθαν να σέβομαι το είδος και να το κρατώ σε υψηλό επίπεδο. Ένιωθα ότι θα το υποτιμούσα, θα το ευτέλιζα αν το έκανα επαγγελματικά. Μην ξεχνάς ότι εκείνη την εποχή, δυστυχώς, δεν ήταν σε μεγάλη εκτίμηση το δημοτικό τραγούδι. Παιζόταν γύρω από την Ομόνοια σε κάτι άθλια μαγαζιά υπόγεια, κατέβαινες σαράντα σκαλιά κάτω σε κάτι ποντικότρυπες μέσα στον καπνό και πήγαιναν κάτι μεθυσμένοι. Δεν ήταν καθόλου καλές συνθήκες. Στα πανηγύρια πάλι δούλευαν με τις παραγγελιές και τη χαρτούρα. ’σε πoυ τους παίδευαν τους ανθρώπους να παίζουν σε ένα γάμο τρία μερόνυχτα συνέχεια, μέχρι πoυ μάτωναν τα δάχτυλά τους, ούτε μικρόφωνα είχαν, ούτε τίποτε. Ήταν πολύ σκληρή δουλειά κι αυτό με έκανε να μη μ' αρέσει το επάγγελμα. Προσπαθούσα να υπηρετήσω το δημοτικό από άλλο μετερίζι, γιατί το αγαπούσα πάντα. Λαογραφία ήθελα να κάνω. Οι εκπομπές, οι συνεργασίες και η δισκογραφία ήταν σε ένα άλλο επίπεδο πoυ με ικανοποιούσε πολύ περισσότερο. Πίστεψα πως πράγματι να υπηρετείς τη μουσικολαογραφική παράδοση, όπως κάναμε ο Καράς, η Δόμνα, εγώ και μερικοί άλλοι, είναι εθνικός σκοπός, διότι τα τραγούδια μας είναι συνδεδεμένα με την ιστορία μας, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα έθιμα και τις παραδόσεις, αυτά μου διδάξαν ο Παπαχριστοδούλου και ο Καράς, να είναι καλά εκεί πoυ βρίσκονται. θα μου πεις ότι και το πανηγύρι χρειάζεται και ο γάμος χρειάζεται, ναι, αλλά δεν μπορεί να τα κάνεις και τα δύο. Είναι άλλοι εκείνοι πoυ είναι προορισμένοι να πάνε γι' αυτό το σκοπό και θα τον επιτελέσουν καλύτερα από εμένα. θέλω να πιστεύω ότι αυτοί οι λίγοι πoυ δουλέψαμε σοβαρά στο τραγούδι, του δώσαμε κάποια αξία, γιατί εκείνη την εποχή να ανεβάσουμε το δημοτικό από τα καταγώγια στο Ηρώδειο και στο Μέγαρο ήταν όνειρο άπιαστο, ένας άθλος. Λεφτά δεν έβγαλα, αλλά είμαι πολύ ευχαριστημένος γιατί προσέφερα μια υπηρεσία στη μουσικολαογραφική παράδοση. Εφέτος κλείνω τα πενήντα χρόνια και θα μου κάνουν ένα αφιέρωμα στο Μέγαρο Μουσικής το φθινόπωρο.

- Δεν μπήκατε ποτέ στον πειρασμό να στραφείτε σε άλλα πιο επικερδή μουσικά είδη;
Λεφτά δεν είχε το δημοτικό, αλλά εγώ ποτέ δεν σκέφτηκα να βγάλω από το τραγούδι λεφτά, παρόλο πoυ τα πρώτα μου χρόνια ήταν πολύ δύσκολα και τα είχα πολύ ανάγκη. Τότε, όχι μόνο δεν βγάζαμε, βάζαμε κι από την τσέπη μας, να φανταστείς έπαιρνα έντεκα δραχμές για την εκπομπή και - καθώς έμενα μακριά, στα Βριλήσια - ήθελα τρεις συγκοινωνίες να πάω και τρεις να έρθω, μία φορά για την πρόβα, μία φορά για την εγγραφή, έδινα δώδεκα δραχμές στα εισιτήρια. Δεν πηγαίναμε για να κερδίσουμε αλλά για το μεράκι. Μετά το '60 πoυ άρχισε η δισκογραφία, καρκινοβατούσε, δεν υπήρχε περίπτωση να βγάλεις κάτι. Τώρα τα τελευταία χρόνια πoυ γίνονται οι συναυλίες και στο εξωτερικό και εδώ, κάτι γίνεται, βγάζω άλλη μία σύνταξη του ΙΚΑ. Όσο για τα άλλα είδη πoυ λες, είχα πολλές προτάσεις, επειδή η φωνή μου ήταν κάτι διαφορετικό. Θυμάμαι, με είχε ακούσει ο Χατζιδάκις και είχε πει ότι είναι καταπληκτικά τραγούδια τα θρακιώτικα και ως έντεχνος ο τρόπος πoυ τραγουδιούνται. Το είπε αυτό γιατί τα δικά μας διαφέρουν από τα άλλα, δεν είναι σαν τα ρουμελιώτικα ή τα μοραίτικα, για παράδειγμα, πoυ έχουν μια λεβεντιά αλλά έχουν και μια τραχύτητα. Τα δικά μας τραγούδια έχουν μια ευγένεια πoυ του άρεσε πολύ, είχε πει: "Αυτή η φωνή θα μπορούσε να διαπρέψει στο έντεχνο τραγούδι". Μάλιστα με είχε καλέσει όταν ήταν διευθυντής στο Τρίτο, ήθελε να κάνουμε κάποιες εκπομπές με παραδοσιακά και να δοκιμάσουμε κσι κάτι άλλο, γιατί πίστευε ότι η φωνή μου μπορούσε να προσφέρει πολλά. Αλλά εγώ δεν ήθελα να τραγουδήσω άλλα τραγούδια, τόσο με είχε επηρεάσει το παραδοσιακό. Έλεγα αυτή είναι η αγάπη μου, να την αφήσω και να ασχοληθώ με άλλα δεν το ήθελα, το ένιωθα σαν προδοσία.

- Ο Κυπουργός σας κατάφερε όμως.
Με τον Νίκο γνωριζόμαστε πολλά χρόνια, από εκείνη την περίοδο του Τρίτου και του είχα εμπιστοσύνη. ’λλωστε, όταν μου ζήτησε να τραγουδήσω "Το βλέφαρό μου" που είναι σε παραδοσιακό ύφος, μου έκανε όλα τα χατίρια, με άφησε να το πω όπως ακριβώς ήθελα. Και τώρα ο Παντελής χρησιμοποιεί παραδοσιακά όργανα και βγάζει έναν ήχο παραδοσιακό, ασχέτως αν είναι ο στίχος του λίγο πιο σύγχρονος, πιο έντεχνος.

- Δεν σας φοβίζει το μπαστάρδεμα της παράδοσης;
Όλα αλλάζουν- και η παράδοση δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι στατική, έχουμε εξελίξεις και αλλαγές. Βέβαια, η ετυμολογία της λέξης παράδοση σημαίνει ό,τι παρέλαβα να παραδώσω, αλλά δεν μπορεί να γίνει αυτό, θα υπάρχει πάντα μια απόκλιση. Κάθε εποχή έχει τον δικό της ρυθμό, στις οικοδομές, στον τρόπο ζωής, στον τρόπο ντυσίματος, στην ομιλία, ακόμη και στην προφορά, τα πάντα αλλάζουν, είναι φυσικό να προσαρμόζεται και το τραγούδι, αρκεί να μην αλλοιώνεται το ύφος του, να μη χάνονται οι μελωδίες, οι ρυθμοί και το τοπικό χρώμα. Κι αν πας στην αρχή της μουσικής, ήταν μόνο τα κρουστά και ο αυλός του Πανός, μετά επινόησε ο Ορφέας τη λύρα την εννεάχορδη, εν συνεχεία από τη λύρα βγήκαν τόσα άλλα όργανα που είναι πολύ παλιά και μπήκαν στην παράδοση, όπως το κανονάκι - που είναι βυζαντινό όργανο, όπως και το ούτι - οι λύρες, η πολίτικη, η ποντιακή, η κρητική, η θρακιώτικη και, εν συνεχεία, βγήκαν τα ευρωπαϊκά όργανα, βιολί, κλαρίνο, κιθάρα, πιάνο. Η παράδοση έχει απορροφήσει πάρα πολλά όργανα, όπως το βιολί και το κλαρίνο, και τα έχει προσαρμόσει στις ανάγκες της. Βέβαια, υπάρχουν και όρια, δεν μπορεί το δημοτικό να συνοδεύεται από ηλεκτρικά όργανα, αλλά - αν υπάρχει κάποιο μέτρο - όλα γίνονται. Βλέπω τα νέα παιδιά που στα δικά τους έντεχνα βάζουν παραδοσιακά όργανα να παίξουν με ηλεκτρικά και μπορεί να βγει ωραίο αποτέλεσμα. Ή ο Παντελής που κάνει μια ανακαίνιση, κατά κάποιον τρόπο, της παράδοσης, κάτι μεταξύ παραδοσιακού και έντεχνου, είναι ένα είδος της εποχής.

- Να συμπεράνω ότι δεν ανησυχείτε για το μέλλον της δημοτικής μας μουσικής;
Πολλοί το είχαν ξεγραμμένο το δημοτικό τραγούδι όπως και την παράδοση. Εγώ, αντιθέτως, είμαι πολύ αισιόδοξος, διότι κατ' αρχάς η πολιτεία η οποία για πολλά χρόνια αδιαφορούσε γι' αυτό το είδος, τα τελευταία δέκα χρόνια έχει ευτυχώς αφυπνιστεί και κατάλαβε ότι είναι κι αυτό ένα από τα εθνικά κεφάλαια. Τι έχουμε να προσφέρουμε; Τουρισμό και πολιτισμό, παράδοση που πολλοί άλλοι λαοί τα στερούνται. Έχουν δημιουργηθεί τα μουσικά σχολεία όπου γίνεται πολύ σημαντικό έργο. Έχουν καθιερωθεί από το υπουργείο Παιδείας οι Μουσικοί Μαθητικοί Αγώνες. Έχω την τιμή να είμαι μέλος της κριτικής επιτροπής και αξίζει να σου πω ότι - ενώ το 1994, που ξεκίνησε ο θεσμός, είχαμε 1.700 ως 1.800 συμμετοχές - εφέτος είχαμε 32.000 παιδιά από όλα τα μέρη της Ελλάδας που αγωνίζονται στο κλασικό, στο έντεχνο, αλλά κυρίως στην παραδοσιακή και στη βυζαντινή μουσική και στους παραδοσιακούς χορούς. Γι' αυτό λέω ότι είμαι αισιόδοξος, το δημοτικό τραγούδι, η παραδοσιακή μουσική έχει περάσει πολύ χειρότερες εποχές και επέζησε και έφτασε μέχρι τις ημέρες μας. Είναι δυνατόν να χαθεί τώρα; Όχι μόνο δεν πρόκειται να χαθεί αλλά παρατηρώ με μεγάλη ικανοποίηση και μια στροφή των παιδιών στη δική μας μουσική. Είναι φυσικό, έχουμε τόσο μεγάλη ποικιλία που δεν είναι δυνατόν να μη βρει κανείς αυτό που του αρέσει μέσα σε τόσες επιλογές. Ακούγοντας μουσική κρητική και ηπειρώτικη, για παράδειγμα, νομίζεις ότι καθεμιά προέρχεται από διαφορετικά κράτη. Η Θράκη με τη Θεσσαλία ή μετα νησιά δεν έχουν καμία σχέση κ.ο.κ. Νομίζω είναι παγκόσμια αποκλειστικότητά μας να έχουμε τόσο τεράστια γκάμα διαφορετικών ακουσμάτων.

- Μια φορά να σας ακούσει κάποιος δεν ξεχνάει ποτέ τη φωνή σας. Πού μάθατε να τραγουδάτε έτσι;
Παιδί άκουγα βυζαντινή μουσική από τον πατέρα μου και από τους δασκάλους μου, άκουγα από τη μάνα μου τα δικά μας τραγούδια Και από μικρός έχω φτιάξει μέσα μου αυτό το κράμα. Συνετέλεσε και ο καθηγητής μου της βυζαντινής στο Διδυμότειχο, αλλά και ο καθηγητής μου στο γυμνάσιο, που ήταν ερασιτέχνης μουσικός, αλλά πολύ καταρτισμένος, που μου έλεγαν: "Θα πρέπει, όταν τραγουδάς, να τραγουδάς ελεύθερα και, όταν ψάλλεις, να ψάλλεις παραδοσιακά. Να μην κάνεις μορφασμούς, να είσαι σοβαρός". Αυτά μου έμειναν και, όταν ήρθα στην Αθήνα, βρήκα τα ίδια να μου λέει ο Χατζηθεοδώρου στο Ελληνικό Ωδείο όπου ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στη βυζαντινή μουσική. Έβλεπα και άλλους τραγουδιστές που ήταν σκληροί και δεν μου άρεσαν και μου έγινε έμμονη ιδέα να μη βγαίνω άγριος, είναι και στο χαρακτήρα μου, είναι και στα τραγούδια της Θράκης.

- Επειδή έχω ακούσει κι άλλους να τραγουδούν θρακιώτικα, έχω την εντύπωση ότι αυτή η ιδιαίτερη ευγένεια κοι η γλυκύτητα είναι μάλλον του Αηδονίδη, παρά της Θράκης.
Πάντως, πώς δημιουργήθηκε δεν το κατάλαβα.Δεν κατέβαλα κάποια ιδιαίτερη προσπάθεια. Νόμιζα ότι έτσι γεννήθηκα, αλλά μάλλον έγινα έτσι, διότι με επηρέασαν οι καταστάσεις.

- Κρίμα που δεν κάνατε παιδιά για να περάσει το χάρισμα.
Έχω 100 παιδιά στην Αλεξανδρούπολη και 400 στο Χαλάνδρι!

της 'Aννας Θεμελή
Δίφωνο, Μάιος 2003

Παραδόσεις, ήθη και έθιμα

η Παράδοση στην Αρκαδία A'

η Παράδοση στην Αρκαδία B'

Λαικό Γλωσσάρι της Αρκαδίας

Λαικό Γλωσσάρι των Ιωαννίνων

Παριανό γλωσσάρι

Σιατιστινή ντοπιολαλιά

Κεφαλονίτικη και Θιακιά Ντοπιολαλιά

Μικρό Αλφαβητάρι της Κρήτης

Πολιτιστικά της Περίστας

Δήμος Ναυπάκτου ::

Γλωσσικό Ιδίωμα Ερεσού

H Zωή του Tσοπάνη

Bιολογική κτηνοτροφία

τα Επαγγέλματα που χάνονται

Λαογραφικό Μουσείο Σαρακατσάνων

Διασκέδαση ήθη και έθημα απ' το βιβλίο του Ν. Ζαφειρόπουλου

Προξενιά και χαρές

Ιστορία, παραδόσεις, ήθη και έθιμα

Τα σαρακατσαναίηκα

Το Δασύλλιο Γρεβενών

Περιπέτεια στην Καλλιπεύκη

Τι κληρονομήσαμε για το χωριό μας

Ήθη και Έθιμα Αποκριάς

Τα έθιμα της Κρήτης

Οι Θρύλοι & οι Παραδόσεις της Κρήτης μας

Στη Μάνη η ευγνωμοσύνη και η φιλοξενία, είναι θεότητες.

Ώρκισα υμάς, θυγατέρες ιερουσαλήμ, εν ταις δυνάμεσιν και εν ταις ισχύσεσιν του αγρού, εάν εγείρετε και εξεγείρητε την αγάπη έως αν θελήση.

Σας εξορκίζω, θυγατέρες της Ιερουσαλήμ, στις δυνάμες και στις ορμές του αγρού, μην την ξυπνάτε, μην την ξαγριεύετε την αγάπη, όσο να το θελήσει

ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ Μεταγραφή: Γιώργος Σεφέρης

Ομήρου Οδύσσεια και Ιλιάδα

Ομήρου Οδύσσεια
Μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη
Ομήρου Οδυσσειάς
Μετάφραση Ν. Καζαντζάκη - Ι. Κακριδή

Ομήρου Ιλιάδα
Μετάφραση Ν. Καζαντζάκη - Ι. Κακριδή Forum συζητήσεων
Ομήρου, Οδύσσεια, Σχολική μτφρ.

Carol of the Bells
The 12 Days of Christmas Angels We Have Heard on High Auld Lang Syne Away in a Manger Beginning to look a Lot Like Christmas Carol of the Bells What Child is This Santa Claus is Comin To Town Deck the Halls Do You Hear What I Hear Little Drummer Boy Frosty the Snowman Santa Claus is Comin To Town (Funky) God Rest Ye Merry Gentlemen Grandma Got Run Over by a Reindeer Greensleeves Hallelujia! Hark The Herald Angels Sing Have Yourself a Merry Little Christmas O Holy Night It Came Upon a Midnight Clear All Ye Faithful (Jazzy) Jingle Bell (Jazzy) Jingle Bell Rock Jingle Bells Joy to the World Let it Snow Merry Little Christmas I Saw Mommy Kissing Santa Claus Merry Little Christmas (Jazzy) The First Noel Oh Come, All Ye Faithful Rudolph The Red-Nosed Reindeer Silent Night Silver Bells Sleigh Ride Silent Night (Jazzy) Oh Little Town of Bethlehem Oh Christmas Tree We Three Kings We Wish You a Merry Christmas White Christmas

(Αφιέρωμα στο μετανάστη που απ' το πρωί ως το βράδυ
δούλευε μια ζωή κι' επά στην προκοπή του ..πέθανε νωρίς..)

Μάθε, προχτές σου έστειλα νεράιδες να σε βρούνε
να ρθουν γοργά στον ύπνο σου και να σου ειπούν τραγούδι..
Τραγούδι για την ξενιτιά και για τα πρώτα χρόνια:
Τότε που τα καράβια μας άλλο δεν φόρτωναν
παρά μονάχα μετανάστες... Το θυμάσαι??
Τώρα και τα καράβια μας τα.. κάψαμε.
Και τα όνειρά μας τα στοιβάξαμε σε μια παλιοαποθήκη..
Μάθε, στην γαλανή πατρίδα όταν μιλούν για μετανάστες
εννοούν τυχοδιώχτες και ύποπτους!.
Η λέξης: ...Αϊ Μετανάστης που σούλεγα.. θυμάσαι??
Τώρα, κατάντησε λακές?? στο στόμα του λαού.
Και το δικό σου όνομα αδελφέ μου ..για λίγο ακόμα..
και να γράφονταν στην.. ιστορία!..

Oakville Ontario Canada

Κώστας Δουρίδας

George's
Greek MIDI Site

Βυζαντινή Μουσική

"Τι είναι Βυζαντινή Μουσική ; Είναι η μουσική της Ορθοδόξου εκκλησίας, η μουσική της Ελλάδος, η μουσική των Ελλήνων και των Αγγέλων (Αλεξ.Παπαδιαμάντης), η πιστή παράδοση των Πατέρων της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας. Είναι η μουσική πού έχει γνώρισμα της την Μονοφφνία-Ομοφωνία, και που εκτελείται μόνο με ανθρώπινη φωνή. Είναι η μουσική που δεν συνοδεύεται από όργανα. Είναι τονική μουσική. (τονισμός των λέξεων) , μουσική που δεν επιδέχεται Μετροφωνία. Είναι μία έξαρσις των σχημάτων ή των ενστίκτων. Είναι Δογματική ( Σοφία Επανούδη). Είναι η ιδιαιτερότητα της μουσικής μας... " συνέχεια

Η μουσικη της Ορθοδοξης εκκλησιας, των Βαλκανιων και της Ρωσιας που ονομαζεται ετσι, επειδη καλλιεργηθηκε στο Βυζαντιο την περιοδο της ακμης του, αποτελει σπουδαια περιοχη του μουσικου στερεωματος. Οι βυζαντινες συνθεσεις ειναι ενα ιδιαιτερο ειδος μελωδικων συνθεσεων, με ιδιοτυπη τεχνοτροπια και εχει τις βασεις του στην αρχαια ελληνικη μουσικη.

Η παρακμη της αρχαιας ελληνικης μουσικης σημειωνεται με το χριστιανισμο, οταν η μουσικη περιοριζεται σχεδον στην ψαλμωδια. Βεβαια η μουσικη της πρωτοχριστιανικης περιοδου δεν ειναι καθαρα ελληνικη γιατι στοιχεια εβραικα, χαλδαικα και συριακα ειχαν εισχωρησει σε αυτη.

Στη βυζαντινη περιοδο δεν υπαρχει μουσικη στις ευρωπαικες χωρες. Μονο ο κρυφα προσευχομενος χριστιανος στη βαση της ελληνορωμαικης θεωριας διαμορφωνει δικη του μελωδια, η οποια στηριζεται στη μουσικη απαγγελια, το λεγομενο Αμβροσιανο μελος. Το δευτερο ειναι το Γρηγοριανο που λεγεται και καντους πλανους και διατηρειται μεχρι και σημερα στη δυτικη εκκλησια. Το Γρηγοριανο μελος αυξησε τους τεσσερις τροπους σε οχτω. Στην ιδια εποχη -11ος αιωνας μΧ- αναγεται και η σημερινη ονομασια των φθογγων και θεωρειται οτι ανηκει στον Γκουιντο ντ' Αρετσο.

Σελίδες της LAND of GODS : Eλληνική Λογοτεχνία στο Διαδίκτυο

Η πρωτη περιοδος της βυζαντινης μουσικης φθανει ως τον 4ο αιωνα. Την περιοδο αυτη κυριαρχει η απλη μελωδια, δηλαδη μονοτονη και ομοφωνη κατα την οποια ολοι μαζι εψαλλαν τον ιδιο φθογγο η σε αντιφωνια πρωτης και ογδοης, χωρις αλλους συνδυασμους. Οι μελωδιες ηταν τονισμενες σε υμνους των Πατερων της εκκλησιας και στους ψαλμους του Δαβιδ. Τον 4ο αιωνα θεσπιστηκε απο τη Συνοδο της Λοαδικειας κανονισμος που καθιερωνε τους ψαλτες ενω ως τοτε εψαλλε ολο το εκκλησιασμα.

Κατα τη δευτερη περιοδο (5ος αιωνας - 7ος αιωνας μχ) η μουσικη γινεται πιο πλουσια και ισοτιμη με την ποιηση. Η ολη μουσικη δημιουργια της περιοδου χαρακτηριζεται ως βυζαντινη μελουργια. Οι υμνοι αρχιζουν και στρεφονται εναντιον των αιρεσεων, καθως οι αιρετικοι καλλωπιζαν υπερβολικα τις συνθεσεις τους για σκοπους προσηλυτισμου. Οι αρχες του 6ου αιωνα ειναι ο χρυσος αιωνας της βυζαντινης τεχνης της εκλησιας με την εμφανιση του Ρωμανου, του Πινδαρου της εκκλησιαστικης ποιησης οπως και του Ανδρεα, Επισκοπου Κρητης.

Η τριτη περιοδος αρχιζει απο τον Ιωαννη το Δαμασκηνο (περιφημο θεολογο,φιλοσοφο και υμνογραφο) και φτανει μεχρι τον Ιωαννη τον Κουκουζελη (12ος αιωνας) ο οποιος αναμορφωσε και συμπληρωσε το γραφικο συστημα της βυζαντινης μουσικης. Τοτε δημιουργηθηκε συγκροτημενο συστημα απο εκκλησιαστικα ασματα, καταρτιστηκε η Οκτωηχος (εργο του Ιωαννη Δαμασκηνου) οπου χρησιμοποιηθηκαν και τα τρια γενη της μουσικης (διατονικο, χρωματικο και εναρμονιο), και η μουσικη αναπτυχθηκε σε πληρη τεχνη. συνέχια

η Προσευχή του μετανάστη

Η Ελληνικότητά μου Κύριε, στην ξενιτιά μου, είναι η εκκλησιά μου! Kαι η Εκκλησία Σου, η Μεγαλουργία Σου, Απεραντοσύνη.. και Μεγαλοσύνη στους αιώνας!.. Στήνω Ναό στο κάθε μου κύτταρο Κύριε, και πέφτω και προσεύχομαι στης γαλανής μου πατρίδας και στης δικής Σου την Θεία ύπαρξη για να υπάρξω Κύριε!
'Οτι ΕΣΥ ο Θεός μου ο Μεγαλοδύναμος, θα διαφυλάξεις την μακρινή μου πατρίδα, τον μετανάστη και τις μελλούμενες γενιές από την αφομοίωση, την παγκοσμιοποίηση και τον εξευτελισμό που φέρνει την άγνοια των ιερών μας προγόνων!
Θα διαφυλάξεις την ιστορία του 'Ελληνα που εδώ και δώδεκα χιλιάδες χρόνια πολέμησε με νύχια και με δόντια να κρατηθεί στο κακοτράχαλο βουνό της μοίρας του.. Και τα κατάφερε Κύριε να αντέξει τους λοιμούς και τους καταποντισμούς και την μανία όλων εκείνων όπου τον ζήλευαν και τον φθονούσαν..
'Ομως σήμερα βλέπω, και πολύ φοβάμαι Κύριε, πως οι εχθροί του 'Ελληνα τελικά τα κατάφεραν.. κι' αλυσοδεμένο τον έχουν.. Και χαζοχαρούμενο.. Και γδυτόν!! Ως αμνό τον πάνε -και με άλλους λαούς, ποιος να πιστέψει.. με μια Κοκα Κόλα στο χέρι, στο Θείο Σταυρό του Μαρτυρίου Σου! και στην δική του την εξαφάνηση !
Κύριε ελέησον! Και βάλε την ευσπλαχνία Σου, Και προφήτες Σου βάλε τους Ρήγα Φεραίο, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Γιάννη Ρίτσο, τον Νικηφόρο Βρεττάκο, τον Νίκο Καζαντζάκη, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μακρυγιάννη, τον Κολοκοτρώνη.. Και όλους εκείνους που σταυρώθηκαν και σταυρώνονται στο βωμό της μητέρας πατρίδας, και στην αγάπη για τον άνθρωπο με την ιστορία και τις παραδόσεις του και κάτω απ' την δική Σου Θεία σκέπη Κύριε!
Κώστας Δουρίδας

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ
Παναγιώτης Σ. Φωτίου
Νίκος Β. Λύτης

Τα τραγούδια ενός λαού είναι το αντιπροσωπευτικότερο στοιχείο της ψυχής και της ζωής του. Μέσα σ' αυτά αποτυπώνονται οι αγώνες του, οι αγωνίες του για τη ζωή και το θάνατο, τα οράματά του, η βιοθεωρία του και εν γένει η ιστορική του παρουσία. Πάνω απ' όλα με το τραγούδι καλλιεργείται ο κοινός γλωσσικός κώδικας και μέσω αυτού η ιστορική μνήμη και ενισχύονται οι εσωτερικές αντιστάσεις σε κάθε προσπάθεια αλλοίωσης και αφομοίωσης.

Για τους Βορειοηπειρώτες που το "δίκαιο" των διεθνών συναλλαγών αποφάσισε το 1913 να τους αποκόψει από τον πολιτισμό τους και να τους επιβάλλει ν' ανήκουν στο αλβανικό κράτος, το δημοτικό τραγούδι αποτέλεσε στοιχείο άμυνας απέναντι στην προσπάθεια αλλοίωσης της εθνικής τους ταυτότητας και αφομοίωσής τους.

Η Ήπειρος γενικά και η Βόρειος Ήπειρος επακόλουθα, διακρίνεται για τον πλούτο και την ιδιαιτερότητα των δημοτικών της τραγουδιών. Όπως ο Π. Αραβαντινός σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου του Συλλογή δημωδών ασμάτων της Ηπείρου "Η κατ' εξοχήν γόνιμος εν τη δημοτική ποιήσει ελληνική χώρα, δύναται, φρονούμεν να θεωρηθή η Ήπειρος. Δύναταί τις μάλιστα να είπη ότι όλης της λοιπής Ελλάδος τα δημοτικά άσματα ομού λαμβανομένα, μόλις αποτελώσιν τον αριθμόν των ηπειρωτικών".

Η σχέση τους με την μουσική παράδοση της Αρχαίας Ελλάδος είναι πλέον αποδεδειγμένη. Το Βορειοηπειρωτικό τραγούδι -και μόνον αυτό από τα δημοτικά τραγούδια της Ελλάδος- κατατάσσεται στις πιο παλιές μουσικές παραδόσεις της Ευρώπης (χαρακτηριστικό δείγμα τα πολυφωνικά τραγούδια της περιοχής). Είναι γνωστό ότι η πενταφθογγική κλίμακα χρησιμοποιούνταν στην Ελλάδα από τον 7ο π.Χ. αιώνα.

Με τις αλλαγές όμως που γίνονται συνεχώς και με τις συστηματικές προσπάθειες των Αλβανών για να περιορίσουν το ελληνικό στοιχείο στη Βόρειο Ήπειρο, το δημοτικό τραγούδι κινδυνεύει να εξαφανισθεί.

Ένα μεγάλο μέρος αυτών των τραγουδιών συγκέντρωσαν, στον τόμο που ήδη κυκλοφορεί με τον τίτλο Δημοτικά τραγούδια της Βορείου Ηπείρου, ο Παναγιώτης Φωτίου και ο Νίκος Λύτης. Οι συγγραφείς συμβουλεύτηκαν όλες τις σχετικές προηγούμενες μελέτες και με μια προσωπική καταγραφή (στις περιοχές της Δρόπολης, του Αργυροκάστρου, των Αγίων Σαράντα, του Βούρκου και της Χειμάρρας) που διήρκησε πάνω από σαράντα χρόνια, μας έδωσαν μια πλουσιώτατη συλλογή που συμβάλλει τα μέγιστα στη μελέτη και προβολή αυτού του μοναδικού πολιτισμού.

Παράλληλα με ένα εκτεταμένο πρόλογο μελετούν την ιστορία του δημοτικού τραγουδιού, τη σχέση του με την αρχαία ελληνική μουσική, όπως και τα ιδιαίτερα μουσικολογικά χαρακτηριστικά του. Παρουσιάζουν την σημερινή πραγματικότητα, τις δυσκολίες που προκύπτουν και προτείνουν τρόπους για τη διάσωσή του.

Θεόδωρος Ξύδης

Δημοτικός και έντεχνος Ποιητικός Εγκωμιασμός της Παλιγγενεσίας

Το Εικοσιένα το εορτάζουμε, την καθιερωμένη ημέρα κάθε χρόνο, ως αφετηρία της νέας Ελεύθερης Ελλάδας, που προήλθε από την Εξέγερση εκείνη. Με τον ίδιο τρόπο στην αρχαία Ελλάδα, σε διάφορες πόλεις, εορτάζονταν τα Ελευθέρια, για ανάμνηση μεγάλων ηρωϊκών πράξεων. Ακόμα και στον Δία είχαν χαρίσει το όνομα Ελευθέριος, και σ' αυτόν αφιέρωναν τις εορτές αυτές. Στην αγορά των Αθηνών υπήρχε άγαλμα του Δία Ελευθερίου κι' εκεί δίπλα απέθεταν τις ασπίδες Αθηναίων πεσόντων στους πολέμους. Ελευθέριος δεν ήταν μόνο επίκληση του Δία αλλά και άλλων θεών, που μάλιστα λέγονταν όχι μόνο Ελευθέριοι αλλά και Ελλήνιοι.

Αρκετοί, εξ άλλου, μάρτυρες της χριστιανικής πίστεως στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας παρουσιάζονται με το όνομα Ελευθέριος. Κι' είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό το ότι ο περικαλλής ναός της Γοργοεπηκόου, δίπλα στη Μητρόπολη των Αθηνών, από τον Αγώνα του Εικοσιένα. Το όνομα της Ελευθερίας πήραν κατά την Επανάσταση και κάποια από τα καράβια των Ψαρών, των Σπετσών κι' άλλων νησιών.

Με ανένδοτη πίστη προς τα δόγματα της Ελευθερίας, κατά τη Γαλλική Επανάσταση, κι' αργότερα, φύτευαν οι λαοί, που ζητούσαν την εθνική τους αποκατάσταση, τα «δέντρα της Ελευθερίας». Κι' από το Εικοσιένα τα δέντρα αυτά δεν λείπουν, και δείχνονται ασάλευτα στη θέση τους, και παραδίνονται από γενιά σε γενιά. Έτσι έχουμε τον πλάτανο της 'Aγιας Λαύρας στα Καλάβρυτα, και σε άλλες περιπτώσεις επίσης πλατάνια κι' άλλα δέντρα, που συνδέονται με ονόματα ιστορικών χώρων ή αγωνιστών της Ελευθερίας. Τα δέντρα αυτά, με το μέγεθος και τη μακροζωΐα τους, που κάποτε οι ρίζες τους είναι ποτισμένες με το αίμα των μαχητών εκείνων, υψώνονται σαν άφθαρτη υπόμνηση, σαν ορατό σύμβολο με απεριόριστη διάρκεια.

Καλώς ορίσατε στο δικτυακό σπίτι του Λουδοβίκου των Ανωγείων. Σ' αυτό το χώρο μπορείτε να γνωρίσετε το Λουδοβίκο, μέσα απ' τη βιογραφία, τους στίχους και πολλές φωτογραφίες που παρατίθενται. Σχέδον πριν τρία χρόνια ξεκίνησε η δημιουργία αυτού του τόπου και στην πορεία, με τη βοήθεια του Λουδοβίκου και καλών του φίλων, φιλοξένησε πλούσιο υλικό και πληροφορίες. Πιστεύω πως θα βρείτε ό,τι σας ενδιαφέρει σ' αυτό το φιλόξενο, μα χωρίς πολλά ηλεκτρονικά πλουμίδια, σπίτι. Καλή περιήγηση και καλή αντάμωση.

Ο Λουδοβίκος γεννήθηκε στα Ανώγεια της Κρήτης, ένα ορεινό χωριό του Ψηλορείτη. Εμφανίστηκε στη μουσική σκηνή το 1985 με το δίσκο «Μοιρολόγια», ως ένας από τους μουσικούς που ανέδειξε ο Μάνος Χατζιδάκις. Όπως ο ίδιος συνηθίζει να λέει αποφόιτησε από την �Ανωτάτη Μουσική Σχολή Ανωγείων�. Το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Γιώργου Δραμουντάνη προέρχεται από τα ονόματα της μητέρας και του αδελφού του. Ο μεγάλος του αδελφός ονομάζονταν Λουδονίκος (ο Νίκος της Λουλουδιάς). ’ρεσε στο Χατζιδάκι, ο οποίος συνήθιζε να προσθέτει και την καταγωγή, και προέκυψε το «Λουδοβίκος των Ανωγείων».

Ο Λουδοβίκος λέει:

«Γεννήθηκα στην Κρήτη σ� ένα χωριό του Ψηλορείτη, τ� Ανώγεια. Τον χειμώνα τον θυμάμαι πάντα λευκό. Θάλασσα είδα πρώτη φορά στα έντεκά μου χρόνια. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήθελα να γίνω ζωγράφος. Το 1979 γνωρίζομαι με το Μάνο Χατζιδάκι στα Ανώγεια. Ένα βράδυ με άκουσε να τραγουδώ παίζοντας το μαντολίνο με μια παρέα φίλους. Την άλλη μέρα με κάλεσε και μου έδωσε το τηλέφωνό του με το «Χατζιδάκις» γραμμένο με δύο γιώτα. Τον ρώτησα γιατί με γιώτα και μου είπε ότι τα ήτα τον παχαίνουν. Εκείνος μου έδειξε το δρόμο πώς να κάνω ζωγραφική γράφοντας τραγούδια από τότε μέχρι σήμερα».

Η δισκογραφική δουλειά του Λουδοβίκου περιλαμβάνει: Μοιρολόγια (Σείριος-ΜΙΝΟΣ ΕΜΙ, 1985), Ο έρωτας στην Κρήτη είναι μελαγχολικός (Σείριος-ΜΙΝΟΣ ΕΜΙ, 1988), Ο Χαΐνης (Σείριος-ΜΒΙ, 1990), Το Μεϊντάνι (Σείριος-Μύλος, 1993), Χαρματούσα (Μύλος, 1995), Πύλη της άμμου (Μύλος, 1997), Το όχι αποκοιμήθηκε στην αγκαλιά του ναι (Λύρα, 1999), Τέσσερις δρόμοι για τον Ερωτόκριτο (Συμμετοχή) (Λύρα, 2001), The Colours of love (Network, 2000), ’νοιξα μανταρίνι και σε θυμήθηκα (Λύρα, 2001), Η Γιορτή των ανέμων (Λύρα, 2003). Στους δίσκους συμμετέχουν αξιόλογοι καλλιτέχνες όπως η Νένα Βενετσάνου, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Νίκος Παπάζογλου, ο Σωκράτης Μάλαμας, Μελίνα Κανά, η Λιζέτα Καλημέρη, ο Μανώλης Λιδάκης, η Καλλιόπη Βέττα και πολλοί άλλοι.

Από την Σελίδα του Μυριόβιβλου

Από την σελίδα www.myriobiblos.gr

'Aγης Θέρος

Τα τραγούδια των Ελλήνων

Από περ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, έτος 1952, Νο 97 σσ. 205-8.

Ο ποιητής και οι παραλλαγές

Το τραγούδι το πρωτοπλάθει ο ανώνυμος λαϊκός ποιητής, εκφράζοντας μ' αυτό είτε κάποια ιδέα του στοχαστή, είτε κάτι που γέννησε η φαντασία του, στον ύπνο του ή στον ξύπνο του, είτε θέλοντας να εκφράσει το συγκαιρινό αίσθημα και τον ομαδικό στοχασμό των συντοπιτών του για κάποιο σημαντικό περιστατικό, που έγινε στον τόπο, θανή τρανού ανθρώπου ή όμορφης κόρης ή νέου η κάποια τραγική ή ερωτική ιστορία, πού είχεν αντίλαλο γύρω κι έφερεν αναταραχή.

Και λέγοντας λαϊκό τραγούδι, εννοούμε ποίημα μαζί και μελωδία. Γιατί ο ποιητής των στίχων πλάθει το τραγούδι του, ποίημα μαζί και σκοπό, συνταιριαστά και σύγκαιρα, δηλαδή ταιριάζει τους στίχους του σε γνωστή μελωδία άλλου τραγουδιού ή πλάθει καινούργιο σκοπό.

Απ' τον πρώτο που «έβγαλε το τραγούδι», και που είναι πολλές φορές στιχουργός ή μοιρολογητής του χωρίου, «το παίρνουν» οι τραγουδιστές του χωρίου και το ξανατραγουδάνε. Ύστερα το παίζουν στις γιορτές, στους γάμους και στα πανηγύρια οι βιολιτζήδες, οι κλαριτζήδες και οι λαβουτιέρηδες, κι έτσι φέρνει το γύρο σε κοντινά η μακρινότερα χωριά και σε πολιτείες.

Κάποιος τραγουδιστής ακόμη, μισεύοντας απ' το χωριό για δουλειά του, θάν το τραγουδήσει σ' άλλη περιφέρεια, με καμάρι μάλιστα συχνά. Κι ο ξενιτευτής το παίρνει μαζί του στην ξενιτιά, συντρόφι και παρηγοριά του και θυμητάρι της νιότης του, του τόπου και των εδικών του. Έτσι, αχτινωτά, ας πούμε, κυκλοφορεί και γίνεται στο τέλος τραγούδι όλου του λάου.

Τα παλιότερα χρόνια, όπως μας παραδίνουν ξένοι περιηγητές, κι o Φωριέλ, τυφλοί τραγουδιστές ή λυράρηδες γύριζαν από χωριό σε χωριό και τραγουδούσαν τραγούδια, που τα έκαναν οι ίδιοι, ή άλλα, που τα φέρναν από τα μέρη που περνούσαν. Τους τυφλούς αυτούς ραψωδούς τους δέχονταν και τους άκουαν με χαρά οι χωρικοί, τους φιλοξενούσαν και τους φίλευαν με δώρα ή χρήματα.

Έπειτα, κι ως τα τέλη του περασμένου αιώνα, και σε κάποια μέρη ως τα σήμερα, τα νέα τραγούδια πρωτόβγαιναν σε μεγάλες γιορτές και σε πανηγύρια, όπου γλεντοκοπούν οι πανηγυριώτες και χορεύουν στην πλατεία του χωριού ή στον αυλόγυρο της εκκλησιάς, ή στα χοροστάσια και στις πλαγιές των βουνών, όταν γιορτάζουν τα ρημοκλήσια, και μάλιστα το καλοκαίρι, και ειδικά στις γιορτές του αγίου Κωνσταντίνου, της Παναγίας (στις 15 Αυγούστου), του Προφήτη Ηλιού, του Σωτήρος, της αγια-Παρασκευής κλπ.

Έτσι λοιπόν, το τραγούδι, βγαίνοντας απ' το σπλάχνο του λαού, παιδί του πνευματικό, ξέσπασμα της ψυχής του, με του λαού το στόμα πλάθεται και ξαναπλάθεται, και για τούτο μένει ζωντανό πάντα κι απρόσωπο. Γιατί, ο λαϊκός ποιητής που το τραγούδησε, καμιά φιλοδοξία ούτε είχε, ούτ' έχει να μαθευτεί τ' όνομά του. Ίσα-ίσα, αν το καταλάβουν οι συχωριανοί του, που ξέρουν ίσως τη δεξιοσύνη του, αρνιέται να το μολογήσει, νομίζοντας ίσως πως με το ν' ακουστεί τ� όνομά του, αδυνατίζει το δημιούργημά του. Χαρά του κι αντίμεψη μονάχη είναι να μάθει ότι το τραγουδάν οι άλλοι έπειτ' από καιρό, ή να τ' ακούσει να τραγουδιέται μακριά κάπου.

Έτσι κι όμοια γίνεται κάθε δημιουργία του άφαντου λαϊκού συνθέτη και των άλλων μνημείων του λαϊκού Λόγου, παραμυθιών, παραδόσεων, αινιγμάτων, παροιμιών κλπ. που, από προσωπικά πλάσματα του στοχασμού, με χρόνια και καιρούς, γίνονται παράδοση για όλους.

Εξαίρεση στην παραγωγή τους παρουσιάζουν μονάχα τα κλέφτικα τραγούδια, που τα περισσότερα τα σύνθεταν και τα πρωτοτραγουδούσαν οι ίδιοι οι κλέφτες, διαλαλώντας έτσι μεγαλόστομα την κλέφιικη ζωή και τα ηρωικά κατορθώματα ή τη θανή του καπετάνιου τους ή του συντρόφου τους.(1)

Πιστεύουμε όμως, γιατί τα ίδια τα κείμενα πολλών διαλεχτών τραγουδιών το φωνάζουν, ότι ανάμεσα στους ανώνυμους ποιητές ήταν και λιγοστοί με κάποια ανώτερη ποιητική φλέβα, μ� έμπνευση αληθινού ποιητή και με τεχνική μάλιστα ευκολία, πού κι' αυτούς, όπως και τους πολλούς τους άλλους, ποτέ δεν τους έμαθε, ούτε θα τους μάθει κανείς.

Τα τραγούδια αυτά τα διαλεχτά, με την πλαστικότητα και την τελειωμένη μορφή, ερίζωσαν στην ψυχή του λαού, κι απόμειναν καλλιτεχνικά δημιουργήματα, που τα καμαρώνουμε οι Έλληνες και τα θαυμάζουν κι όσοι ξένοι τα γνώρισαν.

Αλλά με το ξαναφύτεμα από τόπο σε τόπο, περνώντας πέλαγα και στεριές, το τραγούδι παθαίνει μεταβολές, αυξάνουν ή λιγοστεύουν, ή αλλάζουν οί στίχοι του, κι έτσι δημιουργούνται οι «παραλλαγές» των τραγουδιών.

Με το πέρασμα πάλι του καιρού και τις στοματικές μεταφορές σε μακρινότερα μερη, γίνονται σε πολλά τραγούδια ριζικώτερες αλλοιώσεις, γιατί το ξενοφερμένο τραγούδι μεταπλάθεται και προσαρμόζεται στο ψυχικό κλίμα του νέου τόπου, που βάζει τη σφραγίδα του απάνω του. Κι είναι τούτο φυσικό, γιατί, περνώντας από στόμα σε στόμα, το μνημονικό δεν το παρακολουθεί. ’λλα γίνεται και κάτι άλλο: οι συλλαβές του κι οι φθόγγοι του, και το τυπικό των λέξεων προσαρμόζονται αναγκαστικά στη φωνητική και τη φθογγολογία του νέου τόπου. Αλλά και λέξεις αλλάζουν.

Ένα παράδειγμα χτυπητό των μετασχηματισμών αυτών είναι το πανελλήνιο τραγούδι του «Κάστρου της Ωριάς», που υπάρχει σήμερα σε 150-200 παραλλαγές, από 10 - 25 στίχους καθεμιά. Συχνά όμως γίνεται και «συμφυρμός» δύο τραγουδιών. Πρέπει να προσθέσω, ότι κι άλλος τρόπος μεταβολών στο κείμενο είναι η αδέξια αντιγραφή από χειρόγραφα παλιά ή κακογραμμένα νεώτερα.

Ο Έμμερσον, γράφοντας κάπου για την «πρωτοτυπία», μιλεί για το «χρέος που έχομε υπογράψει με την παράδοση» και προσθέτει, ότι «ο θρύλος μεταβιβάζεται απ' τον πιστό στον ποιητή κι απ' τον ποιητή στον πιστό και καθένας τους προσθέτει κάτι νόστιμο, σβήνοντας κάποιο λάθεμα ή τελειοποιώντας τη μορφή, ώσπου φτάνει στην ιδανικήν αλήθεια». Έτσι γίνεται με το λαϊκό τραγούδι. Από στόμα σε στόμα περνώντας, ξελαμπικάρεται και παίρνει στο τέλος τον οριστικό του τύπο.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.- Πολλοί κλέφτες τραγουδούσαν κλέφτικα τραγούδια, συμπληρώνοντας παλιά η ανακακατεύοντας στίχους γνωστών τραγουδιών και προσθέτοντας περιστατικά σύγχρονα, που τα ζούσαν οι ίδιοι. Ένας απ' αυτούς κι ο Μακρυγιάννης (’πομν. τ. Α'. σ. 285 κ.εξ.)

Από την σελίδα www.myriobiblos.gr

'Aγης Θέρος

Τα τραγούδια των Ελλήνων

Από περ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, έτος 1952, Νο 97 σσ. 205-8.

Το χρέος του λαογράφου

Έχει αναγνωριστεί από καιρό, ότι η Λαογραφία είναι η κυριώτερη επιστήμη της Ιστορίας του Πολιτισμού. Γιατί κάνοντας τη συγκέντρωση, την έρευνα και την κατάταξη του υλικού των λαϊκών παραδόσεων ενός τόπου � τραγούδια, μουσική, χορό, τέχνες, δεισιδαιμονίες, έθιμα κλπ.� μελετάει τις συνθήκες και τα φαινόμενα της ζωής του, την ψυχική του ιδιοσύσταση και τις πνευματικές του εκδηλώσεις όλες, [Βλέπε σχετικά: Στ. Κυριακίδη. Τι είναι λαογραφία, 1 (1909), σ. 1 κ.ε, όπου (σ.7) γράφει: «Η Λαογραφία εξετάζει τας κατά παράδοσιν διά λόγων, ή πράξεων, ή ενεργειών εκδηλώσεις του ψοχικού και κοινωνικού βίου του λάου»]

Η ελληνική λαϊκή παράδοση έχει βαθιές ρίζες απ' άκρη σ' άκρη της γης μας, κι εκδηλώνεται, με θαυμαστήν ενότητα στους τόπους της ζωής, στις κλίσεις, στα προτερήματα και στα ελαττώματα του λαού μας. Ξεχωριστά όμως μέσα στα τραγούδια του, όπου καθρεφτίζονται τα συναισθήματα του, η αγάπη, οι πόνοι, ο πόθος της λευτεριάς, το μίσος για την τυραννία, η λαχτάρα του ξενιτευτή, τ' αντίκρυσμα του θανάτου, όπου βρίσκεται ατόφια κι αδιάσπαστη η ψυχή του.

Έτσι το έργο του λαογράφου που είναι θεματοφύλακας των παραδόσεων, είναι πολύ υπεύθυνο, έχει τρισμεγάλη σημασία, και πρέπει να το αντιμετωπίζει σε πλάτος πνευματικό και βάθος χρονικό. Τα λυρικά, τα μυθοπλαστικά, τα ιστορικά και όλα τα ψυχικά στοιχεία, που πρωτοφανερώθηκαν στην Ομηρικήν αρχαιότητα, πέρασαν σης καλές εποχές της ελληνικής ακμής, στην Αλεξανδρινή περίοδο έπειτα κι απλώνονται και πλέχονται σε μια συγκρτητήν αλυσίδα, αιώνα με τον αιώνα. Κι έτσι διατηρήθηκαν και παραδόθηκαν στη βυζαντινή και στη νέα μας λαϊκή παράδοση κι έζησαν και ζουν μέσα της. Αυτά ήταν οι σπόροι και τα φύτρα, που, άδηλα και κρύφια, έγιναν αρμοί του λαϊκού ποιητικού Λόγου σ�όλες τις ελληνικές χώρες κι εκφράζουν το συνολικό πνεύμα της ψυχής του λαού μας. Και γι' αυτό η Δημοτική Μούσα μας, έχει απάνω της τις εφτά σφραγίδες της φυλής μας, κι είναι και μένει εθνική κληρονομιά τρανή κι ακατάλυτη.

Τα τραγούδια μας είναι τα πνευματικά ριζοθέμελα της πατρίδας μας και για τούτο στέκουν μνημεία αξετίμητα της εθνικής μας λογοτεχνίας, και κλείνουν μέσα τους γενναία νοήματα, λαμπερή ανθρωπιά, ευγενικά συναισθήματα. Είναι δεμένα μαστορικά με λογάρι άδολο απ' τον υπεράξιο χρυσικό, το λαό μας, και χρωστεί να τα 'χει γκολφισταυρό η ελληνική διανόηση, και να τα ρουφάει για δρακοντοβότανο η νέα γενιά.

Αλλά, όσο ανεβαίνει και πλαταίνει το βιωτικό και πολιτιστικό επίπεδο του έθνους, το ανάβρυσμα της εξαίσιας αυτής κρυσταλλοπηγής λιγοστεύει και κατεβαίνει, και μοιραία, σε λίγον καιρό, θα στερέψει ολότελα. Για τούτο έχουμε, μέσα στη λιγοστή «πίστωση χρόνου» που απομένει, υποχρέωση ιερή, όσα ξέφυγαν το χαμόν ως τα τώρα κι όσα τυχαίνει και ξετρυπώνουμε ακόμα σε παλιά χειρόγραφα ή τ' αρπάζουμε απ' τα χείλια κανενός γέροντα τραγουδιστή ή απλοϊκού τσοπάνη σ' απόμερο βουνό, να νιαστούμε να τα περιμαζώνουμε ευλαβικά και στοργικά μ' έλεγχο αυστηρό, δίχως μεταπλασμούς αυθαίρετους, δίχως δασκαλικά διορθώματα, για να γλυτώσουν απ' το θάνατο, να τα συντηρήσουμε αθόλωτα στη ζωή και να τα παραδώσουμε στην αθανασία.

Η εξέλιξη των ιδεών κι η πορεία των Τεχνών στη γης την οικουμένη είναι ανώμαλη κι αναπάντεχη. Ρυθμοί και «σχολές» και συστήματα - στους δυο μάλιστα τελευταίους αιώνες της οργιαστικής ανθρώπινης δραστηριότητας σ'όλους τους τομείς�ακολουθούν το ένα τ' άλλο, κι αντιπαλεύουν κι ανάφτουν και σβήνουν και λαμποκοπάν και θάφτονται. Όλα τα χρόνια τούτα, τα στάδια των αναζητήσεων των δοκιμών, των εναλλαγών στις μορφές της Τέχνης ήταν πολλά, και διαφορετικά το εν' απ' τ' άλλο, όμως και λιγόζωα. Κάποιες κατευθύνσεις μάλιστα παρουσιάζονται συχνά μ' έντονη προοπτική ξαναγυρισμού στα παλιά στέρεα πρότυπα.

Και ποιος τάχα μπορεί να ξέρει, αν κάποτε - πότε ; - η αναζήτηση του καινούργιου, ο πόθος του ξανανιωμού, η ανάγκη γα ξαναγυρίσει η Ποίησή μας στην ξεκούραση απλότητα και στην ηλιόφοιτη καθαρότητα, δεν τη σπρώξει να ξαναγυρέψει και να ξαναβρεί μέσα στα τραγούδια τούτα κάποιες μορφές παλιές, ξελαγαρισμένες, γιομάτες δροσιά κι ειλικρίνεια κι αλήθεια και γοητεία !

Από την σελίδα ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ ΤΟΝ ΑΣΒΕΣΤΗ
ΛΑΜΙΑ 1988

Ποιμενική ζωή
του Νικόλαου Γ. Σωτηρόπουλου

"Όσα βουνά κι αν ανεβείτε,
απ' τις κορφές τους θ' αγναντεύετε ...
άλλες κορφές ψηλότερες...
και στην κορφή σαν φτάσετε στην κατάψηλη,
πάλι θα καταλάβετε, πως βρίσκεστε
κάτου απ' τ' άστρα".
Κ. Παλαμάς.
Στον Ασβέστη ο κτηνοτρόφος, όπως τουλάχιστον τον θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια, τότε που το χωριό έσφυζε από ζωή. Τότε που ο αριθμός των κοπαδιών ήταν μεγάλος, γύρω στις τρεις ως τέσσερις χιλιάδες γιδοπρόβατα και εκατόν πενήντα βόδια και αλογομούλαρα να βόσκουν στον Παλιασβέστη, στα Βαρκά, στη Δραμάλα, στη Φτελιά κ.λ.π. Τότε που η πρωινή καταχνιά σκέπαζε τον ήσυχο και απαλό ανασασμό και στις βαθύσκιωτες ρεματιές σηκώνονταν αντάρες. Τότε που οι ράχες και τα πλάγια αντιβούιζαν απ' τα βελάσματα των κοπαδιών του, αυτή άφηνε το λογισμό του να πετάει ελεύθερος ψηλά.
Εκεί που η πλάση ανασαίνει το κάλλος του ουρανού. Εκεί που τρέμει η χλόη του Μάη κάτω από το θρόισμα του αέρα. Εκεί που η φύση με μια βαθιά αίσθηση σημαδεύει την ψυχική αγνότητα.
Κι όταν ο καλοκαιριάτικος ουρανός ρίχνει την ξανθή φωτιά πάνω στην πλάση και τα τζιτζίκια χαλούν τον κόσμο, αυτός θα οδηγήσει το κοπάδι του σε δροσερά κι απόσκια μέρη για βοσκή και σε πηγές για να δροσίσουν τα διψασμένα τους ρουθούνια. Μένει όλη τη νύχτα άγρυπνος και βρέχει στις κρυόβρυσες το πρόσωπό του για ν' ανοίξει τα βάρυπνα μάτια του, περιμένοντας να σκάσει της χαραυγής τ' αστέρι στο καταράχι του βουνού, να βασιλέψει το φεγγάρι και να ροδίσει η Ανατολή. Τότε θα οδηγήσει σουρίζοντας το κοπάδι του στο σύρραχο για το πρωινό αναχάρασμα (αναμάσημα της τροφής). Κι όταν κατσουφιάζουν οι κορφές, ανταριάζουν οι λαγκαδιές κι αρχίζουν οι βροχάδες, τα δρολάπια, οι μπόρες, οι κατεβασιές, οι αστραπές, τα μπουμπουνητά, τ' αγριεμένα ρέματα και τα ουρλιαχτά των λύκων και τότε νιώθει ευτυχισμένος κοντά τους, τυλιγμένος στη μακριά του κάπα.
Παραθέτω σε παραλλαγή από το ποίημα του Γ. ΣΑΝΤΑΡΜΗ τους νοσταλγικούς στίχους:

- Δε θέλω χαμηλώματα, ανήλιαγα δε θέλω,
μόν' θέλω τις ψηλές κορφές Ζυγό και Καθερίτσα,
και τα Προσήλια τα στεγνά με οδηγό την γκλίτσα.
- Να βγαίνω με το χάραμα να βόσκω το κοπάδι,
και να γυρίζω στο μαντρί, όταν θα 'ρθει το βράδυ.
- Νά 'χω για σύντροφο πιστό, τ' άγρια νυχτοπούλια
και για καντήλι λαμπερό την όμορφη την πούλια.
- Να πίνω το κρύο το νερό, τη δίψα μου να σβήνω
να παίρνω και να νίβομαι και να δροσολογιέμαι.
- Μες τις χλωρές αμαλαές, τ' αμόλευτα χορτάρια,
σαν άγριο παιδόπουλο να πέφτω να κυλιέμαι.
- Να ακούω τον κούκο στα κλαριά, την πέρδικα στα πλάγια.
- Να ακούω και τον κότσυφα να ψάλλει μες τα βάτα.
- Να συντυχαίνω το λαγό στη φτέρα στο γιατάκι,
και με το λύκο στα ψηλά πυργάκια ν' απαντιέμαι.
- Να ρίχνω πέτρες στις πλαγιές, λιθάρια μες στις σάρες,
να κάθομαι και να τηρώ το κατρακύλισμά τους.
- Να τρώω τα βατόμουρα, να γεύομαι τα γκόρτσα.
- Με την αγκλίτσα τα ψηλά κλωνάρια να λυγίζω,
και με γλυκά αγριόσυκα τον κόρφο να γεμίζω.
- Τ' αγιόκλημα, η αγράμπελη στη Μάνθη να με φέρνει,
να με μαγεύει η μυρωδιά και να με συνεπαίρνει.
- Να αγναντεύω στις πλαγιές της Κούτρας το ροϊδάμι,
που ζευγαρώνουν τα πουλιά και κλώθουν στις φωλιές τους.
- Στα Τσιμοφράνια οι χωριανοί τις στρούγκες να φροντίζουν
και τα σκυλιά στην Κρέμαση το λύκο ν' αντικρίζουν.
- Στα Πλασταράδια τα κλαριά τις στράτες να μας κλείνουν,
και το Ζυγό απέναντι στα πράσινα να ντύνουν.
- Να στρώνω αράδες το κλαρί, κλωνάρια από τις φτέρες
να πέφτω και ανάλαφρα ο ύπνος να με παίρνει.
- Με την αυγούλα οι πέρδικες γλυκά να με ξυπνάνε
και τα αηδονολαλήματα τον ίσο να κρατάνε.
- Να φέγγει η πούλια στο μαντρί, ο αυγερινός στη στάνη
και το φεγγάρι το λαμπρό στο μοναχό τσοπάνη.
- Όμως αλλάζουν οι καιροί και περπατούν οι μέρες,
κι όλα μικρά και τίποτε δεν είναι ριζωμένο.
- Γιατί εκείνοι οι καιροί περάσανε και πάνε
σαν τα νερά του ποταμού που πίσω δεν γυρνάνε.
(Προσωπική συλλογή)
Η ποιμενική ζωή κυριαρχούσε στον Ασβεστιώτικο χώρο. Τα καλύβια, τα μαντριά, οι στρούγκες, τα κοτάρια και τα τσαρδάκια δεν ήταν απλά κατασκευάσματα της στιγμής, αλλά διέκρινες σ' αυτά την τέχνη και το μεράκι των κτηνοτρόφων αντρών και γυναικών. Για το στήσιμό τους χρειάζονταν πρώτα απ' όλα η επιλογή της τοποθεσίας. Πρόσεχαν τόσο το μαντρί, όσο και η καλύβα να βρίσκονται σε μέρος απάνεμο, να προστατεύονται από το βοριά με πουρνάρια και το πιο σημαντικό ο τόπος να είναι προσηλιακός και στραγγερός.
Για να γίνει ένα μαντρί ή καλύβα χρειάζονταν ορισμένα είδη ξύλων, τα οποία ο κτηνοτρόφος ετοίμαζε στο τέλος του καλοκαιριού ή στις αρχές του Φθινοπώρου. Αυτά ήταν:
- Τα παλούκια ή μπηχτάρια, τα οποία όπως φαίνεται και στο σχέδιο μπήχνονται στη γη με κλίση, δηλαδή να βαΐζουν προς τα μέσα.-
- Τα πλαϊνά ή τέμπλες ή περασιές, τα οποία δένονται οριζόντια και σε σειρές. Τα ζωστάρια με τα οποία έζωναν απ' έξω από το πλατάνι ή το σάλωμα και ήταν λιανότερα από τα πλαϊνά. Οι φούρκες πάνω στις οποίες στήριζαν τις τέμπλες και το όλο ξύλινο κατασκεύασμα. Το πλατάνι δηλαδή κλαριά πλατανίσια με πλούσιο φύλλωμα, με τα οποία έντυναν το μαντρί και τη καλύβα κατά σειρές ή ζωνάρια. Το σάλωμα το οποίο ήταν λεπτό ποταμίσιο καλάμι ή σταροκαλαμιά ή σίκαλη ή ραγάζι από την λίμνη ξυνιάδα. Το σάλωμα το τοποθετούσαν σειρά
-σειρά αρχίζοντας από το κάτω μέρος προς τα πάνω μέχρι την κορυφή δίνοντας την ανάλογη κλίση για να διώχνει προς τα έξω τα νερά. Και τέλος έφτιαχναν την κοσίστρα, η οποία ήταν μια μεγάλη πλεξούδα από σάλωμα, την οποία τοποθετούσαν στην κορυφή ενώνοντας και κλείνοντας κάθε φερσάδα (άνοιγμα). Εάν τα καλυβομάντρια γίνονταν σωστά και από ικανούς κτηνοτρόφους δεν έβαζαν σταλαγματιά νερό και ήταν ζεστά τις κρύες ημέρες του χειμώνα.
Τις ενώσεις (αρμούς) των ξύλων έδεναν με στριμμένες λούρες από δέντρα ή κουτσπιές ή πλατάνια και απόφευγαν να τις καρφώσουν με πρόκες, γιατί το ξέταζαν ότι "καρφώνουν το Χριστό", ο οποίος είναι ο προστάτης τους.
Γύρω από το μαντρί και την καλύβα, άνοιγαν αυλάκι για να φεύγουν τα νερά και κρεμούσαν διάφορα σκιαζούρια (ομοίωμα τσοπάνη, γαϊδουροκαύκαλα) για να φοβίζουν τ' αγρίμια και να διώχνουν το κακό μάτι και την ανθρώπινη βοή. Η είσοδος ή ντίρα ή αμποριά είχε νότιο προσανατολισμό και ασφάλιζε με τη λεσιά. Το σχήμα της τσοπανοκαλύβας ήταν κωνικό, ενώ του μαντριού ελλειψοειδές (σαν το αδειανό φεγγάρι). Χειμωνομάντρια οι Ασβεστιώτες είχαν στις τοποθεσίες: Βρακά (Πολυζαίοι), Κουκιά και Καναρά (Μοσχαίοι
- Λουκαίοι), Κάτω Φυλίκι (Αρχονταίοι), Κρουτ
-Αλώνι, Κούτρες (Σωτηροπουλαίοι), Γκουλινέικα (Κουτσολουλαίοι), Μάρκου καλύβα, Τσιάγκα Ταράτσα (Μιχαίοι), Λαγγάδα (Λουκαίοι
- Αρχονταίοι), Κθαροτόπι, Πάνω και Κάτω Τσιμοφράνη, Τραόλακα, Μαντρινιά, Κθάρια, Καψάλα, Κοτρώνι, Πρατορράχη, Λειβαδάκι και αλλού.
Τα τσαρδάκια και οι στρούγκες ήταν οι χώροι που εξυπηρετούσαν τους κτηνοτρόφους την άνοιξη και το καλοκαίρι. Για να φτιαχτούν απαιτούνταν η συμμετοχή ολόκληρης της οικογένειας, αλλά και η συνδρομή και των άλλων συγχωριανών. Οι άντρες έκοβαν τα ξύλα και το κλαρί και οι γυναίκες τα κουβαλούσαν με τα ζώα ή ζαλικωμένες. Με ιδιαίτερη χαρά συμμετείχαμε και εμείς τα παιδιά στην κοινή προσπάθεια των μεγάλων. Αναφέρω όσες τοποθεσίες θυμάμαι: Κανάλια, Ίσιωμα, Βρυσούλα, Φτελιά, Πλατάνια, Κρεμμυδάς, Μεσιόλακα, Πλασταράς, Ζυγός, Προσήλια, Βάρκα, Αφορισμός, Καθερίτσα, Νικολέση, Σταυροφωλιές, Κρανιές κ.λ.π.
Ομολογώ ότι άκουσα και έμαθα πολλά από τους δικούς μου, αλλά και τους συγχωριανούς μου τσοπάνηδες, τα οποία ακόμα και σήμερα με συγκινούν. Θυμάμαι με νοσταλγία το κάθε σημείο του χωριού μου, το οποίο έχει και κάποια ιστορία να διηγηθεί, όμως δυσκολεύομαι να την περιγράψω γιατί η περιγραφή είναι τέχνη του λόγου. Θέλει δύναμη, επιγραμματικότητα, ακριβολογημένη έκφραση, πλαστικότητα και παραστατικότητα. Θέλει εκείνη την ικανότητα που θα κρατήσει το λαϊκό λόγο αγνό και έξω από την κούφια ρητορία. Θέλει σεβασμό στην παράδοση και τη θυμοσοφία, των οποίων τα χαρακτηριστικά είναι η ημερότητα και η ειλικρίνεια της περιγραφής. Όμως προσπαθώ να εκφράσω ό,τι άκουσα, ό,τι είδα και ό,τι έζησα στον αγαπημένο μου Ασβέστη, σε μια ηλικία τρυφερή γεμάτη από αγνά συναισθήματα. Νιώθω την ανάγκη ν' αναφερθώ σε ό,τι ξεχειλίζει την καρδιά του κάθε Ασβεστιώτη. Νομίζω ότι πρέπει να καταγράφονται αυτά καθ' αυτά τα περιστατικά της ζωής των συγχωριανών μου, εκείνης της εποχής με αντικειμενικό σκοπό να κρατηθούν στη μνήμη των νεότερων, να γονιμοποιήσουν τη σκέψη τους και να αποτελέσουν το υλικό για όποια άλλη υψηλότερη προσπάθεια. Το σπουδαιότερο απ' όλα όμως είναι ότι δεν πρέπει να σβήσουν και να ξεχασθούν όσα μας κληρονόμησαν εκείνοι που μας γέννησαν.
Το κοπάδι
Ο τσοπάνης για να γνωρίζει τα γιδοπρόβατά του τα σημαδεύει. Ο καθένας είχε το δικό του σημάδι. Το σημάδεμα το έκανε στ' αυτί του ζώου και ανάλογα με το είδος του κοψίματος έδινε και την ονομασία όπως: σχιζαύτικα (με σχισμένο αυτί), κτσιαύτικα (με κομμένο αυτί), σταυραύτικα (με κομμένο σταυρωτά αυτί). Ο πατέρας μου με τον μπάρμπα μου το Μήτρο είχαν για προσωπικό σημάδι στα μεν γίδια μια στρογγυλή τρύπα την οποία άνοιγαν με το στόμιο κάλυκα όπλου, στα δε πρόβατα τα σχιζαύτικα. Κάθε τσοπάνης όταν σημάδευε τα πράματά του τα κομματάκια από τα κομμένα αυτιά τα έριχνε στο ρέμα με την ευχή: "όπως τρέχει το νερό να τρέχει και το βιος μου".
Ανάλογα με τα χρώματα των μαλλιών, αλλά και τη μορφή του κεφαλιού, ο τσοπάνης έδινε στα γιδοπρόβατά του τα ανάλογα ονόματα, όπως:
Στα πρόβατα: Κάλεσια, Καραμάνα, Λάγια, Σίβα, Βάκρα, Κάτσινη, Κρούτα, Μακρονώρα, Πλατονώρα, Μικροβύζα, Καραμπάσια, Ρούντα κ.λ.π.
Στα γίδια: Κανούτα, Σιούτα, Φλώρα, Στριφτοκέρα, Κουτσοκέρα, Γκιώσα, Μπάρτσα, Μπάλια, Καλαμοβύζα, Μαλτέζα κ.λ.π.
Για να τ' ακούει όταν έβοσκαν στις ρεματιές και τα ρουμάνια, αλλά και να δείξει στους άλλους τσοπαναραίους, ότι αυτός έχει το πιο καλό κοπάδι αρμάτωνε (κρεμούσε τα κυπροκούδουνα) τα γκεσέμια και τα "ξιακριάρικα" την ημέρα τ' Αη
-Γιωργιού ή τη Μεγάλη Πέμπτη. Δηλαδή τους περνούσε στο λαιμό τα καλύτερα κουδούνια, κυπριά και τσιουκάνια, τα οποία πρώτα προμηθεύονταν από ξακουσμένους Σαλωνιώτες ή Ηπειρώτες κουδουνάδες, που περνούσαν την άνοιξη από τον Ασβέστη έχοντας κρεμασμένα στα μουλάρια τους λογιών
-λογιών απ' αυτά τόσο σε μέγεθος όσο και σε νηχό.
Για το αρμάτωμα χρησιμοποιούσε ειδικά στεφάνια (πρατοστέφανα και γιδοστέφανα), τα οποία έφτιαχνε ο ίδιος από μέλεγο ή αγριοκορομηλιά, ενώ για τα βαρύτερα ιδίως στο μεγάλο διπλόκυπρο που κρεμούσε στο μεγαλόσωμο γκεσέμι χρησιμοποιούσε πλατιά δερμάτινη λουρίδα με το διπλό τσαμπί ασφαλείας.
Εδώ πρέπει να αναφερθώ σε εικόνες και εντυπώσεις της παιδικής ηλικίας που ξέρει και πρέπει να τα βλέπει όλα όμορφα κι ωραία. Ηλικία η οποία γαλουχήθηκε από την παράδοση και την απλή ζωή και φυτεύτηκε μέσα της η αγάπη για τα πατρικά χώματα και η λατρεία για τον όμορφο κόσμο της εξοχής.
Θυμάμαι τις ανοιξιάτικες και καλοκαιρινές μέρες και νύχτες στις πλαγιές, στις γούρνες, στα κανάλια, στο ζυγό κ.λ.π. όπου φτιάχναμε τα κοτάρια (πρόχειρη περίφραξη), τις στρούγκες, τα τσαρδάκια και το τσιαρδακοκρέβατο του τσοπάνη. Το άρμεγμα στη στρούγκα, τα καρδάρια γεμάτα με τ' αφρισμένο γάλα, το στράγγισμα, το πήξιμο, το τσαντήλιασμα του τυριού, το κοπάνισμα της βούρτσας, το κόψιμο του βουτύρου, το ξινόγαλα κ.λ.π.

- Τους αρμεχτάδες να κάθονται στα στρουγκολίθαρα μπροστά στην αμπουριά και το μικρό τσοπανόπουλο στο πισωστρούγκι με τη δική του γκλίτσα να σαλαγάει τις γαλάριες προβατίνες προς την έξοδο και όταν πήγαιναν να περάσουν να τις πιάνουν από τα πίσω πόδια να τις φέρνουν κοντά στις καρδάρες και να τις αρμέγουν.

- Το τούμπιασμα του κοπαδιού, το πρόγκισμα στον παραμικρό θόρυβο, το σουρτάριασμα στις αλαταριές και τα κανάλια, το νυχτοβόσκημα με τον αρμονικό νηχό των κουδουνιών, το αναχάρασμα σε ώρες ηρεμίας ήταν ό,τι ωραιότερο από την ποιμενική ζωή.
Κοντά στον πατέρα μου έζησα την απαγάδα της νύχτας κάτω από τον έναστρο ουρανό. ’κουσα τα ουρλιαχτά των λύκων, τα χουγιατά των τσοπάνηδων και τα γαυγίσματα των σκυλιών που έκοβαν τον τόπο γύρω από το κοπάδι.
Ο μπάρμπα Γρηγόρης Νιάφας έλεγε:
"Με τα κυπροκούδουνα ο καλός βοσκός παρακολουθεί την κίνηση του κοπαδιού. Οι λαλιές τους μιλάνε με το δικό τους τρόπο και μαρτυράνε όλα του τα μυστικά. Καταλαβαίνει πότε φοβούνται και προγκούν και πότε χαίρονται τη βοσκή και το τραγανό χορτάρι. Η μουσική τους τον συντροφεύει και τον λυτρώνει απ' τη μονοτονία και τη μοναξιά. Είναι ένα τραγούδι, μια μουσική, ένας νηχός ταιριαστός κόντρα στο κλάμα του γκιώνη και χολόγημα του μπούφου".
- Ο τσοπάνης περνάει τις ατελείωτες ώρες μοναξιάς του παίζοντας με τη φλογέρα του διάφορους ποιμενικούς σκοπούς. Με τους ήχους της θα εκφράσει τη χαρά και τους καημούς της σκληρής του ζωής. Αυτή θα τον κρατήσει ορθό και δεμένο με τη φύση. Γιατί λέει ο Χρ. Χρηστοβασίλης: "Τσοπάνος χωρίς φλογέρα είναι σαν εκκλησιά χωρίς σήμαντρο, σαν αηδόνι χωρίς φωνή, σαν ρεματιά χωρίς μουρμουρητό, σαν το κοπάδι χωρίς κουδούνια". Και ο Κώστας Κρυστάλλης συμπληρώνει με τους στίχους του:
"Ξύλο δεν ήσουν άλαλο κι ανώφελη βεργούλα κι εγώ ο μαύρος σου χάρισα ακέραια την ψυχή μου. Σού 'δωκα αθάνατη πνοή και πόνο και γλυκάδα, που σε ζηλεύουν σαν σ' ακούν, ακόμα και τ' αηδόνια. Τ' έχεις φλογέρα μου και κλαις και μου παραπονιέσαι;"
Πολλοί Ασβεστιώτες κτηνοτρόφοι έπαιζαν ωραία φλογέρα. Ο καλύτερος όμως όλων ήταν ο Μιλτιάδης Θεοδώρου, ο οποίος μέχρι το θάνατό του εξακολουθούσε να παίζει καθισμένος στο πεζούλι μπροστά στην παράγκα του. Εμείς τα μικρά παιδιά τότε περνούσαμε για το σχολείο και κάπου κάπου του ζητούσαμε να μας παίξει κάποιο σκοπό. Δεν μας χαλούσε το χατίρι. Έπαιρνε τη φλογέρα, την έφερνε λοξά στα χείλη και τα γερασμένα χέρια του ανοιγόκλειναν της τρύπες της, με τέτοιο τρόπο που μετέτρεπαν το απλό φύσημα σε υπόκουφο βόγγημα καρδιάς, σε ήχο μαγικό και τραγούδι νοσταλγικό. Κι εμείς ακουμπισμένα στο φράχτη και συνεπαρμένα από το άκουσμά της θαυμάζαμε το γέροντα μέχρι τη στιγμή που χτυπούσε το σήμαντρο του σχολείου.
Η γκλίτσα είναι σύμβολο εξουσίας για τον κτηνοτρόφο.
- Μ' αυτή θα πιάσει απ' το πόδι τ' αγριοκάτσικα.
- Μ' αυτή θα ορμηνεύσει και θα οδηγήσει το κοπάδι στο σαλάγημα και τη βοσκή, στη στρούγκα και τ' αμπόδεμα.
- Μ' αυτή θα φοβερίσει τα ξένα τσοπανόσκυλα όταν του ρίχνονται.
- Με τη βοήθειά της θα περάσει σάρες και κακοτοπιές ακολουθώντας τα γίδια στη βοσκή.
- Σ' αυτήν θα ακουμπήσει όταν θέλει να σταθεί, να αγναντέψει, να κουβεντιάσει αλλά και να λαγοκοιμηθεί.
- Αυτή θα βάλει λοξά στην πλάτη για να περπατήσει περήφανα όταν νιώθει ευχαριστημένος.
- Μ' αυτή θα μεσιάσει και θα διπλαρώσει το σώμα κρατώντας τις δύο άκρες της για να το ξεκουράσει.
- Αυτή θα στύλωσει, όταν θέλει να καθίσει και να ανασηκωθεί.
- Μ' αυτή θα μετρήσει το βάθος του νερού και σ' αυτή θα στηριχτεί για να διαβεί τα κατεβασμένα ρέματα. Γι' αυτό στο χωριό μου λένε:
"Τι τσοπάνης είσαι χωρίς γκλίτσα;"
Τα τσοπανόσκυλα
Απαραίτητος σύντροφος του τσοπάνη και του κοπαδιού είναι τα σκυλιά, τα οποία είναι μεγαλόσωμα και πολύ έξυπνα. Γνωρίζουν όλα τα γιδοπρόβατα και υπακούουν στις εντολές του αφεντικού τους. Ακολουθούν πάντα το κοπάδι και καταλαβαίνουν τις προθέσεις του. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να πλησιάσει ξένος το κοπάδι που το φυλάνε τα σκυλιά. Πρέπει να τους μιλήσει ο τσοπάνης με τον οποίο έχουν άμεση επικοινωνία κοιτώντας τον κατάματα, πριν χιμήξουν. Αγριεύουν και επιτίθενται όταν ο ξένος πάρει πέτρα ή ξύλο.
Για να αντιμετωπίσουν τα τσοπανόσκυλα τις επιθέσεις του λύκου πιο αποτελεσματικά τους βάζουν στο λαιμό ειδικό περιλαίμιο (χανάκα) οπλισμένη με καρφιά, ώστε εάν χρειαστεί να παλέψει με το λύκο, οι αιχμές του να τον πληγώσουν και να τον αναγκάσουν να φύγει.
- Ο τσοπάνος πιστεύει ότι ο λύκος χαβώνει (αποβλακώνει) τα γιδοπρόβατα, τα οποία ξεκόβει απ' το υπόλοιπο κοπάδι και αφού τα απομακρύνει τα πιάνει απ' τον τσιαμπά (το επάνω μέρος του λαιμού) και τα οδηγεί όπου θέλει χτυπώντας τα με την ουρά ή τα ρίχνει στην πλάτη του. Πιστεύει επίσης ότι είναι ζώο αιμοβόρο. Μπορεί να ξεκοιλιάσει ενενήντα εννιά σφαχτά να τους πιει το αίμα και σαν φτάσει στα εκατό να σκάσει. Αν κάποιος σκότωνε λύκο τον έγδερνε, έπαιρνε το τομάρι του και γύριζε στα γύρω χωριά και τις στάνες μαζεύοντας χρήματα, μαλλιά, αλεύρι κ.λ.π. Οι γυναίκες των κτηνοτρόφων κάρφωναν στο στόμα του σκοτωμένου λύκου βελόνια, αγκορτσιές και παλιουριές λέγοντας: "φάε λύκο σίδερο κι όχι τα πράματά μας".
Για την εξόντωσή τους, ποιος από μας δεν θυμάται τις παγάνες στη Ρούζια, τα Καναράδια, την Καράπα, την Μοχλούκα κ.ά.
Οι μισοί φωνάζοντας και χτυπώντας ντενεκέδες και οι πιο ικανοί με τα όπλα στα καρτέρια και τα περάσματα.
Θυμάμαι τον Σεραφείμ Νιάφα που βρήκε τη λυκοφωλιά στην κορυφή απ' το Βαρκό και στη θέση "Σκλόκαμπος" με πέντε λυκόπουλα, τα οποία και σκότωσε όταν έλειπε η λύκαινα.
Εγώ με τον μπάρμπα Σταύρο το Λούκα είχαμε τα γιδοπρόβατα στον Αρβανίτη όταν η μάνα τους ανακάλυψε τα σκοτωμένα λυκόπουλα και άρχισε να ουρλιάζει ζητώντας εκδίκηση. Ήταν κάτι το ανατριχιαστικό και φοβερό. Αυτό το γνώριζε ο έμπειρος μπάρμπας μου γι' αυτό μου είπε "τα μάτια σου δεκατέσσερα στο κοπάδι και κράξε τα σκυλιά να μην ξεγελαστούν και αλαργέψουν". Τόσο πολύ φοβόταν...
Φροντίδα του κοπαδιού (Κωλοκούρισμα - Κούρεμα)
Το Μάρτη και εφόσον ο καιρός ήταν καλός οι τσοπάνηδες κωλοκούριζαν τα πρόβατα. Δηλαδή τους αφαιρούσαν τα μαλλιά απ' την κοιλιά, το στήθος και το λαιμό. Αυτό τα βοηθούσε στο να παίρνουν αέρα, να είναι πιο καθαρά και να αρμέγονται πιο καλά. Το κούρεμα γινόταν αργότερα και προτιμούσαν την ημέρα της Αναλήψεως, την οποία και γιόρταζαν.
’ρχιζαν από το πρωί. Έκλειναν το κοπάδι στο κοτάρι, έπιαναν μία-μία τις πρατίνες από το πισινό ποδάρι, τις ανασκέλωναν, τις στήριζαν ανάμεσα στα σκέλη τους και με τη μύτη του ψαλιδιού καθάριζαν τα λόιδα (κοντά μαλλιά) και σιγά-σιγά προχωρούσαν βγάζοντας το μαλλί μονοκόμματο (ποκάρι), χωρίς να τσιμπήσουν (πληγώσουν) το δέρμα του ζώου.
Τα πρόβατα σπάνια αντιδρούσαν στο κούρεμα, θα 'λεγε κανείς ότι το χαίρονταν διότι απαλλάσσονταν από τον πίνο και τις ακαθαρσίες των μαλλιών. Σε αντίθεση με τα πρόβατα τα γίδια δυστροπούσαν και αντιστέκονταν πεισματικά. Για να διευκολύνουν το κούρεμά τους χρησιμοποιούσαν την "Τσιάκα" είδος αυτοσχέδιας φούρκας, την οποία είχαν μπηγμένη στη γη. Στην τσιάκα έβαζαν το λαιμό της γίδας αναγκάζοντάς την να μείνει ακίνητη.
Για το κούρεμα προτιμούσαν τις μέρες Δευτέρα, Τετάρτη και Πέμπτη, αποφεύγοντας την Τρίτη και την Παρασκευή, γιατί τό 'χαν σε κακοσημαδιά. Στα αχαμνά (αδύνατα σωματικά) αρνοκάτσικα άφηναν στην πλάτη κάπα για την προστασία τους από το κρύο.
Το πρώτο πρόβατο που θα κούρευαν έπρεπε να είναι οπωσδήποτε άσπρο και όχι μαύρο.
Μετά το κούρεμα το κοπάδι φεύγει ελεύθερο για τη βοσκή και οι γυναίκες θα συγκεντρώσουν τα μαλλιά, θα τα χωρίσουν σε κατηγορίες (άσπρα, μαύρα, αρνόμαλλα, τραγόμαλλα) και θα ακολουθήσουν οι εργασίες όπως: πλύσιμο, ξάσιμο, λανάρισμα, τουλούπιασμα, γνέσιμο, αλυσίδιασμα, βάψιμο, κουβάριασμα, ίδιασμα και ύφανση.
Αναπαραγωγή, επιλογή ράτσας, στρίψιμο, τσοκάνισμα
Κάθε καλός κτηνοτρόφος επέλεγε από τη νέα γενιά εκείνα τα αρνοκάτσικα που θα κρατούσε για "έχειν" και πρόσεχε το αρσενικό να προέρχεται από καλή μάνα. Στο γκεσέμι που οδηγεί το κοπάδι στη βοσκή κρεμούσαν το βαρύτερο διπλόκυπρο. Για να αντέχει στο βάρος και να μη δημιουργεί προβλήματα στον κοπαδιάρη, όταν άρχιζε η περίοδος αναπαραγωγής το έστριβαν ή το μονούχιζαν, όταν ακόμα ήταν μπλιωράκι (1-2 ετών). Δηλαδή όσα από τα αρσενικά προορίζονταν για το χασάπη ή για γκεσέμια τα έπιαναν, τους έδεναν τα γεννητικά όργανα με λεπτό καναβίδι στη βάση. Ύστερα περνούσαν λοξά στο σχοινί ένα ξύλο, συνήθως το στειλιάρι απ' το σκεπάρνι και άρχιζαν να το στρίβουν, τόσο όσο χρειαζόταν για να τα αχρηστεύσει.
’λλος τρόπος ήταν το τσοκάνισμα. Με ειδικό ξύλινο σφυρί τον "τσόκανο" χτυπούσαν τα γενετήσια νεύρα μέχρις ότου αποκοπούν και νεκρωθούν.
Και οι δύο τρόποι ήταν επώδυνοι και πολλές φορές ορισμένα από τα ζώα δεν άντεχαν και ψοφούσαν. Για τα χοντρικά (άλογα, βόδια, γαϊδούρια) ο κίνδυνος ήταν μεγαλύτερος. Στις περιπτώσεις αυτές καλούσαν τους "ειδικούς" όχι βέβαια κτηνιάτρους, που να βρεθούν τότε.
Τα θηλυκά τα κρατούσε κατά κανόνα όλα. Προτιμούσε όμως για τα πρόβατα τα αρνιά εκείνα που προέρχονταν από μάνες "μαλλάτες, γαλάτες και με αρνιά θηλυκά". Ενώ για τα κατσίκια εκείνα που οι μάνες τους ήταν "καλαμοβύζες και γαλακτερές".
Για να γεννήσουν όλα τα ζώα του σε ορισμένο χρονικό διάστημα, πράγμα το οποίο τον διευκόλυνε, αντάμωνε τις γίδες και τις προβατίνες με τα τραγιά και τα κριάρια για διάστημα δέκα περίπου ημερών. Με τον τρόπο αυτό ο κτηνοτρόφος προγραμμάτιζε το χρόνο και ήταν έτοιμος για την αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών.
Στον Ασβέστη πέρα από τα οργανωμένα κοπάδια, τα οποία παλιότερα ήταν αρκετά, κάθε νοικοκυριό ήταν απαραίτητο να έχει και μερικές γίδες, τις μανάρες, όπως τις έλεγαν. Αυτές τις έπαιρναν μαζί τους στα χωράφια και τις πρόσεχαν τα μικρά παιδιά ή τις μακροσχοίνιαζαν στις αναμεσαριές και τις άκρες για βοσκή.
Πολλές φορές συνηθίζονταν να ανταμώνουν τις γίδες όλου του χωριού σε κοινό κοπάδι την "κατνάρα" της οποίας τη βοσκή αναλάμβανε για ένα εξάμηνο με ρόγα ο κατνάρης. Ήταν ωραιότατη η εικόνα της εξόδου και επιστροφής τους από τη βοσκή και πολύ χαρακτηριστικό να βλέπεις τα μανάρια κάθε οικογένειας καθώς περνούσαν από τα σοκάκια του χωριού, να ξεκόβουν από το κοπάδι και να κατευθύνονται στις δικές τους αυλές, περιμένοντας τους νοικοκυραίους να τα αρμέξουν.
Γέννος, γάλα, μάτιασμα, αρρώστιες
Η γέννηση των γιδοπροβάτων είναι μία από τις πιο κοπιαστικές, αλλά και πολύ ευχάριστες για τον κτηνοτρόφο στιγμές. Καμαρώνει το αυγάτισμα του κοπαδιού και υπολογίζει σοβαρά σ' αυτήν για την καλυτέρευση της ζωής του.
Έχει λάβει τα μέτρα του για την υποδοχή και ανατροφή των αρνιών και των κατσικιών. Φροντίζει ώστε το κάθε νεογέννητο να πιάσει ρόγα και να βυζάξει από το πρωτόγαλο (κολάστρα). Έχει ετοιμάσει ειδικό χώρο τον "τσάρκο" για να τα κλείνει και να τα απομονώνει από τις μανάδες τους για να μην τις "λατανίζουν" (ενοχλούν) όλες τις ώρες. Όταν πιαστούν κάπως φροντίζει και συμπληρώνει το μητρικό γάλα με πίτουρα, καλαμποκάλευρο και αλάτι ανακατωμένα (την ψίνα) ή λεπτόφυλλο τριφύλλι.
Με πόση χαρά πηγαίναμε, μικρά παιδιά τότε, να ταΐσουμε αλλά και να παίξουμε με τα πανέμορφα αρνοκάτσικα!
Συνηθισμένη η έκφραση των κτηνοτρόφων:
"Το ήμερο τ' αρνί βυζαίνει δυό μανάδες,
το άγριο δεν το δέχεται ούτε η ίδια του η μάνα".
Το γάλα το γίδινο είναι πιο αραιό και ελαφρύ. Μετά το άρμεγμα το τοποθετούνε στη βούρτσα και το αφήνουν να "καπριτσιάσει" (υπόξινη γεύση) και να σχηματίσει στην επιφάνεια την κρούστα ή κορφή (νοστιμότατο και παχύρρευστο πράμα).
Στη συνέχεια θα το κοπανίσουν με το βουρτσόξυλο, για να χωρίσει το βούτυρο από το ξινόγαλο. Για το μάζεμα του βουτύρου έριχναν κάθε λίγο και κρύο νερό στη βούρτσα.
Η μάνα μου παλάμιζε το βούτυρο το έκανε μικρές μπάλες και άλειφε την επιφάνειά τους με "νυχάκι" (αρωματικό λουλούδι που έβγαινε την άνοιξη στις Κούτρες), για να μοσχοβολάει όπως έλεγε. Ύστερα το τοποθετούσε σε δοχεία από τα οποία, άλλα μεν κρατούσε για τις ανάγκες του σπιτιού και τα υπόλοιπα τα πωλούσε.
Το ξινόγαλο ήταν ευχάριστο και δροσιστικό, ιδιαίτερα την εποχή του θερισμού. Αν μάλιστα συνοδευόταν και με αναπιασμένη ζυμαρόπιτα ήταν το κάτι άλλο για τη φαμελιά.
Από το ξινόγαλο μετά το βράσιμο βγαίνει το ξινοτύρι ή κλωτσοτύρι, το οποίο η νοικοκυρά τουλουμιάζει με τον ανάλογο γάρο και το χρησιμοποιεί για τηγάνισμα με αυγά ή στις ξινοτρόπιτες.
Το πρόβιο το γάλα είναι πιο παχύ και νόστιμο από το γίδινο. Μετά το άρμεγμα το στραγγίζουν, το βράζουν ελαφριά (βάζοντας κάθε τόσο το δάκτυλο στο καζάνι με το γάλα για να δουν αν το δέχεται) και στη συνέχεια το πήζουν με πυτιά, την οποία παίρνουν από νιοσφαγμένα και αβόσκητα αρνοκάτσικα. Κατόπιν θα το σκεπάσουν για να πάρει "πήξη" και έπειτα από αρκετές ώρες θα το κόψουν και θα το τσαντιλιάσουν. Τις βαριές τσαντίλες θα τις κρεμάσουν στον τσαντιλοστάτη βάζοντας από κάτω τις καρδάρες ή τα κακάβια για να πιάσουν τον "καψιά".
Τον καψιά (νερό που βγαίνει από τις τσαντίλες με το τυρί) μαζί με το υπόλοιπο τυρόγαλο του καζανιού θα το ξαναβράσουν για να κόψουν την μυτζήθρα, η οποία είναι εύγευστο υποπροϊόν του πρόβιου γάλατος κατάλληλο για τις μυτζηθρόπιτες.
Το νερό που βγαίνει από το στράγγισμα της μυτζήθρας το λένε "καπέτι" μ' αυτό ζεματίζουν τα καρδάρια πλένουν τις τσαντίλες και στη συνέχεια το χύνουν στο "λυτσάρι" (γούρνα στη γη) για να το πιουν τα κοπαδόσκυλα.
Αρρώστιες
Μεγάλη ζημιά για τον κτηνοτρόφο είναι το χάσιμο των ζώων του από διάφορες αρρώστιες, γι' αυτό προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τα προστατέψει, επικαλούμενος τη θεία δύναμη ή χρησιμοποιώντας την πρακτική θεραπευτική και μαντική τέχνη.
Το μάτιασμα: Πολλές φορές λένε: "Έσκασε από το κακό το μάτι". Για την προστασία των ζώων από το μάτιασμα τους κρεμούσαν στο λαιμό το χαϊμαλί, το οποίο έφτιαχναν οι ίδιοι και μέσα στο οποίο τοποθετούσαν μπαρούτι, θυμιάμα, σκόρδο, χοντρό αλάτι, πάλιουρα, φιδοκέφαλο.
Για το ξεμάτιασμα τα πότιζε με Μεγάλο Αγίασμα το οποίο κρατούσε μέσα σε μπουκάλι από την ημέρα των Φώτων.

- Τα σταύρωνε τρεις φορές με χοντρό αλάτι λέγοντας τα ανάλογα λόγια. Τα πότιζε με τρεις σταγόνες λάδι απ' το εικόνισμα.
- Αν γνώριζε το ματιαστή του έδινε ένα κομμάτι ψωμί και τον υποχρέωνε να το φτύσει, με αυτό τάιζε το ματιασμένο ζώο.
- Έπαιρνε λίγο χώμα από τις πατημασιές του ματιαστή το αραίωνε στο νερό και τα πότιζε.
- Τα ράντιζε στα πόδια με κλωνάρια ρίγανης βρεγμένα σε κάτουρο μικρού παιδιού. Για να μη ματιάζονται τα γάλατα, οι καρδάρες, οι βούρτσες, οι τσαντίλες με τα τυριά κρεμούσαν στη στρούγκα τρία κλωνάρια "βάρβαρο" (αρωματικό φυτό) για να "βαρβαρίσει το φθονερό μάτι" όπως έλεγαν. Μαστάριασμα: Το μαστάριασμα παρουσιάζονταν την εποχή της γαλακτοφορίας και όταν έκανε ζέστη τον Θεριστή ή τον Αλωνάρη μήνα. Στο μαστάριασμα ο τσοπάνης ανασκέλωνε την άρρωστη πρατίνα ή γίδα και τη σταύρωνε με αητονύχι ή φιδοκέφαλο ή μαυρομάνικο μαχαίρι. Ορισμένοι άνοιγαν με τη σουγιά μια φλέβα για να ξεθυμάνει το πρησμένο μαστάρι. Έπειτα τσάκιζαν ένα αυγό το ανακάτωναν με σκόνη από χελωνοκαύκαλο και πασάλειβαν μουρμουρίζοντας διάφορα λόγια.
Φίδιασμα: Το φίδι είναι για τον κτηνοτρόφο το σύμβολο της ευτυχίας του ίδιου και του κοπαδιού. Θεωρεί το φιδοκέφαλο σαν το καλύτερο φυλαχτό, για το μάτι και τα μάγια. Σχετικό το ανάλογο Δημοτικό τραγούδι.
"Που να βρω φιδοκέφαλο για ν' αψηφώ τα μάγια,
κεφάλι οχιάς που σκότωσαν, μέρα Πρωτομαγιά.
Τέτοιο όποιος κονόμησε, διώχνει κακοτυχιά,
κι ούτε τον κλέβει ο εχθρός, με ξόρκια την υγειά".
Απ' όλα τα φίδια η οχιά είναι το πιο ύπουλο και επικίνδυνο. Το δάγκωμά της το φοβούνται πολύ οι άνθρωποι της υπαίθρου και ιδιαίτερα οι κτηνοτρόφοι. Προξενεί αφόρητους πόνους και γίνεται πολλές φορές η αιτία θανάτου, ζώων και ανθρώπων.
Η οχιά όταν αντιληφθεί άνθρωπο ή ζώο δεν φεύγει όπως τα άλλα φίδια, αλλά στρώνει σηκώνει το κεφάλι και παραμονεύει το θύμα της έτοιμη για το αστραπιαίο χτύπημα. Είναι σαν τον άνθρωπο τον ύπουλο και πονηρό, που δεν ξέρεις πότε θα σου κάνει κακό. Ανάλογη η φράση: "Είναι φίδι κολοβό", "είναι οχιά".
Το φίδιασμα το αντιμετώπιζαν ως εξής: Κεντούσαν (βάραγαν) πολλές φορές με βελόνι ή αγκάθι αγκορτσιάς το φιδιασμένο μέρος και το ξέπλεναν με γάλα για να φύγει το δηλητήριο. Έπειτα πότιζαν το ζώο με σκόνη από τριμμένο φιδόχορτο αραιωμένη σε νερό και λαδόξιδο.
Τρέλα: Πάθαιναν συνήθως τα ζυγούρια, τα οποία έφερναν γυροβολιές επί τόπου και έχαναν την ισορροπία τους. Η αρρώστια αυτή σπάνια γιατρευόταν. Ο κτηνοτρόφος αφαιρούσε από το κεφάλι του ζώου μια μικρή κύστη (φούσκα) για την οποία πίστευε ότι ήταν η αιτία της τρέλας.
Σκουλήκιασμα: Αλείφουν τις πληγές με κατράμι.
Φούσκωμα: Μάτωναν τ' αυτί ή τα πότιζαν σκορπίδι.
Τσίρλος: Τα πότιζαν ζεστό κρασί με λάδι καφέ και ξίδι.
Βήχας (σακαή): Όλα τα ζώα και ιδιαίτερα τα φορτιάρικα (γαϊδούρια, μουλάρια, άλογα) έβηχαν και έτρεχαν οι μύτες τους από κάποια μόλυνση του αναπνευστικού τους συστήματος (σακαή). Για να τα βοηθήσουν να το ξεπεράσουν τα πότιζαν ή τα τάιζαν σακαοχόρτι ή αγριοκάστανο.
Κλαπάτσα, Βλογιά, Παρμάρα, Φσούνιασμα, Ψώρα, Ασπρομάτιασμα, Βροντοτρίχιασμα κ.λ.π. Ήταν οι αρρώστιες που πρόσβαλαν τα γιδοπρόβατα και προβλημάτιζαν τον κτηνοτρόφο, γιατί σ' αυτά στήριζε τις ελπίδες του.
Για τα χοντρικά και ιδιαίτερα τα βόδια οι γεωργοκτηνοτρόφοι πρόσεχαν: Το φούσκωμα: Όταν βοσκούσαν σε τριφύλλι από τη σπιρτάδα των φύλλων. Τα πότιζαν ξύδι και τα μάτωναν με τη σουγιά πάνω από το αυτί.
Το μάτιασμα στα χοντρικά (άλογα, μουλάρια, βόδια) το αντιμετώπιζαν ως εξής:
Έριχναν στην πλάτη του ζώου μια βαμπακέλα, την μετρούσαν με τις πιθαμές και την άφηναν για λίγο πάνω στην πλάτη του ζώου μουρμουρίζοντας ξόρκια. Έπειτα την ξαναμετρούν κι αν είναι κοντύτερη το ζώο είναι ματιασμένο. Αν το βόδι σηκωθεί και τιναχτεί τότε σημαίνει πως το μάτιασμα πέρασε και το ζώο έγινε καλά.

Νικόλαος Γ. Σωτηρόπουλος

Από την σελίδα "Μυγδαλιά Αρκαδίας"

Από την σελίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΤΖΙΟΛΑΣ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΕΝΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΑΞΙΑΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ και Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. [ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ Β/Α ΠΙΝΔΟΥ ].
(Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Α. Τζιόλα: "Μουσικοί και ορχήστρες της ΒορειοΑνατολικής Πίνδου", από τις εκδόσεις: "περιοδικό ΔΙΑΥΛΟΣ")

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΤΖΙΟΛΑΣ

Από την σελίδα inarcadia.gr/

Γαλακτοκομικά προϊόντα
Επιμέλεια - σύνταξη:
Καγιούλη Βασιλική / Αναγνωστόπουλος Κων/νος

Το γάλα και τα προϊόντα που προκύπτουν από αυτό αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της παραδοσιακής διατροφής. Τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνες και ασβέστιο απαραίτητα για τη σωστή ανάπτυξη του οργανισμού.

Στα παραδοσιακά νοικοκυριά των τσελιγκάδων δεν έλλειπαν τα γευστικά τυροκομικά προϊόντα όπως: τυρί, γιαούρτι, βούτυρο και μυζήθρα.

Να τι μας διηγούνται από την ποιμενική τους ζωή:

"Δύσκολη η ζωή του τσοπάνη, δεν ξέρει χαρά, γιορτή και λύπη. Το χειμώνα κάποιοι μετακινούμε τα κοπάδια μας στα χειμαδιά για αποφύγουμε τη βαρυχειμωνιά. Όταν έρχεται ο καιρός να τυροκομήσουμε, χωρίζουμε τα αρνοκάτσικα από τις μάνες τους. Όσοι είχαν τα μεγάλα κοπάδια γίνονται "σμίχτες" με αυτούς που έχουν μικρά".

Σκεύη

Τσαντήλες: που σουρώνουν το γάλα και στραγγίζουν το τυρί.

Καρδάρες: που αρμέγουν το γάλα.

Λεβέτι: που πήζουν το τυρί και βράζουν το γάλα.

Κούτουλας

Κεψές: σκεύος με τρύπες που ανακατεύουν το γάλα.

Βούτα: ξύλινο δοχείο που χωρούσε 50 οκάδες και έβαζαν το τυρί για να ψηθεί.

Τρίφτης: μακρύ αντικείμενο που ανακατεύει το γάλα με το τυρόγαλο όταν βράζει για μην κολλήσει στο λεβέτι.

Καλούπι: τρυπητό δοχείο που ρίχνουν το πηγμένο γάλα για να στραγγίσει.

Καδί: βαρέλι ξύλινο με δόγες.

Τουλούμι: "τυροβάρελο" από γιδίσιο δέρμα, κουρεμένο, το οποίο ξηραινόνταν με αλάτι στον ήλιο ανάποδα.

Δάρτης: Σκεύος που βγάζει το βούτυρο.

Είδη

Τυρί

Βράζουν το γάλα, ενώ σε λίγο κρύο γάλα λιώνουν την πυτιά. Ρίχνουν την πυτιά στο βρασμένο γάλα αφού το αφήσουν να κρυώσει λίγο (να δέχεται το δάχτυλο μας τόση ώρα ώσπου να μετρήσουμε μέχρι το 18). Σκεπάζουν το λεβέτι για να διατηρεί το γάλα τη θερμοκρασία του. Σε μιάμιση περίπου ώρα το γάλα γίνεται στάλπη ή στριγκλιάτα.
Με την κεψέ σταύρωναν τη στάλπη και την έριχναν στην τσαντήλα ή στο καλούπι. Το τυρί στράγγιζε το τυρόγαλο.
Μετά το στράγγισμα άνοιγαν την τσαντήλα και έκοβαν το τυρί φέτες. Το αλάτιζαν και το έβαζαν στη βούτα να "ψηθεί" με σαλαμούρα (τυρόγαλο με αλάτι).
Μετά το ψήσιμο το τοποθετούσαν στο καδί και παλαιότερα στο τουλούμι όπου έριχναν βρασμένο γάλα που γινόταν άρμη.

Μυτζήθρα

Το τυρόγαλο που έπαιρναν από το στράγγισμα το έβραζαν, έριχναν το πρόσγαλο (δηλ. το γάλα που είχε κρατήσει ο τσοπάνης για να φτιάξει τη μυτζήθρα) και ανακάτευαν με τον τρίφτη. Σιγά - σιγά άρχιζε στην κορυφή να δημιουργείται η μυτζήθρα, την οποία ράντιζαν με κρύο νερό. Την μάζευαν με την κεψέ και την έριχναν στο μυζυθρόπανο για να στραγγίσσει (μανούρι).
Μετά το στράγγισμα την έβαζαν σε χοντρό αλάτι για λίγες μέρες και μετά την κρεμούσαν για να ξεραθεί.

Βούτυρο (αγνό)

Το βούτυρο έβγαινε από την κορφή (πάνω μέρος του γάλατος) την οποία μάζευαν από το γάλα. Την κορφή την έβραζαν σε σιγανή φωτιά όπου ξεχώριζε σιγά - σιγά το βούτυρο και έμενε το κατακάθι.
Αλλιώς: έβαζαν την κορφή στο καρδάρι με πολύ λίγο νερό, την κτυπούσαν με τον κορφοδάρτη ή δάρτη και έβγαζαν το βούτυρο.

Γιαούρτι

Βράζουμε το γάλα και το αφήνουμε να κρυώσει μέχρι 20ο C. Το ρίχνουμε σε μπόλ και το πήζουμε. Ανακατεύουμε δηλ. την ανάλογη πυτιά σε λίγο γάλα και τη ρίχνουμε στο υπόλοιπο γάλα. Το σκεπάζουμε με ρούχα για να διατηρηθεί ζεστό περίπου 4 ώρες. Το ξεσκεπάζουμε και το αφήνουμε να κρυώσει.

Κορκοφίγκι

Γίνεται με το πρωτόγαλο (γάλα που πρωταρμέγεται από την προβατίνα ή γίδα και είναι κιτρινωπό και πηχτό) και λίγο αλάτι το οποίο ψήνεται στο ταψί. Όταν ψηθεί το κόβουμε κομμάτια και πασπαλίζουμε με ζάχαρη.

Κολόστρα

Γίνεται και αυτή με το πρωτόγαλο. Το κολλώδες αυτό γάλα βράζεται με άλλο καλό γάλα και πήζει. Το πηγμένο αυτό γάλα είναι η κολόστρα.

Συγκάθια

Είναι ζυμαρικό που γινόταν με κορφή ή βούτυρο και αραποσιτάλευρο.
Γίνονται ως εξής:
Αφού βράσουμε νερό στο τηγάνι ρίχνουμε μια χούφτα αραποσιτάλευρο, έπειτα ψήνουμε το μίγμα με φρέσκο βούτυρο ή κορφή σε σιγανή φωτιά. Αφού το χρώμα του γίνει "κεχριμπαρένιο", κατεβάζουμε το τηγάνι και σε κομμάτια όπως ο χαλβάς το τοποθετούμε σε πιάτο αφού ρίξουμε ζάχαρη στα κομμάτια.

Καγιούλη Βασιλική
Αναγνωστόπουλος Κων/νος

5 Δεκεμβρίου 2008

ΦΙΛΙΩ ΠΥΡΓΑΚΗ

http://ligakaikala.blogspot.ca/2008/12/blog-post_5317.html

Η οδύσσεια μιας τραγουδίστριας των πανηγυριών

Η Φιλιώ Πυργάκη ειναι η τραγουδίστρια-θρύλος των ελληνικών πανηγυριών. Σταθερή στο δημοτικό τραγούδι και χαλκέντερη ξενύχτισσα, δέχτηκε τον M.Hulot στο σπίτι της στις Λιβανάτες και του μίλησε για την περιπλάνησή της απο χωριό σε χωριό , τα τελευταία 45 χρόνια. Κατά έναν περίεργο τρόπο, τα πανηγύρια που έχω ζήσει σαν παιδί τα έχω συνδυάσει περισσότερο με τσακωμούς. Για ασήμαντη αφορμή. Ήταν πανεύκολο να πλακωθείς σε πανηγύρι. Και στην περιοχή μου, το πιο συνηθισμένο. Πανηγύρι σήμαινε γυναίκες που στρίγγλιζαν, σκηνές που θύμιζαν μάχες του Αστερίξ και άντρες με σκισμένα πουκάμισα. Και Φιλιώ Πυργάκη. Η Φιλιώ Πυργάκη ήταν η απόλυτη ντίβα των πανηγυριών. Κι ακόμα είναι. Μια ντίβα πάνω σε πάλκο από ξυλωσιές οικοδομής που τραγουδούσε δημοτικά με μπόλικο έκο. Το όνομά της έχει συνδυαστεί όσο καμιάς άλλης με καλοκαιρινά ξεφαντώματα, γλέντια μέχρι πρωίας και τραγούδια πασίγνωστα που μπορεί να μην τα είχες ακούσει ποτέ, αλλά τόσο οικεία, που ήσουν βέβαιος ότι ήταν γραμμένα στο DNA σου.

Πανηγύρι επίσης σήμαινε τόνοι μπίρας, τεράστια βαρέλια γεμάτα με μπουκάλια θαμμένα στον πάγο, σουβλάκια σε λαδόκολλα, σιδερένια τραπέζια, καρέκλες με πλαστικό κορδόνι και ουρές χιλιομέτρων από Datsun και Nissan παρκαρισμένα στη μέση του δρόμου. Σήμερα, ο νεαρόκοσμος της επαρχίας ανακαλύπτει ξανά τα πανηγύρια. Απόδειξη; Γεμάτες πλατείες από νέους ανθρώπους που έχουν τη διάθεση να εκτονωθούν ακούγοντας δημοτικά � τραγούδια που δεν έχουν σχέση με τα μεταλλαγμένα light των πρωινάδικων, κυρίως παλιά ή και νεότερα, που περνούν από αρκετά φίλτρα πριν καταλήξουν «πανηγυριώτικα». Το πανηγύρι μπορεί να μην είναι το ίδιο με παλιά, ωστόσο είναι ο μόνος τρόπος διασκέδασης που έχει παραμείνει αυθεντικός και από τα ελάχιστα κομμάτια του λαϊκού πολιτισμού που παραμένουν (σχεδόν) αναλλοίωτα.

Συνάντησα τη Φιλιώ Πυργάκη στις Λιβανάτες, Σάββατο βράδυ, τη δεύτερη βραδιά του πανηγυριού, λίγο πριν ανεβεί στη σκηνή. Στους στύλους της ΔΕΗ και στις τζαμαρίες των μαγαζιών κυριαρχούσαν οι αφίσες με την αυστηρή μορφή της, οι σερβιτόροι έστηναν τα τραπέζια και τις καρέκλες, τα καφενεία της πλατείας ήταν γεμάτα με άντρες που έπιναν τον καφέ τους. Επιμένει να πάμε στο σπίτι της να με κεράσει γλυκό, μόλις έχει ξυπνήσει - το προηγούμενο βράδυ το γλέντι είχε τραβήξει μέχρι τις 8.30 το πρωί! Στο δρόμο ένα τσούρμο από μικρά κοριτσάκια την κυκλώνουν με φωνές και αυτή τα χαϊδεύει γελώντας. «Αυτή είναι η πιο μεγάλη επιτυχία μου» μού λέει περήφανη.

«Ήμουν ένα χωριατοκόριτσο από την Πελοπόννησο» μου εξηγεί στη βεράντα του σπιτιού της. «Φτώχια πολλή, πήγαινα με τα πρόβατα στο βουνό και τραγουδούσα. Όταν με πήρε μαζί του ο θείος μου να τον συνοδέψω σε ένα γάμο, ήμουνα έτοιμη. Δεν χρειαζόμουν ούτε δάσκαλο ούτε σχολή. Είμαι αυτοδίδακτη. Ό,τι κατεβάζει ο εγκέφαλος το τραγουδάει η Πυργάκη. Από 14 χρονών με έπαιρνε μαζί του, εκεί ψήθηκα, πάνω στη δουλειά. Στα 17 αποφάσισα να ανέβω στην Αθήνα, δεν με σήκωνε το χωριό. Τότε έκανα τον πρώτο μου μικρό δίσκο: Βαρέθηκα τα νιάτα μου στη μια πλευρά, ο Μπαρμπανικόλας στην άλλη. Ε, και μετά προέκυψαν το ένα κοντά στο άλλο τα μικρά δισκάκια. Μικρούς και μεγάλους έχω κάνει πάνω από 200 δίσκους συνολικά! Ξεκίνησα τα πανηγύρια και με τη βοήθεια του λαιμού μου ανέβηκα ψηλά. Και με τη βοήθεια του Θεού. Κοντεύω 45 χρόνια στο τραγούδι, 45 χρόνια ξενύχτισσα, δεν έχω κανένα παράπονο απ� τη δουλειά μου παιδί μου. Ο κόσμος στην περιφέρεια �ειδικά εδώ στην περιοχή- με λατρεύει, έρχομαι στα πανηγύρια και ξημερώνομαι. Πήγε 8.30 η ώρα σήμερα και ακόμα γλεντάγαμε. Τον κόσμο τον αγάπησα και με αγάπησε. Μέχρι σήμερα με αγαπάει.

Τα πανηγύρια για μένα ξεκινάνε από το Πάσχα και δεν έχω καθόλου κενά μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Έχω πάρα πολλή δουλειά, και το χειμώνα τραγουδάω στο κέντρο.

Δεν σας έχει κουράσει το ξενύχτι τόσα χρόνια;

Έχω κουραστεί, οπωσδήποτε. Μου αρέσει όμως. Φωνάζω, λέω κουράστηκα, αλλά μόλις ανέβω εκεί πάνω στο παλκοσένικο γίνομαι αλλιώτικος άνθρωπος. Το αγαπάω αυτό που κάνω, είναι η ζωή μου όλη. Έχω πάει σε όλα τα μέρη της Ελλάδας και του κόσμου κι έχω περάσει πολύ ωραία. Στο Σίδνεϊ στην Αυστραλία ήταν δέκα χιλιάδες κόσμος σε μια μεγάλη αλάνα και με αποθέωσαν, εκεί να δεις μεγαλεία. Έχω πάει στον Καναδά, στην Αμερική, στη Γερμανία, όπου υπάρχει ελληνισμός.

Τι έχει αλλάξει στον τρόπο που διασκεδάζουν οι άνθρωποι σήμερα;

Εδώ στην περιφέρεια, στη Λιβαδειά, στη Λοκρίδα, είναι ακόμα όπως παλιά. Κρατούν τις παραδόσεις και ο κόσμος γεμίζει τα πανηγύρια. Αλλού τα πανηγύρια έχουν γίνει συναυλίες, τραγουδάνε με πρόγραμμα. Δεν μου αρέσει αυτό, αλλά τι να κάνουμε, αλλάζουν τα πράγματα, σε αλλάζει η εποχή, συμβαδίζεις μαζί της. Θέλω να βγαίνω στο πάλκο και να τραγουδάω αυθόρμητα ό,τι ορίζει η στιγμή. Παλιά οι άνθρωποι το περίμεναν με λαχτάρα το πανηγύρι, το πόναγαν, δεν ήταν όπως τώρα που έχουν εκδηλώσεις και συναυλίες συνέχεια. Εκείνα τα χρόνια η γιορτή του χωριού ήταν η αφορμή να μαζευτεί το σόι, να ψήσουν, να γίνουν μια παρέα και να χορέψουνε. Σήμερα τα έχουν ξεπεράσει πλέον αυτά. Ποτίστηκε ο κόσμος από το πολύ γλέντι χωρίς λόγο - έχει κάνει μεγάλο κακό η τηλεόραση.

Τα πανηγύρια της περιοχής τα έχω συνδέσει με τσακωμούς. Θυμάμαι ένα σωρό φορές που κάτι συνέβαινε και χάλαγε το γλέντι άδοξα, συμβαίνει ακόμα αυτό;

Με φέρνεις σε δύσκολη θέση. Εδώ στην περιοχή είναι θερμόαιμοι και γίνονταν πάντα αρκετά. Για το χορό και μόνο, για τίποτα άλλο. Παρεξηγήσεις, γιατί να πάρεις εσύ σειρά και όχι εγώ, έβγαζαν τα απωθημένα τους, κι εδώ που τα λέμε δεν έπινε και νεράκι ο κόσμος Ήταν αλλιώς εκείνα τα χρόνια, τώρα έχουν αλλάξει τα πράγματα κατά πολύ. Δεν συναντάω πια παρεξήγηση, έχουνε χορτάσει πλέον, δεν την έχουν ανάγκη αυτήν τη χαρά, να μπουν στο χορό. Είναι σπάνιο πάντως να πετάξουν χαρτούρα. Εκείνα τα χρόνια ζούσαμε απ� αυτό το πράγμα. Δεν έχει σημασία αν πέταγαν 50 δραχμές ή χίλιες, σημασία έχει ότι κάποτε παίρναμε λεφτά -είχε και άλλη αξία το χρήμα. Τώρα είναι πολύ ακριβή η χαρτούρα, δεν πετάει ο άλλος εύκολα 5 ευρώ. Δεν τα έχει κιόλας.

Υπάρχει κάτι που σας έχει κάνει εντύπωση από την περιοδεία σας στην Ελλάδα κάθε καλοκαίρι;

Τι να πρωτοθυμηθώ; Θα σου πω κάτι που μου συνέβη προχθές στα Γιάννενα. Με λατρεύουνε, με αγκαλιάζανε. Ήρθε ένα κοριτσάκι κοντά μου και μου ζήτησε να με φιλήσει. Ναι αγάπη μου της είπα, να με φιλήσεις. Μετά ήρθε η μάνα της και μου λέει, κυρά Φιλιώ είναι 10 χρονών και σε λατρεύει, έχει ξετρελαθεί μαζί σου, να προσέχεις μην τυχόν και μας πάθεις τίποτα! Μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Κάτι τέτοια ακούω και πετάω στα σύννεφα, ξέρεις 45 χρόνια έχω ζήσει πολύ ωραίες στιγμές, έχω περάσει πολύ ωραία χρόνια με το τραγούδι. Έχω συνεργαστεί με τους πιο μεγάλους μουσικούς, με σπουδαία κλαρίνα, τον Γιαούζο, τον Παντζή, τον Κοκοντίνη, τον Βασίλη και τον Βαγγέλη τον Σούκα, τον Σαλέα, τον Βασιλόπουλο. Με όλους. Με τον Αριστόπουλο, τον Μάγγα

Είναι πιο εύκολα τα πράγματα σήμερα για μια νέα τραγουδίστρια;

Σίγουρα. Δεν βασανίζεται αυτή την εποχή, είναι εύκολα τα πράγματα. Έχω υποφέρει πολύ, δεν με βοηθούσε κι η εμφάνισή μου, όταν βγήκα δεν μου έδινε κανένας σημασία. Ήμουν ένα αδύνατο κοριτσάκι, καχεκτικό, απ� το χωριό, έμπαινα στην Columbia και δεν με πρόσεχε κανείς γιατί ήμουν άσχημη. Τότε ήταν στις δόξες τους ο Ζάχος, ο Σκαφίδας, ο Παπασιδέρης, η Τασία, η Βέρα, η Σοφία η Κολητήρη, όλα σπουδαία ονόματα στο δημοτικό. Δόξα τω Θεώ, μπορεί να υπόφερα πολύ, αλλά δικαιώθηκα. Τώρα μαθαίνουν πέντε τραγούδια, ανεβαίνουν στο πατάρι και είναι αλλιώς τα πράγματα. Για να καταλάβεις τι τράβηξα μέχρι να με δεχτούν, σου λέω μόνο ότι όταν ήρθα νύφη εδώ στις Λιβανάτες �μικρό κοριτσάκι- οι γριούλες με τα μισοφόρια και τα μαντίλια ήρθαν στο καφενείο, εδώ παρά πέρα που τραγούδαγα, και σχολίαζαν δυνατά �εγώ να τις ακούω- «έλα μαρή να τη δεις, είναι να σκεπάζεις τα μούτρα της και να μην τη βλέπεις, μόνο να την ακούς». Ήμουν χάλια! Ξέρεις δεν τα ξεχνάω ποτέ όλα αυτά. Είχα το όπλο μου που με έβγαλε ασπροπρόσωπη, τη φωνή μου. Κι έμεινα στο μοτίβο μου, στο στιλ μου, στο δημοτικό. Κι άλλοι έχουν ξεκινήσει δημοτικοί κι έχουν καταντήσει λαϊκοί

Γιατί δεν εμφανίζεσαι στις εκπομπές της τηλεόρασης;

Πού να βγω; Το δημοτικό, παιδί μου, δεν είναι τραγούδι για να πλένεις τα πιάτα

Σημείωση δική μου: Τα σέβη μου Κυρία Πυργάκη, να ειστε πάντα καλά !

πηγή: www.lifo.gr


The LAND of GODS Since October 1996 Oakville Ontario Canada		Τα δικά μου γραψίματα My own writings