'Aξιον εστί το τίμημα

Σ' αυτόν τον τόπο την ίδια εποχή, σε διάρκεια ενός μόνο αιώνα γεννήθηκαν τα ομηρικά έπη, ο λυρισμός της Σαπφώς, του Αρχέλοχου, του Αλκμάνα, η προσωκρατική φιλοσοφία και οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Μέσα από το έπος, το λυρισμό, την απορία και την αμφισβήτηση, μέσα από την ανύψωση του Λόγου πάνω στα ερείπια του Μύθου και μέσα από την άμιλλα και τον ανταγωνισμό, τη ρητορική των σωμάτων και των ψυχών γεννήθηκε το δράμα, η μίμησις πράξεως σπουδαίας ή φαύλης, η τραγωδία και η κωμωδία, όπου η έπαρση, η αλαζονεία, η ασέβεια τέκνα της Τύφλας επέφεραν την ?τη και η ?τη τη Νέμεσιν. «Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά» έλεγε ο Σεφέρης, δηλαδή στα τυφλά ή στην τύχη.

Όταν, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές και ηθικές αντιρρήσεις που έχει ο καθένας για την αλλοίωση, την εμπορευματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων, οι Αγώνες επανέρχονται στην ιστορική τους γενέθλια γη, οφείλουμε να θυμίσουμε σε όλη την Οικουμένη τη Λογική, την Ηθική, την Πολιτική και την Αισθητική Σκέψη που τους γέννησε.

Και ήταν έξοχη η σκέψη να ανατεθεί αυτό το μέγα παιδαγωγικό, ιστορικό και αισθητικό αίσθημα σ' έναν ιδιοφυή σύγχρονα Έλληνα ερασιτέχνη, με την αρχαία σημασία της λέξης. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, όπως ο Μακρυγιάννης, ο Θεόφιλος, ο Τσιτσάνης, ο Κουν, οι χτιστάδες της Πυρσόγιαννης, οι μαντιναδολόγοι της Καρπάθου είναι ένας κυριολεκτικά ασπούδαχτος αυτοδίδακτος. Φιλοκαλεί μετ' ευτελείας και φιλοσοφεί άνευ μαλακίας.

Και χθες τη νύχτα, αυτός ο μεγαλοφυής αναγεννησιακός καλλιτέχνης αναδείχτηκε ποιητής και μύστης.

Συνέλαβε τη σύνολη συνείδηση της ελληνικής διαχρονίας, τιμώντας τη βαθιά δομή της ελληνικής σκέψης.

Τα σύμβολά του αντλήθηκαν κατ' αρχήν από τη μεγάλη στιγμή της προσωκρατικής φιλοσοφίας. Τα τέσσερα ριζώματα του Εμπεδοκλέους, το ύδωρ, το πυρ, ο αιθήρ και η γη, τα αθάνατα πρώτα στοιχεία της ύλης που με το σμίξιμό τους και τη διάλυσή τους αιωνίως, τη φιλότητα και το νείκος, τον έρωτα και την έριν συγκροτούν τις μορφές. Γέννηση και θάνατος σε αείροη διαλεκτική σχέση πλάθουν συμβάντα, συμβεβηκότα, δηλαδή τις ποικίλες μεταμορφώσεις της Ουσίας.

Οι συντελεστές της «δημιουργικής ομάδας» των Τελετών Έναρξης και Λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων πλαισιώνουν τον Δημήτρη Παπαϊωάννου

Ο Παπαϊωάννου κατόρθωσε σε τρία τέταρτα της ώρας να αφηγηθεί με λιτά, αναγνωρίσιμα σύμβολα, ιδέες, αισθητοποιημένες αξίες, την περιπέτεια της ελληνικής ανακάλυψης του κόσμου. Σε μια παρέλαση επική, δραματική και λυρική συγκρότησε έναν κύκλιο χορό όπου με τους ήχους του διονυσιακού τυμπάνου που πρώτη κατασκεύασε η θεά Κυβέλη και την εξέλιξη της κιθάρας που πρώτος κούρντισε ο Πυθαγόρας με τον Κανόνα του που έγινε κανονάκι και σαντούρι που τώρα ιερουργεί η Αρετή Κετιμέ, χόρεψαν η Αριάδνη του Λαβυρίνθου, η Καλλιπάτειρα, οι χορευτές του Αισχύλου, οι Σάτυροι και οι Σειληνοί, ο Πλάτων, ο Διγενής και ο Καραϊσκάκης, ο Καραγκιόζης, η Σφίγγα, ο Οιδίπους και οι Ταναγραίες.

Ο Παπαϊωάννου χθες τη νύχτα μπροστά στο παγκόσμιο κοινό έλυσε με την απλότητα μιας αναπνοής, με τη θεία αφέλεια μιας λαϊκής παραμυθούς το αίνιγμα της Σφίγγας, της Σίβυλλας και του Γόρδιου: Ο άνθρωπος, αυτός ο μικρός ο μέγας.

Το ρεπορτάζ θα αναφερθεί στους θαυμαστούς μουσικούς, χορογράφους, εικαστικούς, τεχνικούς, συνεργάτες του μεγαλοφυούς Παπαϊωάννου.

Εγώ περιορίζομαι να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου και την υπέρτατη τιμή που αισθάνομαι να είμαι Συμπολίτης με τον Καλλιτέχνη, που μήνυσε στα πέρατα της Γης πως η Ελλάδα δεν Ήταν μόνο. Είναι.

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Όσο ο Xαρίλαος Φλωράκης ζούσε, δεν θα επέτρεπε η έμφυτη ντροπαλοσύνη του να χαράξω αυτές τις γραμμές. Δεν παραβαίνω εξάλλου καμία υπόσχεση ή εντολή, γράφοντας τα παρακάτω. Tώρα που ο τρικυμιώδης πλους της ζωής του έδεσε κάβο στο λιμάνι του Aχέροντος ποταμού, είναι χρέος μας να πούμε ό,τι αποκομίσαμε, ό,τι μας πλούτισε η συνάφεια με το τιμιότατο πρόσωπό του

O Χαρίλαος Φλωράκης ήταν στενός συγγενής της γυναίκας μου, το γένος εξάλλου Φλωράκη. Έτσι, πριν από σαράντα τόσα χρόνια που ο Χαρίλαος ήταν στη φυλακή, ήταν ένα μυθικό πρόσωπο για την οικογένειά του. Αλλά και για τη δική μου, για άλλους λόγους. Ο πατέρας μου υπήρξε πολιτικός εξόριστος και ο αδελφός της μητέρας μου πρωτοπαλίκαρο του ’ρη Βελουχιώτη και σύντροφος στο αντάρτικο του Καπετάν «Νικηφόρου» Δημητρίου, και έτσι μας είχαν κατατάξει στους εχθρούς του έθνους, καλά φακελωμένους, ώστε από την τρυφερή μας ηλικία να τρεφόμαστε με τον μύθο των βουνών και των καπεταναίων. Από την άλλη, οι μεγάλες ελληνικές οικογένειες, τα σόγια, μέσα στον Εμφύλιο, συχνά διχάστηκαν, ακολούθησαν μία από τις δύο παρατάξεις, συχνότερα μισήθηκαν, αλλά όχι σπάνια, ο φανατισμός δεν έσπασε τις βαθιές ρίζες που ενώνουν τους ανθρώπους με τους ακατάλυτους δεσμούς αλληλεγγύης.

Οι Φλωράκηδες μεγάλο σόι, με καταγωγή από τον συναγωνιστή τού Κατσαντώνη Καπετάν Φλώρο, απλωμένο από τα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας και τη Φουρνά έως τα καμποχώρια της Θεσσαλίας, αλλά και τα πρανή ανάμεσα Ευρυτανία και Καρδίτσα, είχαν χωριστεί πριν από τον πόλεμο σε δύο αντίπαλα ιδεολογικά μορφώματα: βασιλόφρονες και αριστερούς. Παρ' όλα αυτά, η πατροπαράδοτη συγγενική αλληλεγγύη, φιλοξενία και έγνοια έφερνε σε συχνές επαφές ιδιαίτερα τους νεώτερους των δύο κλάδων. Ο Χαρίλαος πέρναγε πολλά καλοκαίρια στα ελατοσκέπαστα βουνά της Ευρυτανίας, προερχόμενος από τον καρδιτσιώτικο κλάδο και κυρίως στο αρχοντικό τού Νικολάου Φλωράκη στη Φουρνά ή στο Φουρνά. Μεγαλύτερός του κατά είκοσι χρόνια, ο γιος τού Νικολάου, Ιωάννης, γνωστός ως Γιαννάκης Φλωράκης, γιατρός. Ο γιατρός στον Μεσοπόλεμο υπήρξε, χωρίς επιτυχία, υποψήφιος του Λαϊκού Κόμματος στην Ευρυτανία, ηττώμενος από τον υποψήφιο των Φιλελευθέρων συμπολίτη του, στρατιωτικό Αλκιβιάδη Μπουρδάρα. Ο Μπουρδάρας ήταν στρατοδίκης στη δίκη των «Εξ» και το 1935 απότακτος ως συμμετασχών στο πραξικόπημα του Πλαστήρα. Φοβερά τα πάθη της εποχής και μέσα σ' αυτήν την ατμόσφαιρα πέρασε ευτυχή, όπως ομολογούσε, ξέγνοιαστα παιδικά καλοκαίρια στο φιλόξενο συγγενικό αρχοντικό. H Φουρνά έγινε κέντρο της αντίστασης μέσα στην Κατοχή. Έδρα επιτελείου, έδρα των ξένων συμβούλων, του Γκουντχάους, του Ποπώφ, έδρα του Σαράφη, του ’ρη.

Ο πατέρας της γυναίκας μου ταχυδρομικός υπάλληλος, ήταν προϊστάμενος του ταχυδρομείου και στην Κατοχή διαδραμάτισε λόγω θέσεως - ένας συντηρητικός πολιτικά άνθρωπος, αλλά συγκινητικά αφοσιωμένος στην υπηρεσία του και στους συγγενείς του - σπουδαίο ρόλο και την προσφορά του έχει απομνημειώσει στο σημαντικό ντοκουμέντο του ο Γιωργούλας Μπέικος. Ο βασιλόφρων Γιαννάκης Φλωράκης ήταν ο μόνος γιατρός που εμπιστευόταν ο ’ρης και μόνο χαρτί τού Φλωράκη τον έπειθε να βγάλει εκτός υπηρεσίας αντάρτη. ’λλες εποχές, άλλα ήθη. Για να αντιληφθεί κανείς την ποιότητα αυτής της γενιάς θα αφηγηθώ δύο γεγονότα. Όταν στον Εμφύλιο ο «Δημοκρατικός Στρατός» μπήκε στη Φουρνά με επικεφαλής τον Καπετάν Γιώτη (Χαρίλαο Φλωράκη), ο ευθύς εκείνος άνθρωπος για να μη δοθεί η εντύπωση ότι φείδεται των συγγενών του έσπασε την πόρτα του αρχοντικού τών Φλωράκηδων και κατέλυσε εκεί επιτάσσοντάς το (ο γιατρός και οι οικογένειες που απέμειναν είχαν «κατεβεί» στη Λαμία, πρόσφυγες, οι λεγόμενοι συμμοριόπληκτοι). Αυτή η τραυματική εμπειρία τον κατέτρυχε έως πρόσφατα, όταν ανταμώναμε με τους συγγενείς. Είχε αφήσει μια ενοχική σκιά αυτός ο υποχρεωτικός βιασμός των αναμνήσεων των παιδικών του χρόνων. «Εκεί», έλεγε, «η θεία είχε για χάρη μου σφάξει κοτούλα, με είχε ταΐσει κριθαρένιο ψωμί πασπαλισμένο με φρέσκο βούτυρο και μέλι από το μελίσσι που τρύγαγε από τις κυψέλες του κήπου».

Από την άλλη ο γιατρός Φλωράκης ξεσπιτωμένος, λαϊκός γιατρός, άγιος στο Σλα Μαχαλά της Λαμίας, άγιος των φτωχών, κλήθηκε στην Αθήνα να χειρουργήσει μυστικά τον Μήτσο Τραχανή, ξάδερφο της γυναίκας μου που κρυβόταν σ' ένα υπόγειο στο Κολωνάκι, στο επιταγμένο αρχοντικό τού Θεοτόκη, στην οδό Αλωπεκής, όπου είχε βρει στενή στέγη στα διαμερίσματα του υπηρετικού προσωπικού η οικογένεια του δημοσίου υπαλλήλου, ταχυδρομικού πεθερού μου. Τότε, η απόκρυψη διωκόμενου κομμουνιστή σήμαινε απόσπασμα. Και να ήταν μόνο αυτό. Ο πεθερός μου είχε αδελφό αξιωματικό, οδηγό του στρατηγού Σπαή, ο οποίος εν γνώσει των τεκταινομένων παρκάριζε το τζιπ του στρατηγού έξω από το υπόγειο του καταζητούμενου!! Αυτό το ήθος, αυτή τη συγγενική αλληλεγγύη γνώριζε ο Χαρίλαος Φλωράκης, όταν, πιθανόν ο τελευταίος κρατούμενος του Εμφυλίου, αποφυλακίστηκε το 1966 από την κυβέρνηση των «Αποστατών». Έκτοτε και η ιδιαίτερη προσωπική του σχέση με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, για τον οποίον έλεγε πως διαφωνεί κάθετα μαζί του πολιτικά και ιδεολογικά, αλλά δεν μπορούσε να αρνηθεί πως δεν υπήρξε ποτέ αντικομμουνιστής και δεν εξεφώνησε ποτέ αντικομμουνιστικό λόγο.

Όταν το 1966 αποφυλακίστηκε και τον συνάντησαν κάποιοι συγγενείς, ζήτησε από έναν από αυτούς που ήταν μάστορας, να πάει στο λιτό του σπιτάκι και να τον κατατοπίσει στη χρήση των ηλεκτρικών συσκευών, γιατί οι μακροχρόνιες φυλακίσεις του και η απομόνωση, οι μεταφορές από κελί σε κελί, δεν του είχαν επιτρέψει να γνωρίζει τις ηλεκτρικές οικιακές συσκευές. «Δεν ήμουν ικανός», έλεγε, «να βάλω στην πρίζα το καμινέτο να ψήσω καφέ».

Δεν φτούρησε η ελεύθερη ζωή του. Σε έναν χρόνο με το πραξικόπημα της χούντας βρέθηκε πάλι εξορία. Ξαναγύρισε με τη Μεταπολίτευση γενικός πλέον γραμματέας του KKE. Ήταν τον Σεπτέμβριο του 1977, όταν ο Δήμος Ελευσίνας εγκαινίασε τα Αισχύλεια με τις «Ικέτιδες» του Αισχύλου με τη δική μου μετάφραση στη σκηνοθεσία του Ευαγγελάτου, που μού ζητήθηκε να είμαι ο επίσημος ομιλητής στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του αρχαίου Ελευσίνιου τραγικού. Παρόντες ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Χαρίλαος Φλωράκης. Μετά την τελετή και πριν από την παράσταση, ο δήμαρχος είχε μια λιτή, υπαίθρια δεξίωση. Τότε η γυναίκα μου, που έως τότε δεν είχε επαφή με τον συγγενή της, τον πλησίασε και του συστήθηκε. «Είμαι», είπε, «η κόρη της Κωνσταντίας Φλωράκη». H μητέρα της γυναίκας μου έφυγε από τη ζωή το 1949, νέα πολύ. Στο άκουσμα του ονόματος αυτός ο τρυφερός, αλλά πάντα και ευσυγκίνητος ορεσίβιος γίγαντας ξέσπασε δημόσια σε λυγμούς. Σήκωσε στα χέρια του, ψηλά, τη γυναίκα μου και παραληρούσε ενθυμούμενος τα καλοκαίρια τής Φουρνά και τις πίτες που είχε φάει με ανοιγμένο φύλλο από τα «χεράκια» της Κωνσταντίας Φλωράκη - Μάργαρη. Έκτοτε ο Χαρίλαος δεν έπαψε να μας συναντάει, να έρχεται σπίτι μας και στο σπίτι τής αδελφής της γυναίκας μου, συζύγου του Κώστα Μητρόπουλου. Πάντα μιλούσε για τους «Κωστάδες». Έπαιρνε τηλέφωνο και μας καλούσε σε λιτά γεύματα, ψάρια προσφορά κάποιου συντρόφου, πίτες ανοιγμένες από γειτόνισσες, κρασί από τη Ραχούλα Καρδίτσας. Εμείς γνωρίσαμε τον άλλο Χαρίλαο, τον θυμόσοφο, τον αφηγητή, τον παθιασμένο με τις ρίζες του, που έπαιρνε αμπάριζα από τις κορυφογραμμές των Αγράφων και ορίζοντα από την απεραντοσύνη του Κάμπου, τον γερο-έλατο με τις κλάρες από τη Φουρνά και την αντάρα της Θεσσαλίας.

Ο Χαρίλαος Φλωράκης δεν έλεγε και δεν έκανε τίποτε που στο βάθος δεν ήταν πολιτική, χωρίς να επεμβαίνει στις ιδεολογικές απόψεις των άλλων. Στις μεγάλες οικογενειακές συνάξεις των Φλωράκηδων ήξερε πως ανάμεσα στο σόι υπήρχαν ιδεολογικοί αντίπαλοι. Δεν άνοιξε ποτέ συζήτηση, δεν έκανε αγκιτάτσια, δεν δίδαξε ποτέ «θεωρία». Έπραττε ό,τι ακριβώς αναφέρει στη συνταρακτική του «διαθήκη». «Τίποτε δεν έχω να διαθέσω, τίποτε δεν έχω να αφήσω. Έπραξα». Συχνά στην πολιτική του καθημερινή πρακτική, με τις έξοχες αναφορές του στη λαϊκή θυμόσοφη γνωμική κληρονομία, επαναλάμβανε ως επωδό: «H ζωή θα δείξει»! Αυτή ήταν η πολιτική του προίκα και αυτήν αφειδώλευτα σπατάλησε, η δράση, η πράξη, η ζωή ως αναπότρεπτη νομοτέλεια. Ο μέγας Διδάσκαλος των πραγματικών επαναστατών που δεν ξορκίζουν την Ιστορία με θεωρητικά μαντζούνια και, όπως έλεγε, «με φετφάδες και με τον απήγανο».

Όταν αργούσαμε να επικοινωνήσουμε, έπαιρνε τηλέφωνο: «Χαθήκατε Κωστάδες, τι κάνουν τα κορίτσια, δεν έρχεστε να γευτούμε καμία π'τούλα;». Σαν τυπικός συγγενής έπαιρνε τηλέφωνο τις γιορτάδες μέρες για χρόνια πολλά. Όταν το περασμένο Σάββατο δεν πήρε, είπα στη γυναίκα μου ότι πρέπει να μάθουμε πώς πάει η υγεία του Χαρίλαου γιατί δεν πήρε για χρόνια πολλά.

Την Κυριακή είχε κάνει πανιά για τα ψηλά ελάτια και την ανοιχτωσιά των ελεύθερων βουνών.

«Δεν αντιλαμβάνομαι γιατί μερικοί ακόμα επιμένουν να εκπλήττονται για τα καμώματα των στρατευμάτων κατοχής των Αμερικανοάγγλων στο Ιράκ. Και γιατί εκπλήττονται που τα δειλά μισθοφορικά ρομποτάκια ρίχνουν στον γάμο του Καραγκιόζη επί δικαίους και αδίκους.

Και γιατί εκπλήττονται που χτύπησαν το ξενοδοχείο των δημοσιογράφων. Εχουν εντολές σαφείς τα χαϊβάνια να ισοπεδώσουν την ουσία του πολιτισμού, τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τα νηπιαγωγεία, τα ορφανοτροφεία, την αγορά λαού, όπου ασκείται, αιώνες τώρα, η ανταλλαγή προϊόντων και απόψεων και, βέβαια, την επικοινωνία μέσω του προφορικού και του γραπτού λόγου, την αποθέωση της Δημοκρατίας. Αυτό που έκαναν στη Βαγδάτη και στο ξενοδοχείο των δημοσιογράφων το έχουν κάνει εδώ και καιρό και πριν από τον πόλεμο, στην ίδια την Αμερική.

Απαγορεύουν να ακουστεί κάθε αντίθετη φωνή, κάθε αντίρρηση, κάθε ερμηνεία αντίθετη με την επίσημη θέση που επεξεργάζονται και επιβάλλουν κάτι σκοτεινά υποκείμενα, που αν δεν δουλεύουν για τους πετρελαιάδες, υπηρετούν την πολεμική βιομηχανία. Και αν η Μαφία προσφέρει περισσότερα, αν το εμπόριο ναρκωτικών είναι πιο κερδοφόρο, σπεύδουν να προσκυνήσουν και να καρπωθούν οφέλη.

Τα δειλά μισθοφορικά χαϊβάνια, που για πενταροδεκάρες ντύνονται σαν αστακοί για να εξοντώσουν καθέναν που κρατάει λιανοτούφεκο, καλάμι ή σουγιά, πάνε την ανθρωπότητα ξανά στα σπήλαια. Κι ας μη μας ξεγελά η τεχνολογία. Προηγμένη τεχνολογία ήταν τα σιδερένια όπλα έναντι των ορειχάλκινων, τα τόξα έναντι του σπαθιού, το κανόνι έναντι του αρκεβούζιου.

Πάντα οι βάρβαροι έρχονταν να συλήσουν τα πάντα καλύτερα εξοπλισμένοι. Και πάντα φίμωναν τον Λόγο». ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ -

«Τον Οκτώβρη του 1917, κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, τα επαναστατημένα πλήθη όρμησαν να συλήσουν το Κρεμλίνο. Τότε, στάθηκε στην πόρτα ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι, ο επίτροπος Πολιτισμού του Λένιν, και τους απέτρεψε με το εξής καταπληκτικό επιχείρημα:

"Αυτά που πάτε να συλήσετε δεν είναι μόνο τα σύμβολα της τσαρικής εξουσίας. Είναι έργα ταπεινών μαστόρων, εκατομμυρίων χρυσικών καλλιτεχνών που σκάλισαν την πέτρα και το ξύλο, δηλαδή λαϊκών δημιουργών. Να τα διασώσουμε, γιατί θα δοξάσουμε την ανθρώπινη δημιουργικότητα". Ετσι, τότε σώθηκαν οι θησαυροί του Κρεμλίνου. Σήμερα τα στίφη που λεηλατούν τα μουσεία της Βαγδάτης, κάτω από τα παγερά και αδιάφορα βλέμματα απαίδευτων μισθοφόρων, πλήθη που, στερημένα από φάρμακα, τροφές και καταπιεσμένα από στυγνές δικτατορίες, είναι τόσο ανεύθυνα όσο υπεύθυνοι είναι όσοι από την εποχή των Σταυροφοριών στις μέρες μας θεωρούν πως για να εξαφανισθεί ένας λαός, δεν έχει παρά να προσβάλλεις, να ταπεινώσεις, να εξαφανίσεις ή στην καλύτερη περίπτωση να εμπορευματοποιήσεις τον πολιτισμό του και τη γλώσσα του».

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ - «ΑΠΟΦΑΣΗ»

«Εδώ (σ.σ. στη Βαγδάτη) συναντήθηκαν και αλληλοπεριχωρήθηκαν τα πνευματικά προϊόντα των Ελλήνων, των Εβραίων, των Περσών και των Ινδών, με τις πλούσιες προφορικές, κυρίως, λογοτεχνικές, μαθηματικές και αστρονομικές παραδόσεις των Αράβων.

Η πολιτισμική ενδοχώρα της Μεσοποταμίας, όπου κατά την παράδοση υπήρξε ο Παράδεισος, ο τόπος όπου γεννήθηκαν οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, που και οι τρεις έχουν προπάτορα τον Αβραάμ, είχε βαθύ ορίζοντα, αφού πριν από τους Αραβες, τους Ιουδαίους, τους Βυζαντινούς Ελληνες, τους Πέρσες υπήρξε κοιτίδα των Χετταίων, των Βαβυλωνίων, των Φοινίκων, των Σουμερίων. Η Μεσοποταμία είναι ο τόπος όπου ο άνθρωπος πρώτος ανακάλυψε τον Ουρανό και τον χαρτογράφησε, τη Γεωργία και το αλέτρι, τη Ναυσιπλοΐα, τη Γραφή και βέβαια τον Μονοθεϊσμό.

Η Βαγδάτη είναι ένα γεωγραφικό παλίμψηστο πολιτισμικών στρωμάτων (...). Και η αραβική γλώσσα, για να παραπέμψουμε στον δικό μας Ψυχάρη, "είναι πιθανόν η ωραιότερη απ' όλες τις γλώσσες, πιο πλούσια, πιο παθητική, με περισσότερες και από την ελληνική αποχρώσεις". Επειδή οι Σημιτικοί λαοί (Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Φοίνικες, Εβραίοι, Αραβες) είναι λαοί που απορρίπτουν τη μίμηση, την απεικόνιση, ευδοκίμησαν ιδιαίτερα στη φιλοσοφία, στην αφήγηση, στην αφηρημένη επιστήμη και βεβαίως στην ποίηση και στη μουσική.

Οι Αραβες πρώτοι μετέφρασαν τον Αριστοτέλη και τον μετέφεραν μέσω της ισπανικής τους διείσδυσης στη Δύση. Από τα αραβικά μεταφράστηκε στα λατινικά και έτσι οικοδομήθηκε ο Σχολαστικισμός που γέννησε εν τέλει τα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια! Η Αλγεβρα και ο αλγόριθμος είναι ανακαλύψεις των Αράβων και το ευρωπαϊκό μηδέν (το zero) είναι αραβική λέξη (...) Η αραβική ποίηση γεννήθηκε στην έρημο. Οι ρυθμοί των καραβανιών, το περπάτημα της καμήλας, οι κραυγές των καμηλιέρηδων γέννησαν τα πρώτα ηχοποιητικά μορφώματα (...) Τα θέματα που κυριαρχούν στην ιρακινή κυρίως ποίηση της Βαγδάτης είναι η ερωτική απελπισία του ματαιωμένου δεσμού, η αποθέωση της αγαπημένης (ένας έξοχος στίχος: "Τη νύχτα ήσουν για την αγαπημένη σου πατρίδα της"!), οι όμορφες μέρες του ευτυχισμένου έρωτα, τα διλήμματα του πολεμιστή ανάμεσα στη μάχη και στα μάτια της αγάπης του. Αλλού κυριαρχεί η ερημιά του τοπίου, οι αμμόλοφοι, η συντροφιά των άκακων ζώων, η ανάπαυλα της όασης. Βέβαια, υπάρχουν πολλές αναφορές στο πρόσκαιρο του βίου, στη ματαιότητα των ανθρωπίνων και στη νοσταλγία του Παραδείσου (...) Πού να το φανταστεί κανείς πως αυτός ο λυρικός πολιτισμός των καμηλιέρηδων του 8ου μ.Χ. αιώνα θα ισοπεδωνόταν από τον "πολιτισμό" των γελαδάρηδων του Τέξας 1.200 χρόνια μετά!!!

Το μυαλό μου πάει σήμερα σ' ένα έξοχο ποίημα του Παύλου Κριναίου: "Ο Κάου μπόϊ που δεν ήξερε τα στενά των Θερμοπυλών"!».

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ - «ΝΕΑ»

«Αν μπορούσε σήμερα να φτάσει η φωνή μου στη Γένοβα, δεν θα χρειαζόταν ούτε να παλέψει με τα αστυνομικά κλομπς ούτε να τσαλαπατηθεί από τα πλήθη.

Αν μπορούσε η φωνή μου να καλύψει τις σειρήνες των πυροσβεστικών και την οργή του πλήθους, θα απάγγελνε δυνατά τους στίχους του Προλόγου της «Ερωφίλης», που τον εκφωνεί ο Χάρος: «Πού των Ελλήνων οι βασιλειές, πού των Ρωμιών οι τόσες πλούσιες και μπορεζάμενες χώρες, πού τόσες γνώσεις και τέχνες, πού 'ναι οι δόξες τους; Πού σήμερον εκείνες στ' άρματα κι εις τα γράμματα οι ξακουστές Αθήνες; Πού 'ναι η Καρτάγο η δυνατή κι οι πολεμάρχοι οι άξοι της Ρώμης που τα κέρδητα τα 'χασιν αποτάξει;

Πού τ' Αλεξάντρου η αντρειά κι η μπόρεσή του η πλήσα; Πού των Καισάρων οι τιμές, απού τον κόσμο ορίσα;». Θα τραγουδούσα δυνατά το «Περιγιάλι» (την «Αρνηση») των Σεφέρη - Θεοδωράκη αλλά και το μοτίβο από την «Ερωφίλη» που ενέπνευσε αυτούς τους στίχους και τους σκανδαλωδώς ανάλογους του Παλαμά: «Σα σπίθα σβήνει η δόξα σας, τα πλούτη σας σα σκόνη σκορπούσινε και χάνουνται και τ' όνομά σας λειώνει σα να 'το με τη χέρα σας γραμμένο σ' περιγιάλι, στη διάκριση τση θάλασσας γη χάμαι στην πασπάλη (στην άμμο)». Οπως ρήμαξαν οι αυτοκρατορίες των Περσών, του Αλεξάνδρου, των Ρωμαίων, του Βυζαντίου, του Καρλομάγνου, των Σοβιέτ, έτσι θα διαλυθεί εις τα εξ ων συντίθεται η αυτοκρατορία των πολυεθνικών μετοχών».

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ - «ΝΕΑ»

«Η μοίρα της ελληνικής γλώσσας είναι στα χέρια της βιομηχανίας και του εμπορίου. Οταν μπορώ να γλιστρώ στο Διαδίκτυο μέσω του αλφαβήτου μου, όταν μπορώ να αλληλογραφώ μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με ελληνικούς χαρακτήρες, όταν θα δύναμαι να στέλνω μηνύματα με το κινητό μου τηλέφωνο όχι με λατινικό αλφάβητο, έχω απλώς αντικαταστήσει την πένα και τη γραφομηχανή με ένα άλλο μέσο. Αυτή τη δυνατότητα μπορεί να μου την παράσχουν μόνο οι κατασκευαστικές εταιρείες των υπολογιστών και της κινητής τηλεφωνίας. Οι Ιάπωνες τροφοδότησαν τους υπολογιστές τους με ιδεογράμματα, οι Ρώσοι με στοιχεία του κυριλλικού αλφαβήτου, οι Εβραίοι με το αλφάβητο του Δαβίδ, οι πάμπτωχοι Γεωργιανοί με το μοναδικό στον κόσμο δικό τους αλφάβητο.

Μην αγοράζετε ηλεκτρονικά είδη που δεν διαθέτουν ελληνικά στοιχεία. Πώς δεν τρώτε πια βοδινό κρέας. Οι τρελοί υπολογιστές είναι πιο επικίνδυνοι από τις τρελές αγελάδες. Εκεί να δείτε εγκεφαλοπάθεια!

Επίσης πάρτε σπρέι και σβήστε, όπου συναντήσετε, την ηλίθια επιγραφή Afetiria ή Diavasi Pezon!!!».

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ - «ΝΕΑ» ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 17/01/2001

Saturday, March 13, 2010

Νίκος Λαγκαδινός :

Για να είμαι σωστός θα πρέπει να ομολογήσω ότι το καλύτερο κείμενο που διάβασα από την αρχή του χρόνου είναι αυτό ακριβώς που έγραψε ο Κώστας Γεωργουσόπουλος και δημοσιεύεται σήμερα στα "Νέα". Κάντε τον κόπο και διαβάστε το! Μιλάει για τη μάνα του, αλλά συγχρόνως για όλες τις ελληνίδες μανάδες...

Όταν πέθανε η μάνα μου ήταν τρία χρόνια μικρότερη απ΄ ό,τι είμαι εγώ σήμερα. Κι όμως, όσο μπορώ να αναπλάθω τα σαράντα χρόνια που έζησα μαζί της δεν κατόρθωσα να συλλέξω ούτε τη σοφία της ούτε την υπομονή της ούτε την κατανόησή της για τα ανθρώπινα

Oι εμπειρίες της ήταν πιθανόν, μαζί με όλους τους συγκαιρινούς της, ίσως οι συγκλονιστικότερες όλης της ιστορίας της ανθρωπότητας. Καμιά άλλη γενιά στην ιστορία δεν χρειάστηκε να καλύψει σε μια σύντομη ζωή τόσο μεγάλο χάσμα τεχνολογίας, τόσες συνταρακτικές τραυματικές συλλογικές απάνθρωπες συγκρούσεις, τόσα ιδεολογικά, ηθικά και οικονομικά πειράματα. Γεννήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα σε μια κωμόπολη της Ρούμελης από αγρότες γονείς που είχαν μια σεβαστή περιουσία που ήταν κυρίως η προίκα της. Ο γονιός της, αγροτικής κι αυτός καταγωγής, ήταν ο τυπικός επαρχιώτης Δάσκαλος, που έζησε εξάλλου λίγο και η ανάμνησή του σ΄ όλα τα παιδιά του δεν ήταν καθόλου έντονη, αφού σπάνια μιλούσαν γι΄ αυτόν. Η μάνα μάλιστα της μάνας μου που την πρόλαβα άρρωστη για χρόνια να βογκάει στο κρεβάτι δεν είχε, φαντάζομαι, τις αγαθότερες εμπειρίες από τη συμβίωσή τους, αφού ξεσπούσε συχνά, πετώντας τις παντόφλες της, παιδί εγώ επτά ετών, επάνω μου επειδή είχα το όνομά του. Και το θλιβερό της ιστορίας ήταν πως και ο παππούς από τον πατέρα μου είχε το ίδιο όνομα, έτσι, τουλάχιστον, κατά τα έθιμα των οικογενειών, ήταν αυτονόητο πως έτσι κι αλλιώς το όνομα του παππού από τον πατέρα μου θα έφερα. Η μάνα του ήταν η δεύτερη κατά σειρά από πέντε αδέλφια, η μεγαλύτερη αδελφή από τις τρεις. Έτσι πολύ νωρίς ανέλαβε το νοικοκυριό. Ο μεγάλος αδελφός έφυγε γρήγορα, σπούδασε και ως δασάρχης υπηρέτησε σ΄ όλη την Ελλάδα και μόνο λίγες μέρες αφότου παντρεύτηκε γυναίκα πλούσια από άλλη περιοχή γύρισε στη γενέθλια κωμόπολη. Ο άλλος γιος έμεινε στα κτήματα και εξελίχθηκε σε ενημερωμένο, προοδευτικό αγρότη, με μαρξιστική υποδομή έτσι, που για χρόνια μετά το αντάρτικο, όπου στρατεύτηκε δίπλα στον Βελουχιώτη, έφαγε τη ζωή του την ωριμότερη στις εξορίες και στις φυλακές. Η μάνα μου, ώσπου κι αυτή παντρεύτηκε με συνοικέσιο με τον διορισμένο στον τόπο της καθηγητή φιλόλογο πατέρα μου, κυβερνούσε το σπίτι με την επικουρία των δύο μικρότερων αδελφών που νωρίς νωρίς παντρεύτηκαν. Η μια ξενιτεύτηκε με τον μηχανικό άντρα της στη Λάρισα, η πιο μικρή έμεινε στο πατρικό και, καλή της η ώρα, μένει ακόμη σε θαλερά γεράματα και ακοίμητο πάθος για ζωή. Ζωντανή είναι και η μεγαλύτερη αδελφή, αλλά ζει πλέον στις παρυφές του πνευματικού χρόνου.

Η μάνα μου πήγε νύφη στην εκκλησία με άμαξα και τα προικιά, που τότε τα περιέφεραν με καμάρι στους δρόμους, φορτώθηκαν σε αραμπά που έσερναν μουλάρια. Μεγάλωσε κι από μικρό παιδί έκοβε ξύλα για το τζάκι, ζύμωνε, έκαιγε τον φούρνο, έφτιανε λουκάνικα, άπλωνε τραχανά, μάζευε φύλλα της μουριάς και τρέφαμε τους μεταξοσκώληκες, καθόταν με τις ώρες στον αργαλειό και ύφαινε χαλιά, κουρελούδες, χράμια, μπάντες, ζέσταινε το καζάνι κι έφτιαχνε αλισίβα (ρίχνοντας στάχτη στο νερό) για την πλύση, έραβε στη ραπτομηχανή, έπλεκε, μπάλωνε, τάιζε το γουρούνι, τις κότες, ξύστριζε το άλογο, έπηζε γιαούρτι και τυρί, ζύμωνε, άπλωνε, τύλιγε και έκοβε χυλοπίτες, ασβέστωνε το μαντρότοιχο, καθάριζε τη μεγάλη κάδη των πέντε τόνων για να αποθηκευτούν οι ελιές, έξυνε τα βαρέλια για να υποδεχτούν τον μούστο με το γιοματάρι, έπλενε με τη μάνικα τα πιθάρια του λαδιού, σιδέρωνε με τις ώρες μπουφαρίζοντας (βρέχοντας με το στόμα) τα ρούχα και κρατώντας αναμμένο το σίδερο με τα κάρβουνα και τη θυμάμαι να βράζει στο καζάνι τα υλικά μαζί με την καυστική ποτάσα για να φτιάξει πράσινο σαπούνι. Υπήρχαν στο σπίτι, στο κατώγι, τελάρα ξύλινα, σαν τα τετράγωνα του σκακιού, απλώνονταν στο τσιμέντο της αυλής και με μια μεγάλη κουτάλα, καυτό χύνονταν το υλικό. Έμενε μέρες να κρυώσει και ύστερα τραβούσαν το τελάρο και είχαν εκατό, διακόσιες πλάκες σαπούνι, σαν μικρά τούβλα.

Τα ίδια τελάρα άλλωστε τα χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν πλίθρες, τούβλα από λάσπη και άχυρο, που στεγνά και ξερά ήταν το κύριο οικοδομικό υλικό για μάντρες, αποθήκες και απόπατους. Το τζάκι ήταν σ΄ ένα μόνο δωμάτιο του σπιτιού. Η θέρμανση στα άλλα γινόταν με μαγκάλια που συνήθως έκαιγαν πυρήνα, το ελαιώδες κατάλοιπο των κουκουτσιών της ελιάς, όταν στο ελαιοτριβείο παραδιδόταν το λάδι. Σ΄ εκείνη την οικονομία τίποτε δεν πήγαινε χαμένο. Τα πρώτα παπούτσια που φόρεσα ήταν αρβυλάκια που παραγγέλλονταν στον τσαγκάρη της γειτονιάς, ενώ του προσφερόταν το δέρμα, μετά τη σφαγή του γουρουνιού τα Χριστούγεννα. Κομψά αρβυλάκια, όχι τα γνωστά ποιμενικά γουρνοτσάρουχα, αλλά πάλι για λόγους οικονομίας με χοντρά καρφιά για να μη τα λειώνουμε γρήγορα!

Όταν έλειπαν εργατικά χέρια στις μέρες της συγκομιδής, η μάνα ακολουθούσε την κομπανία στα χωράφια για το μάζεμα της ελιάς, τον τρύγο, τον θερισμό του σταριού, του κριθαριού και της βρώμης, τη συλλογή του βαμβακιού και του καπνού. Και να έφταναν αυτά! Όταν ερχόντουσαν τα τσουβάλια με τα ρεβίθια στο σπίτι, έπρεπε όλο το υλικό να περάσει από το κόσκινο, να φύγουν πετραδάκια, μυγάκια, σκουληκάκια και άλλα ζωύφια. Τα κτήματα είχαν διάσπαρτες συκιές, ροδιές. Έπρεπε τα σύκα που μαζεύονταν να δεθούν με σπάγκο, ν΄ απλωθούν να ξεραθούν και να γίνουν ξηρά τροφή για μεγάλους και μικρούς. Τα ρόδια κρέμονταν κι αυτά αρμαθιές στο κατώγι. Τα μήλα και τα πορτοκάλια, κυρίως τα λεμόνια, τυλίγονταν με παλιές εφημερίδες και αποθηκεύονταν σε πιθάρια με άχυρα για να μη μαραθούν. Η διαλογή της ελιάς έπαιρνε νυχτέρια. Ποιες από τις ελιές θα πήγαιναν στην κάδη και ποιες κατά ποιότητα θα όδευαν στο ελαιοτριβείο.

Ο μεγάλος μόχθος ήταν το «πέρασμα» του καπνού. Κάθονταν κυρίως οι γυναίκες του σπιτιού στην αυλή κατάχαμα, είχαν δίπλα τους πανέρια με φύλλα καπνού και περνούσαν φύλλο φύλλο το φυτό σε μια γερή κλωστή αφού τρυπούσαν τον βλαστό με μια συναρτημένη πεπλατυσμένη βελόνα. Έτσι τα φύλλα του καπνού σε αρμαθιές δέκα και πάνω μέτρων απλώνονταν στην αυλή από διχάλα σε διχάλα για να στεγνώσουν, να ξεραθούν, να μαζευτούν σε πάκα κυβικά και να περιμένουν τον έμπορο.

Το βαμβάκι αποθηκευόταν περιμένοντας τον έμπορο επίσης σε τσουβάλια και σε τόπο ξηρό για να μην υγραίνεται- το βαμβάκι σαπίζει και βαραίνει!

Μετά την κουρά των προβάτων και των γιδιών, το μαλλί γινόταν μεγάλες τουλούπες και η μάνα μου με τις γειτόνισσες έστηναν στην αυλή τα σύνεργα, το λανάρι, την ανέμη, καθάριζαν τα ξεφτίδια στο λανάρι από ξένα υλικά, έπλεναν το μαλλί κι όταν στέγνωνε, το έβαζαν στην ανέμη και έφτιαχναν νήμα για τον αργαλειό και για το πλέξιμο.

Στο σπίτι στεφανώθηκε, στο σπίτι γέννησε με τη μαμή, στο σπίτι βαφτιστήκαμε. Εγώ πάντως από το σπίτι μου στην Αθήνα (με ενοίκιο) έφυγα γαμπρός, αφού η μάνα μου ζέστανε νερό στον τέντζερη και έκανα λουτρό στη σκάφη.

Η μάνα μου από τον αραμπά ευδόκησε να ταξιδέψει με αεροπλάνο. Από τη φουφού και το μαγκάλι πέθανε με καλοριφέρ και κλιματισμό, από τον φούρνο με τα ξύλα, το γιουβέτσι, χειρίστηκε ψυγείο, ηλεκτρική κουζίνα και φούρνο μικροκυμάτων. Είδε για πρώτη φορά αεροπλάνο στα 20 χρόνια της. Έζησε δύο παγκόσμιους πολέμους, είδε βομβαρδισμούς, αερομαχίες, τέσσερις δικτατορίες, εκτελέσεις, πήγε τρόφιμα και αλλαξιές στις φυλακές στον αδελφό της και στον άντρα της. Είδε τους ανθρώπους στο φεγγάρι. Είδε τον Βεάκη Ληρ, την Πλισέσκαγια, τον Νουρέγιεφ, τη Φοντέιν. Δεν έπαθε κατάθλιψη, δεν πήρε ποτέ υπνωτικά, ηρεμιστικά, δεν την είδε ποτέ ψυχίατρος, ώσπου ανεπανόρθωτα έπεσε και έφυγε σε δύο χρόνια. Δεν τη θυμάμαι ποτέ στο κρεβάτι. Όταν εμείς πέφταμε για ύπνο ήταν όρθια, όταν ξυπνάγαμε ήταν όρθια. Και έφυγε χωρίς παράπονο, χωρίς υστερίες, χωρίς πανικό. Πρόσφερε τα πάντα, όλη αυτή την εμπειρική σοφία που κατέγραψα αμισθί, χωρίς σύνταξη (ούτε αυτό το πρόλαβε, έφυγε πριν από τον πατέρα), τα χρόνια εκείνα πριν από την αποθέωση του φεμινισμού! Posted by Νίκος Λαγκαδινός at 7:38 AM Labels: Γεωργουσόπουλος Κώστας Posted by Νίκος Λαγκαδινός

Είμαστε ένας λαός με μακρά ιστορία που δεν εξισώνεται χρονικά ούτε με την ιστορία των ευρωπαϊκών λαών ούτε πολύ περισσότερο με την ιστορία της Αμερικής. Πιστεύετε ότι οι Έλληνες διανοούμενοι έχουν επίγνωση αυτής της ιστορίας και άρα έχουν ανάλογη μνήμη;

Αν και οι Έλληνες διανοούμενοι, από την εκπαιδευτική τους παλαιότερα εμπειρία, είχαν κάποια γνώση της ιστορικής συνέχειας και συνοχής, άρα και ιστορική μνήμη, η διανοουμενίστικη μόδα, που τείνει να καταστεί τρομοκρατία στις μέρες μας, απαιτεί ένα είδος λήθης, κατειρώνευσης, υπονόμευσης και αμφισβήτησης για ό,τι είναι σχετικό με την ιστορία, την μνήμη και την εθνική συνείδηση. Κι όσοι ακόμα είχαν λόγους να θυμούνται, πνίγουν ό,τι ξεμυτίσει για να μην τους πάρει το ποτάμι της μεταμοντέρνας αμνήμονος κιτσαρίας.

Εάν η ελληνική διανόηση έχει μνήμη και αίσθηση της μακραίωνης ιστορικής μας συνέχειας, πιστεύετε ότι έχει συνείδηση και της Χριστιανικής διάστασης αυτής της συνέχειας, και σε ποιο βαθμό συμμερίζεστε αυτή τη διάσταση;

Δεν βλέπετε πως είναι δακτυλοδεικτούμενοι όσοι εντοπίζουν την Ορθόδοξη μαγιά της Ελληνικής Ιστορίας; Ονομάζονται εξ άλλου φονταμενταλιστές, λες και είναι στο κάτω κάτω αναπηρία να ανακαλύπτεις ή να βάζεις θεμέλια στην πνευματική σου συγκρότηση και οικοδομή.

Όταν οι Έλληνες διανοούμενοι κατηγορούν ή κριτικάρουν την Εκκλησία, την κατηγορούν στο πρόσωπο των λειτουργών της και εξαιτίας των ολισθημάτων και αμαρτημάτων τους, ή εξαιτίας μιας περιρρέουσας αντιεκκλησιαστικής νοοτροπίας;

Κι αν ακόμη περιορίζουν την κριτική τους στους λειτουργούς, πράγμα κατά τη γνώμη μου νόμιμο, στο βάθος, λόγω μόδας, υποκύπτουν στη γενικότερη μηδενιστική προσέγγιση της Εκκλησιαστικής εμπειρίας.

Πόσο η κυριαρχία του «διαφωτιστικού» πνεύματος (αλλά και των ποικίλων μετεξελίξεών του) στην Ελλάδα, και μάλιστα οι ραγδαίες εξελίξεις των τελευταίων χρόνων λόγω της ένταξής μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, επηρεάζει τη στάση της διανόησης απέναντι στην Εκκλησία;

Η εμμονή στην απόλυτη λογοκρατία του διαφωτισμού δείχνει μια καραμπινάτη εθελοτυφλία, δεδομένου ότι δεν θέλουν να αντιληφθούν πως ό,τι σήμερα πληρώνουμε (φασισμούς, κομμουνισμούς, βιομηχανική επανάσταση, καπιταλισμό, παγκοσμιοποίηση, οικολογικό έγκλημα) είναι τέκνα-τέρατα του διαφωτισμού, ενός διαφωτισμού που πρόδωσε τα ανθρωπιστικά θεμέλια της Αναγέννησης και κατάντησε ορθολογιστική ψυχωσική μηχανή.

Μπορούμε να μιλήσουμε σήμερα για πυρήνες «πνευματικής αναγέννησης» που εμπνέονται από την Ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση, ή για διανοούμενους που ανακαλύπτουν γόνιμα την παράδοση αυτή;

Υπάρχουν και πυρήνες και μεμονωμένοι ναυαγοί που υψώνουν τη σημαία της πίστης μέσα στη σύγχρονη συγκεχυμένη θύελλα των «-ισμών».

Πώς θα μπορούσε να περιγράψει κανείς τη σχέση του σημερινού Έλληνα διανοούμενου με τη σημερινή Εκκλησία; Μήπως παραείναι δέσμιος της εποχής του, και μήπως η στάση του είναι κυρίως ορθολογιστική και αδιάφορη; Υπάρχει παρ’ όλα αυτά κάποια «απαίτηση» από την πλευρά του για μια πιο πνευματική και αληθινή εκκλησιαστική κατάσταση;

Όσον αφορά τους διανοούμενους, με τη σημασία που δίνει ο διαφωτισμός στον όρο, απελπιστείτε· δεν υπάρχει ομφάλιος λώρος. Δεν είναι ούτε καν απολωλός πρόσωπο. Ούτε αναζητά ποιμένα ούτε ανήκει σε ποίμνιο. Διανοούμενος και παράδοση, διανοούμενος και εκκλησιαστικό ήθος, διανοούμενος και πίστη, είναι έννοιες ασύμβατες. Απαίτηση υπάρχει από πρόσωπα που αρνούνται τον διανοουμενίστικο ναρκισσισμό και την αλαζονική βεβαιότητα. Οι «διαφωτισμένοι» είναι τόσο πολύ διαφωτισμένοι, ώστε δεν αναζητούν ούτε έχουν ανάγκη από άλλο φως, έστω και Αληθινό!