Πολύ με συγκινεί αυτή η προστασία που δίνω σε μερικά πράγματα, δίχως να ξέρω αν, κάποια στιγμή, θα μου είναι χρήσιμα. Τα ψάχνω συχνά, για να σκαλίζω τη μνήμη μου, να ονειροπολώ, να αλητεύω ενδεχομένως, βηματίζοντας σε δρόμους προσωπικούς που αυλακώνουν τις λογής λογής διαδρομές κι αυτά μου κρατάνε συντροφιά… Συνήθεια αγαπημένη, μπορεί και μανία, κάθε τόσο ν’ αναπολώ τα περασμένα και ν’ ανασύρω στιγμές και συμβάντα της ζωής μου, να τα φέρνω πίσω, να τα παίρνω στα χέρια μου, να τους ρίχνω ματιές, να κάνω τον απολογισμό τόσων χρόνων που, αλίμονο, γλίστρησαν κι έφυγαν. Σαν τόσα άλλα… Οι μνήμες, ξέρετε, μοιάζουν με σπινθήρες, ανάβουν ξαφνικά εκεί που δεν το περιμένεις, φωτίζουν ίσα ίσα το σημείο που έχουν επιλέξει, κι ύστερα, χωρίς πολλά, σβήνουν και επιστρέφουν στο πουθενά.

Στην ξενιτιά, σε μια εποχή όπου τα πνευματικά πρότυπα που κυριαρχούσαν εκεί, στη μικρή ελληνική κοινωνία μας, δεν είχαν καμιά σχέση με τα δικά μου, εγώ έψαχνα διάφορα άλλα για να γεμίζω τα άδεια της ψυχής μου. Εποχές ρομαντικές, σημαντικές, απόμακρες… Για δυο, από τα τόσα χρόνια της αποδημίας μου, είχα ασχοληθεί, παράλληλα με τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις και με την έκδοση μιας μικρής ελληνικής εφημερίδας, στην πόλη που ζούσα. Στη Βαλένσια της Βενεζουέλας. Μπορεί στην αρχή –σαν πρώτη σκέψη– να ήταν μια ανάγκη της Ελληνικής Κοινότητας εκεί, αλλά συγχρόνως –και πρωτίστως– μια ευκαιρία –ίσως κι αφορμή– για τις δικές μου ανησυχίες ώστε να ξυπνήσουν κάποια κρυμμένα και άτολμα –χαρίσματα να τα πω; Ας τα πω…– χαρίσματα γραφής.

Έτσι στα τρέχοντα καθήκοντα μπήκε κι αυτή η «υποχρέωση», κάθε 15 μέρες να καλύπτω με ύλη την εφημερίδα «ΑΝΘΡΩΠΟΙ». Ήταν ο τίτλος που είχα δώσει. Κι ομολογώ πως δεν ήταν εύκολο.

Σε μια εβδομάδα, στρώσαμε τα σχέδια και το όνειρο έγινε πραγματικότητα. Το πρώτο φύλλο της ελληνικής εφημερίδας μ’ αυτόν τον πρωτότυπο τίτλο ήταν γεγονός! Φυσικά ξεπερνούσε τις προσδοκίες μας. Το πρόβλημα ήταν η συνέχεια, όταν διαπίστωσα να εξατμίζεται η διάθεση των συνεργατών μου, αφήνοντάς με μόνο να πιστεύω σ’ αυτό που κατορθώσαμε μαζί. Το πείσμα, η εμμονή, αλλά κι ο φόβος της παραίτησης, μου έδωσαν δύναμη και αποφάσισα, παίρνοντας όλη την ευθύνη, να το συνεχίσω τελικά μόνος και από συλλογικό έντυπο μετατράπηκε σχεδόν σε προσωπικό.

Έτσι ανέλαβα, εξ’ ολοκλήρου την υποχρέωση να καλύπτω με ύλη, έξι με οχτώ σελίδες, κάθε δεκαπέντε μέρες, να έχω την επιμέλεια κι όλα τα απαραίτητα. Δίχως τεχνικές γνώσεις, δίχως τα σημερινά «εργαλεία» πρόσβασης (ιντερνέτ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.) παρά μόνο θέληση και μεράκι. Με μόνα εργαλεία: μια ελληνική γραφομηχανή, ένα ραδιόφωνο συντονισμένο στα βραχέα, αποκόμματα από «μπαγιάτικες» εφημερίδες και αρκετά βιβλία, έκανα –με υπερβάλλον πείσμα, σίγουρα– ό,τι μπορούσα για να μην τα παρατήσω και πάει στράφι το δόλιο το όνειρο.

Με εξαντλητικές προσπάθειες κάλυπτα τις ανάγκες ώστε να υπάρχει πάντα ενδιαφέρουσα και επαρκής ύλη για την δεκαπενθήμερη έκδοση. Συν τοις άλλοις, συμπλήρωνα, ψάχνοντας στις εφημερίδες, που μου έρχονταν από την Ελλάδα με δέκα-δεκαπέντε μέρες καθυστέρηση, με το αυτί κολλημένο στο ραδιόφωνο, με βιβλία και λεξικά αλλά και συγχρόνως να είμαι και καλά ενημερωμένος με τις κοινοτικές μας δραστηριότητες ώστε να έχει και το ανάλογο ομογενειακό ενδιαφέρον.

Ειλικρινά δεν ήταν καθόλου εύκολο. Όμως είχα δεσμευτεί κι έπρεπε να το κάνω. Όλη η προεργασία, δηλαδή να γράφω και να σελιδοποιώ τις απόψεις, τις ειδήσεις, τα γεγονότα και ό,τι τέλος πάντων σκάρωνε η φαντασία μου, ζορισμένη συχνά, από την έλλειψη τεχνικής και πείρας, μου έπαιρναν πολύτιμο χρόνο. Ήταν φορές που οι ώρες περνούσαν δίχως να το καταλάβω και αρκετές φορές μ’ εύρισκε το ξημέρωμα. Ήταν η αγάπη γι’ αυτό που έκανα. Ήταν το πάθος του ερασιτέχνη που κουβαλούσα. Πολύ το μεράκι κι αρκετά τα ξενύχτια.

Έβλεπα με ικανοποίηση ότι, όσο πέρναγε ο καιρός, μεγάλωνε κι ο αριθμός των αναγνωστών και των συνδρομητών. Αυτών των εκατό-εκατό δέκα ανθρώπων της ίδιας ρίζας και της ίδιας μοίρας που ανυπόμονα περίμεναν να τη διαβάσουν. Με τον καιρό άρχισαν να εμφανίζονται και νέοι συνεργάτες που έστελναν τα γραφτά τους για να δημοσιευτούν, διευκολύνοντας το έργο μου. Κάπως έτσι ήταν η διαδρομή της εφημερίδας ΑΝΘΡΩΠΟΙ, που «έζησε» για δεκαοχτώ μήνες αφήνοντας χαραγμένο το δικό της σημάδι στην ιστορία του Ελληνισμού της Βενεζουέλας.

Δεν ξέρω αλήθεια, τι μου ’ρθε σήμερα κι έψαχνα στα αρχεία μου να βρω το τελευταίο φύλλο εκείνης της εφημερίδας. Επιθυμούσα να διαβάσω το κύριο άρθρο που έγραψα τότε με τίτλο «Κύκνειο Άσμα». Ήταν 2 Ιουλίου του 1988 θυμάμαι, είχα πάρει πλέον την απόφαση να σταματήσω. Μια δύσκολη, δίχως άλλο, απόφαση που ομολογώ την πήρα με πόνο ψυχής, γιατί στη ζωή, κάθε τι όμορφο –γιατί όμορφο ήταν– θα πρέπει να τελειώνει στην κατάλληλη στιγμή.

Δε θυμάμαι πόσες φορές το ’γραψα και πόσες το ’σκισα εκείνο το κείμενο. Θα ’θελα τώρα, ύστερα από τόσα χρόνια, να πω πως ήταν κάτι που ποτέ δεν είχα υπολογίσει να φτάσει εκεί που έφτασε, δηλαδή να είχε αυτή τη διαδρομή. Ν’ αγαπηθεί από τον Ελληνισμό και να χαρίσει σε μένα τόσες πολλές όμορφες αλλά και δύσκολες… κοπιαστικές στιγμές.

Δεν έχει νόημα να τις αναφέρω, σημασία έχει η ικανοποίηση πως, παρακάμπτοντας όποια εμπόδια τύχαιναν, μπόραγε, κάθε 15 μέρες να είναι εκεί και κοντά στους αναγνώστες της. Όταν την έγραφα, πιστέψτε με, ήταν σα να μονολογούσα. Το παραδέχομαι, τον είχα ανάγκη αυτόν το μονόλογο και… τελικά –πολύ αργότερα– κατάλαβα πως τον είχαν κι εκείνοι… Τους θυμάμαι τώρα μ’ εκείνο το παράπονο για την απόφασή μου.

Τα 35 φύλλα της εφημερίδας «ΑΝΘΡΩΠΟΙ», μαζί με το αρχείο, τις σημειώσεις, τα πρόχειρα, τα απορριφθέντα, όλα τα κρατώ μαζεμένα, αγκαλιασμένα κι ευλαβικά φυλαγμένα σε κουτιά και ντοσιέ, για να μη χαθούν στη λήθη του χρόνου. Θα ’ταν κρίμα να χαθεί μια δουλειά που έγινε με τόσο κόπο, δυσκολίες κι εμπόδια, με μόνο εφόδιο το μεράκι.

Όλα αυτά, τα έχω τώρα μπροστά μου ν’ αναβοσβήνουν, σαν από ένα απόμακρο φάρο, κάνοντας σινιάλο πως υπάρχουν, τυλιγμένα μ’ ένα απαλό άρωμα κλεισούρας. Στοιβαγμένα –μα όχι ξεχασμένα– απομεινάρια μιας εποχής με οράματα, πάθος, παλμό, συγκίνηση κι αγάπη γι’ αυτόν τον παράξενο «μικρόκοσμο». Τα δικά μου ανεξίτηλα αχνάρια, χαραγμένα στο κεφάλαιο με τ’ όνομα: «Ελληνισμός της Βενεζουέλας».

Δεν θα ’θελα να περισσεύω σ’ ένα παρελθόν που πάει να ξεχαστεί. Τα φυλλομετρώ κι αφουγκράζομαι ήχους, χαϊδεύω αναμνήσεις και ξεχωρίζω στιγμές, νιώθοντας αυτή τη γνωστή, μικρή φλέβα να χτυπάει ακατάπαυστα εδώ στο λαιμό μου…

Είναι προφανές –και το γράφω, μετά λόγου γνώσεως– ότι αυτή η ανάγκη αναπόλησης που νοιώθω πολλές φορές, να μιλήσω για δικά μου πράγματα, είναι γιατί η μνήμη, που ως συνήθως δεν μου χαλάει χατίρι, τα επαναφέρει στο νου μου. Τώρα, μετά από τόσα απομακρυσμένα χρόνια, τα φυλλομετρώ, τα θυμάμαι και τα γράφω κι είναι σα να αναπαράγω τη φροντίδα και την έγνοια που είχα για όλα αυτά τότε.

Η τεχνολογία έστρωσε μπροστά μας μια λευκή οθόνη στην οποία εμείς απλώνουμε τους κρυμμένους θησαυρούς μας: λόγια, συναισθήματα, σκέψεις, βιώματα, προβληματισμούς. Ό,τι ποθεί η καρδούλα μας. Το πληκτρολόγιο έγινε το δεξί μας χέρι. Χτυπάμε τα πλήκτρα κι ο καθένας γράφει τη δική του ιστορία. Ενίοτε και τα απωθημένα του… Κι έκτοτε έγινε η οθόνη κοινό τοις πάσι αγαθό και… καθρέφτης της προσωπικής μας ζωής. «Λάβετε, φάγετε, τούτο μου εστί» η ζωή μου!

Στη βιτρίνα και στη διάθεση όλων συμπεριφορές, ωσάν εδέσματα «á la carte», για να επιλέξουμε, μέσα από αυτή την πολυτέλεια που επιτρέπουμε στον εαυτό μας, χωρίς τύψεις, δίχως βιασύνη, με σκέψη και περισυλλογή, τους αγαπημένους μας. Σ’ έναν κόσμο απ’ τον οποίο χάθηκε η «εν ανθρώποις ευδοκία», ο χρόνος γίνεται τιμωρός της σκέψης κι ο χώρος ανοιχτός στης υποκρισίας την υπόσταση. Αλλά πόσο χρόνο και πόσο χώρο χρειαζόμαστε για να ταιριάξουμε τις λέξεις, ώστε να ’χουν, όχι το διφορούμενο, μήτε το αμφιλεγόμενο, αλλά το ακριβές νόημά τους; Όπου το «συγγνώμη» να σημαίνει συγγνώμη, το «φίλε» φίλε, και το «σ’ αγαπώ» σ’ αγαπώ;

Πόσο διαφορετικά θα ήταν αν… Αν ξέραμε οι άνθρωποι να ερμηνεύουμε τις ματιές, να κατανοούμε τις σιωπές, να συγχωρούμε τα λάθη, να προλαβαίνουμε τις πτώσεις, να φυλάμε τα μυστικά και… να κρύβουμε τα δάκρυα; Πώς γίνεται να λέμε και να εκφράζουμε τα ίδια, αλλά αλλιώς να τα αρθρώνουμε κι αλλιώς να τα πληκτρολογούμε; Μπορεί να ’ναι μια τυπική λεπτομέρεια, αλλά μερικές φορές, οι λεπτομέρειες διαμορφώνουν και την ουσία.

Κι έρχονται κάποιοι, με δείγματα παλιμπαιδισμού και παλινδρόμησης, αγνώμονες, αχάριστοι ανερυθρίαστοι (κι όσα ακόμη επίθετα με το στερητικό άλφα προσθέσετε, μέσα θα είστε) με ψεύτικες συγγνώμες μικρής διάρκειας, παλινωδώντας στα κατ’ επανάληψη ατοπήματα και βιαστικά συμπεράσματα. Άγνωστο γι’ αυτούς και περίεργο πράγμα η ντροπή. Πώς γίνεται κάποιοι ν’ αυτοκτονούν με μια τους πράξη και την αδυναμία τους να χαλινώσουν τον υπερβάλλοντα εγωισμό τους; Κι άντε μετά να βρεις τα χαμένα –ωραία και ενδιαφέροντα– κομμάτια της σκέψης και της αλήθειας του καθενός, «πεταμένα» στους κάδους της ανακύκλωσης. Κι είναι κρίμα να βλέπεις, στις τυπικές «δοσοληψίες», πόσα ωραία και ενδιαφέροντα χαραμίζονται…

Μυστήριο πράγμα αυτοί οι άνθρωποι… με τα καμώματά τους να σε βγάζουν απ’ τα ρούχα σου και να έχουν μετά το θράσος να σε κατηγορούν για γυμνισμό. Ο κάθε άνθρωπος έχει τον τρόπο του να εκδηλώνει τα συναισθήματά του, όποια κι αν είναι αυτά, για να περιοριστώ στα ελάχιστα επίκαιρα κι όχι στα μέγιστα και κατά συρροή διαπραχθέντα. Δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθείς να βρεις το νήμα που σε συνδέει με ταραγμένα μυαλά για να ερμηνεύσεις τις πράξεις τους. Ας μάθουμε, επιτέλους, ότι για να γιατρέψουμε μια πληγή πρέπει να πάψουμε να την αγγίζουμε.

Κι ενώ προσπαθώ να τα συνδέσω όλα αυτά, στο τέλος δεν βγάζω άκρη… Μόνο από τις αγκαλιές που πήρα κι απ’ αυτές που στερήθηκα έμαθα να βλέπω τις ομοιότητες και να ξεχνάω τις διαφορές, γιατί οι άνθρωποι θα σε αγαπήσουν γι’ αυτό που είσαι κι άλλοι θα σε μισήσουν για τον ίδιο ακριβώς λόγο… Κι ενώ είχα να δώσω, όχι μια, αλλά τρεις ενδιαφέρουσες απαντήσεις, ερώτηση δεν υπήρξε ποτέ! Τώρα βρίσκουν συμμάχους σε «ομοίους», (τι απίθανος συνδυασμός…) που εν τω μεταξύ προηγουμένως, τους έχουν, «κρυφίως», λοιδορήσει. Συμπεριφορές από τις οποίες όλοι κρινόμαστε. Συμπεριφορές «á la carte» τελικά, που θλίβουν, συνθλίβουν και απογοητεύουν…

Είναι, να παρ’ η ευχή, κάτι στιγμές σιωπής και μοναξιάς που νιώθω να με τυλίγει η απουσία. Κι όσο με τυλίγει και αισθάνομαι μόνος, τόσο βυθίζομαι στον εαυτό μου. Κι όσο βυθίζομαι τόσο θυμάμαι. Κι όσο θυμάμαι συλλογιέμαι. Δε γίνεται κι αλλιώς. Πόσο απέραντη, αλήθεια, είναι η μοναξιά του καθενός μας.

Αργόσυρτα πλάνα οι εικόνες που έρχονται στο μυαλό μου. Το ξεκλειδώνουν… Κι αρχίζω ν’ αναμετρώ τη ζωή μου. Τις μια σταλιά νίκες, τις πολλές χασούρες, τα βάσανα. Λεπτομέρειες που ξαφνικά μεγεθύνονται. Κι εγώ να τα θέλω όλα –μα όλα– στο ακριβώς. Τα μετράω, τα ζυγίζω και τα λογαριάζω, όχι με τα τρέχοντα μέτρα και σταθμά αλλά με τα μέτρα και τα ζύγια τα δικά μου. Της συνείδησης.

Κι είναι τότε που αρχίζω την αυστηρή ενδοσκόπηση, την αέναη επιστροφή στα βάθη του εαυτού μου, όπου –ανεξήγητο πως και γιατί– αντηχούν, σαν παραμιλητό, τα λάθη και οι παραλείψεις πολλών χρόνων… Τραβώ το δύσκολο μονοπάτι, γεμάτο από τις λανθασμένες επιλογές μου. Εκεί έχουν αποτυπωθεί και με τρομάζουν οι χαμένες ευκαιρίες και οι ελπίδες που καλλιέργησα σε άγονο χώμα. Τα λάθη. Οι ανατροπές στα στερεότυπα. Τα αναπάντεχα. Τα αλλοπρόσαλλα… Ένας αγωνιώδης, παράφορος οίστρος με συνεπαίρνει. Ο οίστρος της ψυχής μου. Σχεδόν ακουμπάει τις ταπεινές ευαισθησίες μου, γίνεται ένα μ’ αυτές και… παίρνω φωτιά. Η τέλεια ψυχική έξαρση.

Πάθος, ρέμβη μαζί και θυμός. Απωθημένος θυμός. Διφορούμενη συμπεριφορά και στάση. Θυμίζουν Ιερά Εξέταση. Και Ιεροεξεταστής ο εαυτός μου. Ενώπιος ενωπίω… Και, πιστέψτε με, αυτό είναι το πιο δυναστικό. Αβάσταχτο. Μετωπική η σύγκρουση. Εγώ κι ο εαυτός μου αντιμέτωποι και όχι συμπαίκτες. Κι ο υποτιθέμενος διάλογος που θα μοιραζόμουν ένα ένα τα λεπτά, μια μια τις ώρες, ξεφτίζει και… ξαφνικά μετατρέπεται σε μονόλογο. Κι ο μονόλογος τούτη τη φορά δεν είναι προνόμιο· οδύνη είναι.

Θα ήθελα να μη σκέφτομαι. Πώς να κάνω όμως; Άνθρωποι είμαστε λέω, ανθρωπάκια πολλές φορές. Αν δεν βρίσκουμε κάποια λύση σε όλα αυτά, αναζητούμε κάποιον ένοχο να του τα καταλογίσουμε. Χανόμαστε. Με τι λόγια μετά να αποδώσεις το τίποτα; Πόσο χώρο χρειάζεται μια ψυχή ν’ απαγκιστρωθεί, να ρουφήξει ελευθερία; Όλη η «πραμάτεια» απλωμένη μπροστά μου. Τι να περισώσω; Το βλέμμα τρέχει χαμένο αδιάκοπα ανάμεσα στο κενό και τη γύμνια της σιωπής. Το βλέμμα… Τα μάτια μπορούν να ξεγελάσουν, όμως το βλέμμα όχι. Ενοχλούμαι. Κάτι με τρώει. Διαμαρτύρομαι χαμηλόφωνα… ενόσω ήθελα να κραυγάσω: Άι στην ευχή! Ας χρησιμέψουν σε κάτι κι οι αμαρτίες μου!…

Σηκώνω το βλέμμα ψηλά, σ’ Εκείνον και ταπεινά ζητάω βοήθεια: Θεέ μου, λέω, δώσε μου μόνο αυτά που μπορώ ν’ αντέξω…

Πλημμύριζε αισιοδοξία και κατά κάποιο τρόπο μού την επέβαλε κι εμένα. Είναι απ' τους ανθρώπους που μοιάζουν με... Κυριακή. Θαρρείς και κουβαλούν τον ήλιο μέσα τους. Έτοιμοι να σου συμπαρασταθούν με κάθε τρόπο. Από το να σου δώσουν τις πληροφορίες που έχεις ανάγκη μέχρι την κουβέντα που έχεις ανάγκη. Είπαμε πολλά και για πολλούς. Δεν βγήκε από το στόμα του μια κακή κουβέντα. Για κανέναν! Αυτό μου έκανε μεγάλη εντύπωση γιατί, ως συνήθως, δεν συμβαίνει έτσι. Το αντίθετο μπορώ να πω. Μα κι αν χρειάστηκε, κι αν το έκανε, θα το έκανε με στυλ. Eγώ πάντως δεν το αντιλήφθηκα.

Συμπεραίνω ότι πηγή αυτής της συμπεριφοράς είναι η ανατροφή, η μόρφωση, το περιβάλλον, ο χαρακτήρας. Ένας άνδρας ευφυής, με λεπτό, έξυπνο χιούμορ, δίκαιος, γοητευτικός, γνώστης και μύστης, εξαιρετικός ακροατής και ομηρικός αφηγητής, ένας άνθρωπος «χαρά θεού», πλήρης, που δεν είχε να αποδείξει τίποτα και σε κανέναν. Όλα ήταν «απλωμένα» μπροστά του. Απολαυστικός, ευγενέστατος κι ευτυχής, όχι τόσο από έργο ή εύνοια των θεών (που φρόντισαν να μη τον αδικήσουν), όσο από την παιδεία που κουβαλάει.

Αναρωτιέμαι, πολλές φορές, αν τα ονόματα έχουν σχέση με τον χαρακτήρα του ανθρώπου που το έχει. Μ' εκείνον, τουλάχιστον, πείστηκα ότι θα πρέπει να έχουν... Πάντως, φεύγοντας, μού έμεινε μέσα μου μια αίσθηση ότι έφευγα λίγο πιο πλούσιος, γιατί πήρα μαζί μου (φυλαχτό στην καρδιά μου) ένα κομμάτι απ' όλες τις αρετές, τις γνώσεις και τις συμβουλές του. Πολύ θα ήθελα κι εγώ κάτι δικό μου να άφησα. Δεν ξέρω αν το κατάφερα... Αλήθεια πολύ θα το 'θελα. Είναι κάτι παρατημένα άλμπουμ ή κάτι κιτρινισμένα κουτιά, όπου μέσα φυλάμε παλιές φωτογραφίες. Όλοι τα έχουμε. Είναι αυτή η ανάγκη που έχει ο άνθρωπος να διατηρεί το δικό του παρελθόν μέσα σ' αυτά. Εκεί παλιώνει ο χρόνος μαζί με τα πρόσωπα, τις ημερομηνίες και τις αναμνήσεις. Έτσι ανάκατα. Οι φωτογραφίες, σαν στοιχειωμένα ίχνη, μου προσφέρουν τη δυνατότητα εκεί να βρίσκω τους ανθρώπους μου, τους φίλους μου, πρόσωπα που έχω λησμονήσει, κι άλλα που δεν υπάρχουν πια. Στιγμές, γεγονότα, σπίτια, τόπους... Μόνο και μόνο κοιτώντας τα, ξανά και ξανά, καταλαβαίνω ότι πολλά έχουν αλλάξει. 'Aλλαξα καταρχήν εγώ. Οι παλιές φωτογραφίες, έχω την εντύπωση ότι για πολλούς είναι ενθύμια, για άλλους λάφυρα...

Είναι φορές, που πιάνω τον εαυτό μου με μια νοσταλγική επιθυμία να τ' ανοίξω, να τα ψάξω, να θυμηθώ...Έτσι, προ ημερών, άνοιξα ένα τέτοιο κιτρινισμένο κουτί, με παλιές φωτογραφίες, κι αμέσως ξεχείλισε τριγύρω μου ένα άρωμα. 'Aρωμα άλλων εποχών. Σ' αυτό το μικρό κουτί συνάντησα φυλαγμένη την ασήμαντη ρότα της ζωής μου. Τον απόηχο των ονείρων μου. Πώς καταφέρνω πάντα να επικεντρώνω την προσοχή μου στα υστερόγραφα, ακόμα δεν το έχω εξηγήσει. Πώς σ' ένα τόσο δα μικρό κουτί χώρεσαν τόσες στιγμές, ακόμα δεν το έχω καταλάβει. Πολύ με τάραξαν αυτές οι παιδικές μου στιγμές που ξαναζούσα. Μια-μια τις περνούσα, όπως ακριβώς τις είχε περάσει κι ο χρόνος. Όλες κάτι είχαν να μου διηγηθούν. Τις χάιδευα. Ποτέ δεν χάιδεψα έτσι μια ανάμνηση. Ποτέ δεν ακούμπησα το χέρι μου, με τέτοιο τρόπο, σε κάτι που πια δεν υπάρχει.

Έβλεπα, σε πολλές, τη δική μου φιγούρα, τα διάφορα πορτρέτα τού εαυτού μου, ιδίως σ' αυτές της εποχής λίγο πριν ξενιτευτώ. Όταν έκανα όνειρα, θέλοντας να πιάσω όλα εκείνα τα φανταστικά, τα... άπιαστα «θα» της ζωής μου. Όταν έδινα, στον εαυτό μου, τις μάταιες υποσχέσεις, φωναχτά και μ' ένα απίστευτο θράσος: «'Aμα μεγαλώσω, θα πάω, θα φτάσω, θα πάρω, θα έχω, θα είμαι, θα κάνω, θα δείξω, θα γίνω, θα γίνω...».

Απολαμβάνω τα γραφτά του Στράτου Δουκάκη όσες φορές τύχει να μου προσφέρει αυτά τα απρόσμενα πεζογραφικά του δωρήματα, δημοσιευμένα πρόσφατα κυρίως, στο "Εμπρός".

Χαίρομαι ειλικρινά τον αυθορμητισμό του, τη φρεσκάδα και τη δροσιά που αναδίνουν αυτά τα συμπυκνωμένα μηνύματα που εκπέμπουν, με το λιτό, καθάριο συναισθηματικό πλούτο τους και την επιγραμματική τους εσωτερικότητα. Η ευχέρεια της διατύπωσης είναι εμφανής, καθώς και ο γοργός ρυθμός και η εναλλαγή στις εικόνες και τις περιγραφές του, που συχνά ξαφνιάζουν και πάντα μας παρασύρουν σε κόσμους νοσταλγικούς και απρόσμενης μνήμης, τοπίων και γεγονότων που ανασύρονται από το απώτερο παρελθόν, για να ζωντανέψουν σ' ένα άμεσο παρόν, που συγκινεί και χαϊδεύει ανάλαφρα τις αισθήσεις.

Αναφέρομαι στα πρόσφατα χρονογραφικά του πεζά με τους τίτλους "Α, όπως Ανατολή...", "Λάτρης των εφήμερων απολαύσεων" με έντονο κοινωνικό περιεχόμενο, "Η Μήθυμνα της συνέχειας" με επίκαιρη έμφαση στα τρέχοντα γεγονότα και το εξαίρετο "Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω" (Που ανακαλεί στον αντίστοιχο στίχο της Γαλάτειας Καζαντζάκη). Και βέβαια, παράλληλα οι προσεγγίσεις μου αναφέρονται σε όσα κατά καιρούς έχει καταγράψει ο συγγραφέας Στράτος Δουκάκης, με το γνώριμο πειστικό ύφος, την οξύνοια της παρατηρητικότητάς του, και την κοινωνική διάσταση που δίνει ανάλογα με την κάθε περίπτωση, και πάντα με την γλαφυρή περιγραφή του, που δεν παραλείπει να επενδύει με λυρικές ακτινοβολίες, έτσι ώστε τα αφηγηματικά του πεζογραφήματα να μεταβάλλονται σε ευχάριστα χαρισματικά αναγνώσματα. Θέλω να ελπίζω ότι σύντομα θα τα παρουσιάσει συγκεντρωμένα, σ' ένα καλαίσθητο τόμο. Γι' αυτό και θα πρέπει να συνεχίσει με την ίδια ζεστασιά, και τον πηγαίο ρυθμό που διακρίνει κάθε τι που αγγίζει τον δημιουργικό του οίστρο, για να έχει την ευκαιρία να εκφράσει τις βαθύτερες πνευματικές του ανησυχίες. Τις σκέψεις του και τον πλούσιο συναισθηματικό κόσμο του. Που μας αγγίζει και μας συγκλίνει. Αυτή άλλωστε είναι η απώτερη μαγεία της αληθινής και γνήσιας τέχνης, όταν πηγάζει από αυτόχθονους και αγνούς δημιουργούς.

Θα πρόσθετα ακόμα για τα γραφτά του Στράτου Δουκάκη, σχετικά με τον τρόπο γραφής τους. Λόγος κρουστός, εύχυμος, χορευτικός, που ανακαλεί σε κόσμους ρεαλιστικούς και ωστόσο περιβεβλημένους μ' έναν πολύχρωμο μανδύα ονείρου και φαντασίας, που μας κρατά άμεσο και ζωντανό το ενδιαφέρον. Ένας πρόσθετος λόγος, που κάνει τα γραφτά του να διαβάζονται απνευστί.

Σημειώνω επίσης ότι ο Στράτος Δουκάκης θα πρέπει να κρατήσει ανέπαφη την εσωτερική του φωνή, να μην παρασυρθεί από ξένες μιμήσεις, και αποδείξεις. Ο καλύτερος κριτής όπως είναι γνωστό, είναι ο ίδιος ο δημιουργός.

Ο Στράτος Δουκάκης έχει το χάρισμα (δωρεά λέγεται στη γλώσσα της λογοτεχνίας) να διατυπώνει μ' ένα δικό του τρόπο τα συναισθήματά του από τα πλούσια αποθέματα του εσωτερικού του κόσμου, τις εμπειρίες και τους οραματισμούς του για τη ζωή, να αρδεύει από τον απέραντο πλούτο της ανόθευτης ευαισθησίας του. Από τις πλούσιες και πολύχρονες εμπειρίες του, όντας σαράντα και πλέον χρόνια ως απόδημος του Ελληνισμού ζώντας στη μακρινή Βενεζουέλα. Και αυτά είναι τα εφόδια, η δύναμη και η ικανότητα να διατυπώνει με αυτό το γοητευτικό τρόπο, τις εμπνεύσεις και τους εκάστοτε ψυχικούς κραδασμούς του, και τους προβληματισμούς των οραματισμών του. Με τη βεβαιότητα ότι τ' αποτελέσματα από τα γραφτά του, θα δικαιώσουν όχι μόνον τις εύλογες προσδοκίες μας, αλλά και τις βαθύτερες ανησυχίες του ίδιου του δημιουργού. Ενός σεμνού και αυτοδημιούργητου ταλαντούχου.

Είναι αυτές οι λατρευτές μικρές μας πατρίδες που δεν λένε να μας αφήσουν ήσυχους. Πάντα θα επιμένουν να μας στέλνουν μηνύματα ενός ισόβιου έρωτα και συνεπώς... να μας καλούν κοντά τους. Κι εμείς, αγιάτρευτοι, ρομαντικοί Μολυβιάτες, κουβαλάμε, πάντα, ανόθευτη την περηφάνια μας κι επιμένουμε, με τη σειρά μας, να συγκινούμαστε με το αγαπημένο μας χωριό, τον Μόλυβο της μνήμης και της συνέχειας. Τον Μόλυβο, που όπως λέει κι ο Φαίδωνας Θεοφίλου: "δεν σου χαρίζει την ομορφιά του απλόχερα, παρά σταγόνα - σταγόνα σαν γυναίκα που θέλει πάντα ν' αγαπιέται"!

Η εντοπισμένη μου αγάπη για το χωριό που γεννήθηκα, είναι ένα δείγμα της θύμησης και της νοσταλγίας που πάντα ένιωθα κι ακόμη αισθάνομαι για ό,τι έχει σχέση μαζί του. Δεν έπαψα ποτέ να υπερηφανεύομαι γι' αυτή την καταγωγή που αποτελούσε και αποτελεί σημείο αναφοράς στα βιώματά μου. Δεν θα κουραστώ να το διαλαλώ και να το επαναλαμβάνω κι ας "κιτρίνισαν πια τα λόγια από την επανάληψη" κι ας "... μείναμε τόσο λίγοι σ' αυτές τις έρμες όχθες να λέμε τα ίδια και τα ίδια...". Το επικαλούμαι όταν νιώθω μοναξιά κι αυτό δεν μου χαλάει το χατίρι, σαν πελαγίσια αύρα, έρχεται και επανέρχεται στα όνειρα και... στα γραφτά μου.

Ανεξίτηλα όνειρα κι αποτυπώματα μιας παιδικής ηλικίας. Τα παιδικά μας βήματα, αυτά που γράφονται πιο έντονα και ανεξίτηλα στην καρδιά μας, οι άνθρωποι με τους οποίους συμπορευτήκαμε, οι μυρωδιές, τα τοπία... Ό,τι άφησα, φεύγοντας τότε. "Δώρα της απλοχεριάς και της μεγαλοσύνης Του που γύρω μας τα είχαμε κι αλλού τα ψάχναμε" όπως, πολύ καλά, μου έγραφε πέρσι, τέτοια εποχή, η Ντόρα Πολίτη. Τα αναγνώρισα και κατάλαβα την αξία τους, Ντόρα, όταν μου έλειψαν, όταν δεν τα είχα δίπλα μου... Κι εμένα, τόσα χρόνια μακριά του, ο Μόλυβος μου έλειψε πολύ. Πιστεύω πως κάθε μέρος για να το δεις και για να το εκφράσεις σωστά πρέπει να το πλησιάσεις ερωτικά μ' ένα αίσθημα καθαρής και απέραντης αγάπης. "Υπάρχουν τόποι και τοπία, που δένονται άρρηκτα με την ύπαρξή μας. Αυτό έγινε με τον Μόλυβο, κι αυτό γίνεται σ' όσους τον επισκέπτονται...". Μα... κι εκείνος, τι άλλο αξιώνει παρά μόνο την αγάπη μας. Τη δικαιούται, άλλωστε, τόσο ωραία και τόσο απλόχερα που σκορπάει την ομορφιά του, κάθε μέρα, στους δικούς του αλλά και στους επισκέπτες του.

Στο Μόλυβο επιστρέφεις πάντα... Ίσως να είναι η ξεχωριστή ομορφιά του, ίσως η ισορροπία και η γαλήνη του, ίσως η φυσική αρχοντιά του. Ίσως να είναι η δωρική του λιτότητα, ίσως η γρανιτένια σιγουριά του κάστρου του... Ίσως πάλι, να είναι κι αυτή η ανάγκη επιστροφής σε όλα εκείνα που κατά κάποιο τρόπο ήταν τα παραμύθια μας, τα παραμύθια μιας... πιο αθώας εποχής.

Ο Μόλυβος είναι μια αγάπη για το καλοκαίρι, "ένα αποκούμπι ξεγνοιασιάς, γαλήνης και αγάπης. Ανύποπτη προσμονή! Δροσοπηγή της χαράς και του έρωτα...". O Μόλυβος είναι ακόμα ήσυχος, μαγικός, ονειρικός και το φως του, αυτό το υπέροχο φως που δεν αφήνει τίποτα κρυφό, που εισχωρεί παντού, ακόμα και μέσα στην ψυχή σου και δίνει μια άλλη διάσταση στα πάντα: στα σπίτια του, στα σοκάκια του, στα βράχια του, στους ανθρώπους... Εικόνες που ξυπνούν τη φαντασία, τοπία που ζωντανεύουν τις αισθήσεις. Ο καλός μου δάσκαλός, Στράτος Χατζηγιάννης, έλεγε: "Ο Μόλυβος έχει μια γοητεία ιδιότυπη που σε αιχμαλωτίζει, άμεσα και ολοκληρωτικά, μόλις κιόλας τον αντικρίσεις...". Ανυπέρβλητος ο Μόλυβος ακόμη και σήμερα, παρ' όλα όσα έχει υποστεί... Τελικά, μερικά μέρη δεν αλλάζουν όσο κι αν επεμβαίνουμε σ' αυτά, εκείνα κρατούν την ένταση και τη μνήμη καλά φυλαγμένα σε σημείo που κάνουν τη διαφορά.

* * * Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ της Μυτιλήνης στις 5 Ιουλίου 2005, όπως και στο GR PORTAL