Ηταν Πέμπτη 9 Δεκεμβρίου του 1943, όταν πρωί - πρωί τα γερμανικά στρατεύματα, πλαισιούμενα από γερμανοντυμένους Ελληνες των Ταγμάτων Ασφαλείας1, μπήκαν πάνοπλα στα Καλάβρυτα. Δεν ήταν η πρώτη φορά που οι Καλαβρυτινοί έβλεπαν Γερμανούς στην πόλη τους. Και πριν τρεις περίπου μήνες το ίδιο είχε συμβεί. Ομως τώρα ένας ανεξήγητος φόβος τους συγκλόνιζε. Ισως γιατί, φεύγοντας οι Γερμανοί την προηγούμενη φορά, είχαν απειλήσει ότι θα κατέστρεφαν την πόλη στην περίπτωση που οι κάτοικοί της ενίσχυαν του αντάρτες. Ισως ακόμη, γιατί οι αντάρτες κρατούσαν Γερμανούς αιχμαλώτους κι υπήρχε κίνδυνος αντιποίνων από τους κατακτητές. Ισως... Αλλά δεν ήταν μόνο τα "ίσως", που βάραιναν την ατμόσφαιρα. Τούτη τη φορά οι ναζί ήταν πιο απειλητικοί στην έκφραση, πιο απρόσιτοι, πιο ψυχροί στις κινήσεις. Η παρουσία τους και μόνο έφερνε την αίσθηση του θανάτου.
Στους Γερμανούς απευθύνθηκε ο Θ. Παπαβασιλείου που ήξερε τα γερμανικά και τους δήλωσε πως ο λαός των Καλαβρύτων ήταν φιλήσυχος, φιλειρηνικός και νομοταγής αλλά και "ευτυχής" που δεχόταν ξανά στην πόλη του το γερμανικό στρατό.
Ο Γερμανός διοικητής θέλησε να καθησυχάσει τους φοβισμένους κατοίκους. Ανέβηκε σ' ένα μπαλκόνι, του Ανδρέα Αντωνακόπουλου, κι άρχισε να μιλάει. Ο Παπαβασιλείου μετέφραζε3:
"Οι κάτοικοι -είπε- δεν πρέπει να φοβούνται. Να ησυχάστε πρώτα εσείς και να βοηθήσετε κι εμάς να ησυχάσουμε. Να παραδώσετε, αν έχετε, όπλα και πολεμικό υλικό. Εμείς καταδιώκουμε μόνο αντάρτες. Εσείς, εφ' όσον είστε φιλήσυχοι και φιλόνομοι, δεν πρέπει να φοβάστε. Επειδή βγαίνουν περίπολα δεν πρέπει να κυκλοφορείτε πέραν της 16.00 ώρας. Από την πόλη επίσης δε θα βγείτε, διότι, όποιος επιχειρήσει κάτι τέτοιο, θα θεωρηθεί ως αντάρτης και αμέσως θα θανατώνεται. Να μας υποδείξετε, πού κρύβονται οι αντάρτες να τους τιμωρήσουμε. Εμείς τους αθώους δεν τους πειράζουμε καθόλου".
Ο Γερμανός διοικητής ζήτησε ακόμη έναν κατάλογο με τα ονόματα των οικογενειών που είχαν μέλη τους αντάρτες.
Το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων
Στο διάβα τους τα ναζιστικά στρατεύματα σκορπούσαν το θάνατο. Καίγανε και δολοφονούσαν, αφήνοντας πίσω τους την καταστροφή και την ερήμωση σε κάθε χωριό της περιοχής των Καλαβρύτων από το οποίο έτυχε να περάσουν. "Μεγάλες καταστροφικές επιδόσεις- γράφει ο Κ. Μπρούσαλης13- παρουσιάζει η φάλαγγα που ξεκίνησε από το Αίγιο". Ο αριθμός των θυμάτων τους ξεπερνά τα 1.100 άτομα. Στο χωριό Αιγείρα εκτέλεσαν 5 πατριώτες, στην Ανω Ζαχλωρού 12, στα Κλειτωριά και Χανιού 19, στο Σκεπαστό 16, στη Βρώσθαινα 7, στα Ζαχλωρίτικα 14, στην Κερπινή 45, στη Ροδοδάφνη 2, στην Ακράτα, στην Κροκόβη 4, στη Μαμουσιά 5 κ.ο.κ.14. Για να αντιληφθεί ο αναγνώστης το μέγεθος της θηριωδίας που προηγήθηκε του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων αξίζει να αναφέρουμε τούτο. Στις 8 Δεκεμβρίου του 1943 γερμανικές δυνάμεις έφτασαν στην ιστορική μονή του Μεγάλου Σπηλαίου. Εκεί συνέλαβαν όλους του μοναχούς και μερικούς λαϊκούς, συνολικά 19 άτομα, κι αφού τους μετέφεραν σε μικρή απόσταση από τη Μονή τούς δολοφόνησαν πετώντας τους σε γκρεμό. Μετά από λίγες ημέρες επέστρεψαν στη μονή και την καταλήστευσαν ενώ έβαλαν φωτιά στο ιερό και στον ξενώνα15.
Η μεγαλύτερη όμως σφαγή και καταστροφή έγινε στα Καλάβρυτα τη μαύρη ημέρα της 13ης Δεκεμβρίου 1943.
Ηταν Δευτέρα. Δεν είχε χαράξει ακόμη όταν ακούστηκε να χτυπά με φρενήρη τρόπο η καμπάνα της μητρόπολης. Σε λίγο έφτασε και η διαταγή να συγκεντρωθούν όλοι στο δημοτικό σχολείο. Εκεί χώρισαν τα γυναικόπαιδα από τους άνδρες.
Γύρω στις 9 το πρωί έβγαλαν τους άνδρες, από 14 ετών και πάνω, από το σχολείο και τους οδήγησαν στο χωράφι του δάσκαλου Καπή που απείχε περί τα δέκα λεπτά και τους έζωσαν ολόγυρα με πολυβόλα. Την ίδια ώρα άλλα τμήματα Γερμανών στρατιωτών άρχισαν τη λεηλασία και την καταστροφή της πόλης. Γύρω στο μεσημέρι μια φωτοβολίδα που έπεσε από την πόλη έδωσε το σύνθημα. Τα πολυβόλα άρχισαν να κροταλίζουν κι οι άντρες να πέφτουν νεκροί ο ένας μετά τον άλλον. Πόσοι άραγε σκοτώθηκαν; Κατά μία εκδοχή "υπερχίλιοι", κατά μία άλλη 1.436 άνδρες από 14 έως 80 ετών, δηλαδή το 70,5% του αρσενικού πληθυσμού της πόλης16. Κατάφεραν να σωθούν μόνο 13 άτομα, που καταπλακώθηκαν από τους νεκρούς συμπολίτες τους και θεωρήθηκαν νεκροί από τους ναζί.
Μια διαρκή τραγωδία έζησαν οι γυναίκες. Ηταν αυτές που έμειναν πίσω να θάψουν και να κλάψουν τους νεκρούς τους και πάνω απ' όλα να βρουν το κουράγιο να συνεχίσουν να ζουν.
Αντί επιλόγου
Αναφερόμενος στο ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων ο Mark Mazower γράφει17 ότι αυτό έγινε σε αντεκδίκηση, επειδή οι αντάρτες εκτέλεσαν 78 στρατιώτες της 117ης γερμανικής Μεραρχίας που είχαν πιάσει αιχμαλώτους. Το ίδιο επιχείρημα χρησιμοποίησαν και τότε οι δυνάμεις κατοχής, για να αιτιολογήσουν το αποτρόπαιο έγκλημά τους έχοντας συμπαραστάτη και συνήγορο την κυβέρνηση το δοσίλογου Ι. Ράλλη. Αλλά και αργότερα, στην εποχή του μετεμφυλιακού καθεστώτος η επιχειρηματολογία δεν άλλαξε. Η ντόπια ολιγαρχία θεωρούσε σπουδαιότερο να ρίξει την ευθύνη του ολοκαυτώματος στους κομμουνιστές, στο ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, παρά στους Ναζί. Στους απολογητές των ναζιστικών εγκλημάτων δε δίστασε να προσχωρήσει ακόμη κι αυτός ο Π. Κανελλόπουλος, ο οποίος επανέλαβε τη σχετική επιχειρηματολογία περί ευθυνών των ανταρτών, τον Οκτώβρη του 1959, ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης18. Ασφαλώς δεν υπάρχει τίποτε πιο αναληθέστερο αυτών των ισχυρισμών. Αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία βεβαιώνουν πως όταν οι Γερμανοί πραγματοποιούσαν το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων δε γνώριζαν πως οι αιχμάλωτοι στρατιώτες τους είχαν εκτελεστεί από τους αντάρτες19. Επίσης, όταν οι Γερμανοί αποφάσισαν την "επιχείρηση Καλάβρυτα" οι αιχμάλωτοι δεν είχαν εκτελεστεί,
πράγμα που σημαίνει πως το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων εξυπηρετούσε για τις δυνάμεις κατοχής στρατιωτικούς σκοπούς, ανεξάρτητους από την τύχη των αιχμαλώτων, στους οποίους έχουμε ήδη αναφερθεί. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι ο ΕΛΑΣ επιδίωξε να διαπραγματευτεί την ανταλλαγή των αιχμαλώτων με ανθρώπους της Αντίστασης που είχαν στα χέρια τους οι ναζί, αλλά οι διαπραγματεύσεις δεν κατέληξαν σε αποτέλεσμα. Επιπλέον η βρετανική στρατιωτική αποστολή στα ελληνικά βουνά και το Συμμαχικό Στρατηγείο στη Μέση Ανατολή είχαν εκφράσει αντίθεση στις εν λόγω διαπραγματεύσεις20.
Αυτά για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Οσο για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων.... "Στα Καλάβρυτα- έγραψε ο Ριζοσπάστης λίγες μέρες μετά τη σφαγή21- ξετυλίχτηκε μια φρικαλέα πράξη απ' την πιο φοβερή τραγωδία που έζησε η Ελλάδα και ολόκληρη η Ευρώπη".-
Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΟΙ ΣΦΑΓΕΙΣ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ
ΤΕΝΕΡ
ΓΙΟΑΚΙΜ ΝΑΓΚΕ (έριξε τις φωτοβολίδες)
Βίλιμπαλτ Ακαμπχούμπερ (επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος)
Διοικητής της 117 Μεραρχίας Ορεινών καταδρομών υποστράτηγος Καρλ Φον Λε Σουιρ (Karl Von Le Suire). Υπέγραψε τη διαταγή "Επιχείρηση Καλάβρυτα- Unternehmen Kalawrita" στις 25/11/1943
(διαταγή Ν2/1296 - 25/11/43
ή 3Α/1296/43 25/11/1943 gel
ή Div.st.qu.25-11-1943 IA/Αριθ. Επιχείρησης 1296/43)
Γιούλιους - Ιούλιους Βόλφινγκερ - Julius wolfinger
(Σχεδίασε και οργάνωσε την "Επιχείρηση Καλάβρυτα")
Το "Γερμανικό Τάγμα 999" που κατέστρεψε τα Kαλάβρυτα.
Στρατηγός Φέλμι
Ίλαρχος Γκνας, Gnass
Λοχαγός Σόμπερ
Regiment Hans Ebersberger
Χανς Εμπερσμπεργκερ
Διεκπεραιωτής της "Επιχείρησης Καλάβρυτα" .
Συνυπεύθυνοι:
Eλληνες συνεργάτες των γερμανών κατακτητών (κυβερνήσεις δωσιλόγων, Τάγματα Ασφαλείας, "Γύφτος"...)
Οι γερμανοί στρατιώτες ξεκουράζονται, ενώ πίσω τα Καλάβρυτα καίγονται
Γης των Καλαβρύτων. Χώμα μου Ανταρτομάνα γης. Περιστέρι ολόλευκο της λευτεριάς. Τριγύρω τα χωριά σου σ' αδιάκοπη πορεία. Αβρύχητα λιοντάρια τα παιδιά σου. Μέσα σ' απάτητα λογγά τη λευτεριά μας κρύβουν. Κι ανηφορίζουν χέρι - χέρι τραγουδώντας τ' αδέρφια μας.
Τριπόταμα - Βερσίτσι - Αλέσταινα. Σύραχο - σύραχο, βουνοπλαγιά τη βουνοπλαγιά, υνί που οργώνει τα διάσελα η οργή τους. Τα σκυθρωπά - ξαγρυπνισμένα πρόσωπα μαζεύουν τον κεραυνό του δίκιου τους. Σκούπι - Βεσίνι - Δεχούνι. Αχολογάν οι ρεματιές από του Τσούνη το σάλαγο.
Κυκλάμινα τα βράχια ζώνουν. Αίμα το γαίμα τους. Κι ανηφορίζουν τ' αδέρφια μας με την πατρίδα στους ώμους. Κατάκαρδα του Δεκεμβριού. Στις ρεματιές κουβεντιάζουν με το θάνατο. Κι ανεβαίνουν - ανεβαίνουν τα μονοπάτια, ψηλά κατάραχα. Κι ανταμώνουν οι σύντροφοι. Σφίγγουν το χέρι.
Γνέφουν μ' αόρατη σπίθα τα μάτια τους στο πηχτό σκοτάδι. Διαβάζουν με βουρκωμένα μάτια τα μηνύματα. Κάθε τους βήμα και μια κατάχτηση τιμής. Βαριανασαίνουν οι μέρες των βαρβάρων. Ψυχομαχούν οι ώρες τους. Κόκοβα - Χόβολη - Νάσια - Στρέζοβα. Σκαρφαλώνουν - σκαρφαλώνουν τις χιονισμένες κορφές, μ' ένα κομμάτι μπομπότα στη μασχάλη.
Με ένα κρεμμύδι στην τσέπη. Κι ανέγκιαγο σπαθί η σκέψη τους. Οι μάχες μακραίνουν. Τα μυδράλια των Γερμανών, κροταλίζουν απόκωφα. Βαρύς ο χειμώνας στη γη μας. Μα καλοκαίρι στην καρδιά μας. Μαζέικα - Σοποτό - Αγρίδι - Λειβάρτζι, Λεχούρι - Πλανητέρου, Σουδενά. Ο ήλιος στα χωριά μας ντουφεκίζεται. Όμως ανίκανοι οι βάρβαροι να βρούνε την καρδιά του.
Λακίζουν στα λαγκάδια και τραφιάζονται. Της παντοχής μηνύματα του Καραχάλιου οι στίχοι. "Είχαμε χάσει πολύ αίμα μα το λίγο που έμενε κυλούσε θυμωμένο. Μετρήσαμε τα φισέκια μας και βρέθηκαν πιο λίγα από την οργή μας. Στηθήκαμε γυμνοί μπροστά στο Δεκέμβρη και τη φωτιά. Πολεμίσαμε με το θάρρος των ξεγραμμένων, την ανδρεία των μελλοθανάτων."
Κέρτεζη - Βλασία - Κερπινή - Ρωγοί. Κοπάδια σταυραητών ξεχύνονται τ' αδέρφια μας, στις πλαγιές και τα σύραχα. Αστροπελέκια στα σκοτάδια. Έτοιμα ηφαίστεια θυμού τ' αγροτοχώρια μας. Να λιώσουμε το φασισμό με πυρωμέν' ατσάλι. Βυσωκά - Αγία Λαύρα - Χωράφι του Καππή Καλάβρυτα.
Πληγωμένο περιστέρι της λευτεριάς. Χίλιοι τριακόσιοι τραγουδούν δαφνοστεφανωμένοι. Της όμορφης της λευτεριάς - Ειρήνης το τραγούδι. Γης της λευτεριάς. Γης της αντρείας. Γης των Καλαβρύτων. Χώμα μου. Τ' όνομα της λευτεριάς χαραγμένο μ' ατόφια κατακόκκινα γράμματα.
Τ όνομα σας αδέρφια γραμμένο στο πλατύ στέρνο τούτης γης. Και κάτω ο σπαρμένος κάμπος της κατάκαρπος, Να χορτάσουν οι πεινασμένοι. Κι αναγύρα οι κρυσταλλοπηγές του δίκιου, να ξεδιψάσουν οι διψασμένοι. Εξουσιάζει το ανθρώπινο προμήνυμα. Κι αναστάσιμα χτυπάνε οι καμπάνες της Λαύρας. Τα λευκά περιστέρια γιόμισαν τον ορίζοντα. Ποτέ πόλεμος πια. Ειρήνη! Ειρήνη! ΕΙΡΗΝΗ!
Ο Βασίλης Ασημακόπουλος, γεννήθηκε στις Σειρές Καλαβρύτων, το 1936. Με μεγάλη δυσκολία καταφέρνει να τελειώσει το δημοτικό σχολείο λόγω της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου τότε στην Ελλάδα. Το 1952 ήρθε στην Αθήνα και αποφοίτησε στο Γυμνάσιο. Το 1962 βρέθηκε στην Δ.Γερμανία, ανάμεσα στις χιλιάδες Ελλήνων μεταναστών και φοιτητών με σκοπό να σπουδάσει. Εκεί πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1964 από τις στήλες των Ελληνικών εφημερίδων "ELLINIKH" και του Αουγτισμπούργκ "ELLINIKO WIMA" δημοσιεύοντας ποιήματά του, αλλά και σαν δημοσιογράφος έγραψε άρθρα και ρεπορτάζ για τους Έλληνες εργάτες και φοιτητές. Το 1967 έλαβε μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα με εργάτες, φοιτητές και διανοούμενους Έλληνες και Ευρωπαίους κυρίως στη Δ.Γερμανία. Στην πόλη του Ντούϊσμπουργκ έκδιδε το αντιστασιακό περιοδικό "ΛΕΥΤΕΡΙΑ". Επίσης στο πολιτικό-αντιδικτατορικό περιοδικό "ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ" στο BAD CODESBERG της Βόννης, (η γνωστή ομάδα της Δημοκρατίας από αντιστασιακούς, στην οποία ανήκε) δημοσίευε άρθρα και αντιδικτατορικά ποιήματά του. Για τον αγώνα εναντίον της δικτατορίας, διώχθηκε μαζί με πολλούς Έλληνες φοιτητές και διανοούμενους, με αφαίρεση Ιθαγένειας και διαβατηρίων. Ποίησή του έχει μεταφραστεί στα Γερμανικά και Ιταλικά. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα με την μεταπολίτευση, συνεργάζεται με λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Ποιήματά του έχει μελοποιήσει ο μουσικοσυνθέτης Λουκάς Νταράλας. Έχει εκδώσει 7 ποιητικές συλλογές, διηγήματα και μια νουβέλα. Πολύ λογοτεχνικό του έργο είναι ανέκδοτο. Ποικίλη είναι η δράση του στο πολιτιστικό κίνημα με διαλέξεις για την ποίηση και την λογοτεχνία. Είναι μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Ν.Δ. Ελλάδος και της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και μέλος του Διοικητικού της Συμβουλίου.
ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΡΓΑ ΜΟΥ:
ΣΤΙΓΜΑΤΑ Ποίηση 1977, Αθήνα.
ΔΥΣΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΕΣ Ποίηση 1983, Αθήνα.
ΠΙΚΡΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΙΟ Διηγήματα και μια Νουβέλα 1987, Εκδόσεις "Νέοι Καιροί", Αθήνα.
Νομός Αχαΐας: Χειμωνιάτικες εξορμήσεις στα Καλάβρυτα
Επίκεντρο του χειμερινού προσώπου του νομού δεν είναι άλλο από την ιστορική πόλη των Καλαβρύτων, που αναπτύχθηκαν τουριστικά με το χιονοδρομικό κέντρο. Ευτυχώς, οι καλοκαιρινές πυρκαγιές δεν έφτασαν τόσο ψηλά, αφήνοντας ανέπαφη την εκπληκτική Φύση
Όταν το 1988 λειτούργησε στα Καλάβρυτα το χιονοδρομικό κέντρο, κανείς δεν φανταζόταν τη φήμη και την οικονομική ώθηση που θα έδινε στον ιστορικό τούτο τόπο. Με όμορφη Φύση σε ένα μικρό οροπέδιο στην αγκαλιά των βουνών και τον Χελμό, το Παναχαϊκό Ορος και τον Ερύμανθο να τα προστατεύουν από ψηλά, τα Καλάβρυτα είναι σήμερα ο δεύτερος δημοφιλέστερος χειμερινός προορισμός της χώρας μετά την Αράχωβα και το ιδανικότερο ορμητήριο για χειμωνιάτικες και -γιατί όχι;- χριστουγεννιάτικες διακοπές στο νομό Αχαΐας. Απέχουν μόλις δυο-δυόμισι ώρες από την Αθήνα και πολύ πολύ λιγότερο από την Πάτρα, ενώ με την παράδοση το 2011 (σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα πάντοτε) της Βορειοδυτικής Οδού Πελοποννήσου, ο νέος δρόμος με τις τρεις λωρίδες κυκλοφορίας σε κάθε ρεύμα και τη διαχωριστική νησίδα θα είναι πολύ περισσότερο ασφαλής και η διάρκεια του ταξιδιού θα μειωθεί. Ισως τότε να είμαστε σε θέση να κατανοούμε το λόγο για τον οποίο πληρώνουμε τόσα διόδια, γεγονός απαράδεκτο σήμερα, δεδομένου του υπάρχοντος οδικού δικτύου μετά την Κόρινθο.
Η Ελλάδα του χειμώναΝομός Αρκαδίας
Εξερευνώντας το Μαίναλο
Εν έτει 2007, λοιπόν, και με πολλή πολλή προσοχή, φτάνουμε στα Καλάβρυτα, ακολουθώντας την εθνική οδό Αθηνών - Κορίνθου - Πατρών και στρίβοντας προς Διακοπτό στο ύψος της διαδρομής μεταξύ Ακράτας και Αιγίου. Αφού αφήνουμε την εθνική, ακολουθούμε τις πινακίδες που δείχνουν προς Καλάβρυτα, Χιονοδρομικό και Σπήλαια Λιμνών, ανεβαίνοντας το φιδίσιο δρόμο που έχει χαραχθεί στο βουνό.
Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού, τα πρώτα χιλιόμετρα της διαδρομής είναι δύσκολα και βαριά τόσο για την ψυχή και όσο και τη συνείδηση. Από εδώ η φωτιά πέρασε με μεγάλη ταχύτητα και το τοπίο δεν είναι ολοκληρωτικά κατεστραμμένο. Με έκπληξη θα δείτε, άλλωστε, τα περισσότερα δέντρα, καμένα κατά το ήμισυ, να έχουν ταυτόχρονα φύλλα κόκκινα, κίτρινα και πράσινα, φωνάζοντας ότι θέλουν να ζήσουν, αρκεί να τα αφήσουμε να αναπνεύσουν Κάποια καμένα κτίρια, μεταξύ αυτών ένα οινοποιείο, θα φέρουν στον νου εικόνες και μνήμες νωπές ακόμα, για να αλλάξει το τοπίο -ευχάριστα, επιτέλους- πλησιάζοντας στα Καλάβρυτα. Καταπράσινα έλατα υποδηλώνουν το υψόμετρο και ένα μεγάλο χωριό ή μια μικρή πόλη 2.500 κατοίκων κάνει σιγά σιγά την εμφάνισή της σε ένα τεράστιο ξέφωτο, στα 756 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Σπίτια με κεραμίδια, μεγάλοι και άνετοι δρόμοι, αρκετές πλατείες και ένας μεγάλος πεζόδρομος στο λεγόμενο εμπορικό κέντρο είναι η εικόνα των σημερινών Καλαβρύτων. Με έντονη ζωή τα Σαββατοκύριακα, τις γιορτές και τις αργίες και ηπιότερη τις καθημερινές, τα Καλάβρυτα είναι προορισμός για όλες τις ηλικίες, με τους μεγαλύτερους να τους αναγνωρίζουν ένα επιπλέον πλεονέκτημα που δεν είναι άλλο από το νοσοκομείο τους, το οποίο σημειωτέον είναι σε ανοιχτή γραμμή με την καρδιολογική κλινική του Ιπποκρατείου της Αθήνας.
Τα Καλάβρυτα εμφανίζονται ιστορικά το 776 π.Χ. με το όνομα Κυναίθη, που φανερώνει την έφεση των κατοίκων στο κυνήγι. Οσο για το σημερινό τους όνομα που εμφανίστηκε επί Φραγκοκρατίας, αυτό οφείλεται στα καλά και δροσερά νερά (καλά βρύα) που έτρεχαν μέσα και έξω από την πόλη. Μια μικρή πόλη που το όνομά της πρωταγωνιστεί σε σημαντικές σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας: εδώ -σύμφωνα με την παράδοση- την 25η Μαρτίου του 1821 ο Παλαιών Πατρών Γερμανός σήκωσε στο κοντινό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας το λάβαρο της Επανάστασης.
Εδώ, την αποφράδα ημέρα της 13ης Δεκεμβρίου 1943, οι Γερμανοί, σε αντίποινα προς το Ελληνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, εκτέλεσαν στο λόφο του Καπή τους περισσότερους άντρες πάνω από 13 ετών, καταστρέφοντας ταυτόχρονα ολόκληρη την πόλη.
Αξίζει να δείτε
• Τον Τόπο Θυσίας. Πρόκειται για ένα από τα ξεχωριστά μνημεία των Καλαβρύτων ανατολικά της πόλης, σε απόσταση μισού χιλιομέτρου από το κέντρο. Εδώ, έχει τοποθετηθεί ένας μεγάλος Σταυρός που θυμίζει το αποτρόπαιο έγκλημα της εκτέλεσης των ανδρών της πόλης. Στις στήλες που περιβάλλουν τον κεντρικό χώρο αναγράφονται τα ονόματα των οικογενειών των εκτελεσθέντων και στην κατακόμβη είναι αναρτημένα μικρά καντήλια ισάριθμα με τις οικογένειές τους. Παραπλεύρως, δεσπόζει το πέτρινο γλυπτό της πονεμένης μάνας, έμβλημα του Δήμου, που φιλοτέχνησε η τότε σπουδάστρια της σχολής Καλών Τεχνών Αννα Βαφεία. Κάθε χρόνο στις 13 Δεκεμβρίου, μετά το μνημόσυνο στον καθεδρικό ναό της πόλης, πένθιμη πομπή καταλήγει στον Τόπο Θυσίας, όπου τελείται επιμνημόσυνη δέηση και προσκλητήριο πεσόντων.
• Το Δημοτικό Μουσείο του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος. Στεγάζεται στο ιστορικό Δημοτικό Σχολείο, κτίριο των αρχών του 20ού αιώνα. Εδώ έχει συγκεντρωθεί κάθε είδους υλικό που μαρτυρεί την ιστορία, τη λαογραφία και την παράδοση των Καλαβρύτων, ιδιαίτερα την ιστορία του Ολοκαυτώματος και των γεγονότων που διαδραματίστηκαν στην ευρύτερη περιοχή. Η συλλογή αποτελείται από ιστορικά ντοκουμέντα και φωτογραφικό υλικό σχετικό με το Ολοκαύτωμα, καθώς και από χαρακτικά διαφόρων καλλιτεχνών, ενώ πραγματοποιούνται και προβολές με τη χρήση σύγχρονων οπτικοακουστικών μέσων. Το μουσείο εγκαινιάστηκε μόλις το 2005.
• Το Αρχοντικό της Παλαιολογίνας, είναι ένα σημαντικό πολιτιστικό απόθεμα για την πόλη των Καλαβρύτων. Στις ιστορικές πηγές αναφέρεται ότι πιθανώς κτίστηκε από τον Θωμά Παλαιολόγο, ενώ αξίζει να σημειώσουμε ότι έχει διασωθεί απ' όλες τις καταστροφές της πόλης. Ο τελευταίος ιδιοκτήτης του, Βασίλειος Τσαπάρας, πρόσφερε το κτίριο στον Δήμο Καλαβρύτων, για να αξιοποιηθεί ως πολιτιστικό κέντρο. Το καλοκαίρι του 2003, άνοιξε για πρώτη φορά μετά την ανακατασκευή του για να φιλοξενήσει την Εκθεση Φωτογραφίας του φωτογράφου και περιηγητή Σπύρου Μελετζή, με θέμα «Ελλάδα και Ελληνες και Αντίσταση». Από τότε έχει φιλοξενήσει κατά καιρούς εκθέσεις ζωγραφικής, συνέδρια, ημερίδες κ.λπ.
• Την Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας, σε απόσταση 4,5 χλμ. από την πόλη των Καλαβρύτων. Εδώ θα δείτε το περίφημο λάβαρο της Επανάστασης που φυλάσσεται διάτρητο από σφαίρες, τα άμφια και η ποιμενική ράβδος του Παλαιού Πατρών Γερμανού, καθώς και το αδαμαντοκόλλητο Ευαγγέλιο, δώρο της Μεγάλης Αικατερίνης.
• Την Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου. Βρίσκεται 10 χλμ. πριν από τα Καλάβρυτα και είναι βέβαιο ότι θα δείτε να δεσπόζει σε έναν άγριο και απότομο βράχο ύψους 120 μ. Το μοναστήρι κατά την παράδοση ιδρύθηκε το 362 μ.Χ. από τους μοναχούς Συμεών και Θεόδωρο στη θέση που βρέθηκε η εικόνα της Παναγιάς στο βάθος σπηλιάς όπου υπάρχει η πηγή.
• Τον Ιερό Ναό της Παναγιάς Πλατανιώτισσας. Βρίσκεται στον οδικό άξονα Καλαβρύτων - Αιγίου μέσω Πτέρης, σε απόσταση 30 χλμ. από τα Καλάβρυτα. Πρόκειται για ένα γραφικότατο εκκλησάκι, χωρητικότητας 20 μόλις ατόμων, μέσα στο κοίλωμα ενός τεράστιου πλατάνου, με την Ωραία Πύλη του να σχηματίζεται από ένα μικρό τέμπλο με δύο κίονες, ενώ η εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας είναι αποτυπωμένη πάνω στο πλατάνι, σε ύψος 3 μ. από το έδαφος στο εσωτερικό του κοιλώματος.
Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα αποτυπώθηκε στον πλάτανο στα χρόνια της εικονομαχίας, όταν μοναχοί του Μεγάλου Σπηλαίου, για να σώσουν την εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, τη μετέφεραν από τόπο σε τόπο, με αποτέλεσμα κάποιο βράδυ να διανυκτερεύσουν στο χωριό Κλαπατσούνα, όπως λεγόταν τότε, μέσα στο φυσικό κοίλωμα του πλατάνου. Το πρωί, όταν πήραν την εικόνα για να συνεχίσουν το δρόμο τους είδαν έκπληκτοι το αποτύπωμά της στον κορμό του δέντρου, στην τοποθεσία που την είχαν ακουμπήσει. Ετσι, τόσο το εκκλησάκι όσο και το χωριό ονομάστηκαν ονομάστηκε Παναγία Πλατανιώτισσα και γιορτάζουν στις 8 Σεπτεμβρίου.
• Το φαράγγι του Βουραϊκού που αρχίζει από το Διακοπτό και τελειώνει στα Καλάβρυτα, με τον οδοντωτό σιδηρόδρομο να περνάει κατά μήκος του. Το όνομα του φαραγγιού μνημονεύει τη Βούρα, σημαντική πόλη της αρχαιότητας που πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Οσο για το μικρό τρενάκι που το διασχίζει απ' άκρη σ' άκρη, η κατασκευή του οδοντωτού σιδηροδρόμου αποφασίστηκε στα χρόνια του Τρικούπη και υποστηρίχθηκε από τον τοπικό πολιτευτή Ασημάκη Φωτήλα. Η γραμμή κατασκευάστηκε από γαλλική εταιρεία με τη συνδρομή Ιταλών τεχνιτών, αρκετά έμπειρων σε ανάλογα έργα στις Αλπεις. Το έργο τελείωσε το 1895 και εγκαινιάστηκε το 1896, ενώ πρώτη μηχανή ήταν ατμοκίνητη και σε κάθε στάση υπήρχαν υδατόπυργοι για την αναπλήρωση του νερού! Μετά ένα μόνο χρόνο διακοπής των δρομολογίων του Οδοντωτού λόγω εργασιών ανακαίνισης και αντικατάστασης των σιδηροτροχιών, ο Οδοντωτός επαναλειτούργησε τον Ιούνιο του 2004 για να διακόψει ξανά τη λειτουργία μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού. Ισως, αν είστε τυχεροί, θα μπορέσετε να κάνετε με τον Οδοντωτό το τελευταίο (ανέπαφο από τις φωτιές) κομμάτι της διαδρομής, από τη γραφική Ζαχλωρού ώς τα Καλάβρυτα, δεδομένου ότι συζητιέται να ανοίξει μέσα στον Νοέμβριο. Διαφορετικά, κι αν αγαπάτε την πεζοπορία, δίπλα από τις γραμμές του τρένου υπάρχει μονοπάτι που παλιότερα χρησιμοποιούνταν από τους κατοίκους της περιοχής, ενώ σήμερα η ίδια χάραξη έχει σηματοδοτηθεί με σύμβολα του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4. Η διαδρομή για το κατέβασμα απαιτεί περίπου 6 ώρες και για το ανέβασμα 7 με 8, μπορείτε ωστόσο να ακολουθήσετε ένα μόνο μέρος αυτού. Καιρού επιτρέποντος, φυσικά, να είστε βέβαιοι ότι ειδικά στο ύψος της Ζαχλωρούς -βιωματικά μιλώντας- η διαδρομή είναι φανταστική...
• Τις Πηγές του Αροάνιου ποταμού (Πλανητέρο). Βρίσκονται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση κοντά στο χωριό Πλανητέρο, ανάμεσα σε αμέτρητα πλατάνια, και είναι το σημείο όπου πηγάζει ο Αροάνιος ποταμός. Στην περιοχή υπάρχει πεστροφείο και ταβέρνες που σερβίρουν (τι άλλο;) πέστροφες, ενώ εδώ θα συναντήσετε και ένα νερόμυλο-αλευρόμυλο απ' όπου μπορείτε να προμηθευτείτε αλεύρι ολικής αλέσεως, «αρκεί να ξέρετε πώς να το χρησιμοποιήσετε», όπως μας επέστησε την προσοχή η κυρία που το παρήγαγε και το πουλούσε.
Σπήλαιο Λιμνών
Βρίσκεται στο δρόμο Καλαβρύτων - Κλειτορίας σε υψόμετρο 827 μ. Πρόκειται για ένα σπάνιο δημιούργημα της Φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους, τις στοές και τους σταλακτικούς σχηματισμούς, το Σπήλαιο των Λιμνών έχει κάτι αποκλειστικά δικό του: αλλεπάλληλες κλιμακωτές λίμνες. Πρόκειται για παλαιά κοίτη υπόγειου ποταμού με εξερευνημένο μήκος 1.980 μ. και αξιοποιημένο μόλις 500 μ. Αν το επισκεφθείτε, θα μπείτε σε αυτό από τεχνητή σήραγγα για να καταλήξετε κατ' ευθείαν στο δεύτερο όροφο. Η διάβαση των λιμνών γίνεται από υπερυψωμένες τεχνητές γέφυρες, ενώ να σημειώσουμε ότι κάθε μισή περίπου ώρα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις.
Περισσότερες πληροφορίες: www.kastriacave.gr
Χιονοδρομικό Κέντρο Καλαβρύτων
Το Χιονοδρομικό Κέντρο Καλαβρύτων βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του Χελμού και σε υψόμετρο 1.700 μ. (Ξερόκαμπος) έως 2.340 μ. (Νεραϊδόραχη). Λειτουργεί από το 1988 και διαθέτει 7 αναβατήρες, 12 πίστες, άνετους χώρους στάθμευσης, καφετέριες, εστιατόρια, κατάστημα πώλησης και ενοικίασης εξοπλισμού σκι, σχολή σκι και σταθμό Α΄ Βοηθειών. Απέχει 14 χλμ. από τα Καλάβρυτα και μόλις 203 χλμ. από την Αθήνα, ενώ λειτουργεί καθημερινά, κατά την χειμερινή περίοδο (από τον Δεκέμβριο έως και τον Απρίλιο), από τις 09.00 έως τις 16.00. Αμεσα εξαρτώμενο από τον καιρό, βασική προϋπόθεση για να λειτουργήσει είναι να χιονίσει! Περισσότερες πληροφορίες: www.kalavrita-ski.gr
Ο ποιητής Γιάννης Κουτσοχέρας
ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ
1. Στοχασμοί κι Αντίλαλοι (1942)
2. Γαλανές Πνοές ( 1949)
3. Ελληνικές Νύχτες (1954)
4. Ιορδάνης ο Αείροος (1959)
5. Ο Δείπνος της Βηθανίας (1959)
6. Καπνόν Αποθρώσκοντα (1960)
7. Γολγοθάς (1961)
8. Μάρκος ο Ευγενικός (1964/1999)
9. Αφαία (1964/2001)
10. Ανθρωπος και Θάλασσα (1965/2001)
11. Ο Ηνίοχος (1966)
12. Ανθρωποι για τα Δίκαια του Ανθρώπου, Ορθωθείτε (1972)
13. Τα Επέκεινα (1974)
14. Σιγή και Κραυγή της Θάλασσας (1975)
15. Ελλαδικά (1980)
16. Το Χρυσόμαλλο Δέρας (1981)
17. Καλάβρυτα '43 (1983/1991)
18. Ο Σαρωνικός (1984/1993)
19. Η Πορεία των Κρίνων (1986)
20. Χιροσίμα Ώρα Μηδέν (1984/2001)
21. Η Συμφωνία του Πολίτη του Κόσμου (1984/2001)
22. Ο Αείφεγγος Βράχος της Ακρόπολης (1990/1993)
23. Κοσμάς ο Αιτωλός (1999)
24. Ωδή στον Ίκαρο (2000)
25. Λόγος Δελφικός (2001)
26. Ανθρωπος και Σκύλος - Πανάρχαιοι Δεσμοί (2003)
Ο Γιάννης Κουτσοχέρας (Ζήρια Πάτρας 1904 - Αθήνα 1994), ήταν ποιητής, νομικός, βουλευτής, ευρωβουλευτής και πρέσβης στην UNESCO. Γεννήθηκε στη Ζήρια της Πάτρας και με το πολύπλευρο και πολυσήμαντο έργο του κάλυψε σχεδόν το σύνολο του 20ου αιώνα. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι: ανώτατα νομικά, οικονομικά και φιλοσοφία, κοινωνιολογία και θέατρο στη Σορβόννη. Ο ποιητής Κουτσοχέρας συγκαταλέγεται στους πιο αξιόλογους μεταπολεμικούς Έλληνες ποιητές. Η ποίηση του, πολυφωνική και πολυδιάστατη, διακρίνεται για τον έντονο λυρισμό, την ευαισθησία αλλά ταυτόχρονα και για τη δυναμικότητα και αγωνιστικότητά της. Δημοσιεύθηκαν 26 ποιητικές συλλογές του και μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες. Στο αρχείο του υπάρχει πλήθος ακόμα από αδημοσίευτα ποιήματά του. To ποιητικό έργο του Γιάννη Κουτσοχέρα τιμήθηκε με διάφορα διεθνή (Grand Prix d' Europe, 1985) και ελληνικά βραβεία.
Κοσμοπολίτης και ελληνολάτρης διακρίθηκε από νωρίς και στον πολιτικό στίβο. Έλαβε ενεργό μέρος στους κοινωνικούς και δημοκρατικούς αγώνες, στην Εθνική Αντίσταση, στον αγώνα της Κύπρου, στον αντιδικτατορικό αγώνα και σε ειρηνιστικά κινήματα. Ως πολιτικός και βουλευτής (1964-1967, 1974-1985) υπήρξε ο εμπνευστής καινοτόμων αλλαγών: κοινωνική ασφάλιση, γυναικεία ψήφος, και πλήθος αγώνων διαδηλώνοντας την αγάπη του για τον άνθρωπο και την πίστη του σε μια κοινωνία του λυρισμού και της ευαισθησίας. Για το σύνολο της κοινωνικής και πνευματικής προσφοράς του προτάθηκε επανειλημμένα για το Νόμπελ Ειρήνης και Λογοτεχνίας.
(Πηγή: ιστοσελίδα Ιδρύματος Γιάννη Κουτσοχέρα και Λένας Στρέφη - Κουτσοχέρα)
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ΜΟΥ
του Γιάννη Κουτσοχέρα
Βασιλικέ και μαντζουράνα μου
πως μου θυμίζετε τη μάνα μου,
την μάνα τη μοιροπλασμένη
να νείρεται και να προσμένει.
Σας έλουζε με δροσοστάλαγμα
χυτό της βρύσης μας το μάλαμα.
Κι ας ήταν να μπορούσε η βρύση
και τον καημό της να δροσίσει
Σας κορφολόγαγε σας ντάντευε,
μαθές και στο σχολειό μου αγνάντευε
πρόσμενοντάς με να γυρίσω
στον κόρφο της και να τρυγήσω
Το άρωμα της ψυχή σας, κλώνια μου
δροσάτα σαν τα τότε χρόνια μου.
και γιόμιζαν τ' αλφαβητάρια
σγουρά πλατύφυλλα κλωνάρια.
Μα η πόλη επλάνεψε το γιόκα της
και μόνοι: Εκείνη, εσείς , και η ρόκα της.
Στα χάη κοιτάει -τι άγγιχτος κάμπος
θλιμμένος στων ματιών το θάμπος!
Και με το Πάσχα ή τα Χριστούγεννα,
Μανούλα μου, τον πόνο σου' γιαινα.
Δάκρυα στα μάτια, και στο χέρι
βασιλικά. Και μ' εκαρτέρει.
Κ' ήταν το δάκρυ της σα νά' κραινε
"άχ, γιόκα μου η ζωή να μάκραινε!"
Κ' έλε το δάκρυ στο φευγιό μου
"Ψυχή μου, φεύγα με το γιο μου..."
Και τώρα : Εκείνη, εσείς, η ρόκα της,
τα παραμύθια για το γιόκα της.
Αργώ να πάω να δω τη μάνα μου
βασιλικέ μου, μαντζουράνα μου
Since 1996
πράγμα που σημαίνει πως το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων εξυπηρετούσε για τις δυνάμεις κατοχής στρατιωτικούς σκοπούς, ανεξάρτητους από την τύχη των αιχμαλώτων, στους οποίους έχουμε ήδη αναφερθεί. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι ο ΕΛΑΣ επιδίωξε να διαπραγματευτεί την ανταλλαγή των αιχμαλώτων με ανθρώπους της Αντίστασης που είχαν στα χέρια τους οι ναζί, αλλά οι διαπραγματεύσεις δεν κατέληξαν σε αποτέλεσμα. Επιπλέον η βρετανική στρατιωτική αποστολή στα ελληνικά βουνά και το Συμμαχικό Στρατηγείο στη Μέση Ανατολή είχαν εκφράσει αντίθεση στις εν λόγω διαπραγματεύσεις20.
Αυτά για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Οσο για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων.... "Στα Καλάβρυτα- έγραψε ο Ριζοσπάστης λίγες μέρες μετά τη σφαγή21- ξετυλίχτηκε μια φρικαλέα πράξη απ' την πιο φοβερή τραγωδία που έζησε η Ελλάδα και ολόκληρη η Ευρώπη".-
Βίλιμπαλτ Ακαμπχούμπερ (επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος)
