Το καρφί

Ο Hλεκτρονικός Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος της Κίνας

Οι Κινέζοι χρήστες του διαδικτύου πάντα διακρίνονταν για τις ικανότητές τους να ξεγελούν τη λογοκρισία, όμως τώρα είναι πιο θυμωμένοι από κάθε άλλη φορά. Η ανώνυμη κήρυξη πολέμου αποτελεί σημάδι των πιέσεων που με την παγκόσμια διάδοση του διαδικτύου και το αγκάλιασμά του από ακτιβιστές όλων των αποχρώσεων, οδηγούν σ� ένα δίχως προηγούμενο κύμα καταστολής των εθνικών κυβερνήσεων και απειλούν να μετασχηματίσουν τον τρόπο με τον οποίο εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι επικοινωνούν.

Η Κίνα προσπαθεί να επιβάλλει την προεγκατάσταση λογισμικού λογοκρισίας σε κάθε νέο PC, ενώ την περασμένη βδομάδα το Ιράν κατάφερε να εκμηδενίσει σχεδόν τη διάδοση μέσω διαδικτύου όλων των περιγραφών από πρώτο χέρι για τις διαμαρτυρίες στους δρόμους και τις λαθροχειρίες των προεδρικών του εκλογών.

Η καταστολή των ελευθεριών του διαδικτύου που πολύς κόσμος θεωρεί δεδομένες συνοδεύεται από όλο και περισσότερα νέα μέσα για την αντιμετώπιση των κυβερνο-αντιπάλων. Αυτές οι μέθοδοι ξεκινούν από την ευθεία τεχνολογική επίθεση που κατεβάζει τα σάιτ των διαφωνούντων και φτάνουν ως τις πληρωμές σχολιαστών για να επιχειρηματολογούν υπέρ των κυβερνήσεων σε διάφορα θεωρητικώς ανεξάρτητα blogs. Kαι οι δύο αυτοί τύποι καταστολής έχουν το επιπλέον πλεονέκτημα ότι μπορεί κανείς να τους διαψεύσει: πολλά καθεστώτα χρησιμοποιούν προηγμένες κατασταλτικές τεχνικές στο διαδίκτυο που είναι δύσκολο να επιβεβαιωθούν.

Σε μια εποχή όπου οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας, από τα γραπτά μηνύματα έως το Twitter, υπόσχονται την ενίσχυση της δύναμης που βρίσκεται στα χέρια των ατόμων, αυτές οι τεχνικές έχουν τα αντίστροφα αποτελέσματα. Οι ειδικοί του διαδικτύου των πιο ανοιχτών κοινωνιών πιστεύουν ότι οι συγκεκριμένες τάσεις θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη αυτό-λογοκρισία των ατόμων και των οργανώσεων που ακριβώς προσέβλεπαν στο διαδίκτυο και το θεωρούσαν ως το πιο αποτελεσματικό μέσο επικοινωνίας τους.

Ακόμη και οι αισιόδοξοι προειδοποιούν για οπισθοχωρήσεις. «Στο τέλος του δρόμου είναι πιθανότερο ο νικητής να είναι οι πολίτες και οι ακτιβιστές που χρησιμοποιούν αυτές τις τεχνολογίες για δημοκρατικούς σκοπούς», λέει ο Τζον Πάλφρι, του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, αυθεντία στα θέματα διαδικτυακού «φιλτραρίσματος». Αλλά προσθέτει: «Παρ� όλα αυτά και τα κράτη που ασκούν λογοκρισία κερδίζουν πόντους».

Ο αριθμός των συγκεκριμένων κρατών, κατά τους ερευνητές, ξεπερνά τα 20. Στη Μπούρμα και τη Μολδαβία, οι κυβερνήσεις ανέστειλαν πρόσφατα τη λειτουργία των δικτύων κινητής τηλεφωνίας για να αντιμετωπίσουν ταραχές που ενισχύονταν από την ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων. Στο Ουζμπεκιστάν υπάρχει διάχυτη η υποψία ότι το κράτος παρακολουθεί το διαδίκτυο αλλά είναι δύσκολο να αποδειχτεί. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του λογισμικού παρακολούθησης και ασφάλειας που βρίσκεται στα χέρια των κυβερνήσεων προέρχεται από δυτικούς προμηθευτές. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης βιομηχανίας, οι εταιρείες τεχνολογίας προσβλέπουν στην αύξηση των εσόδων τους από την εκμετάλλευση του ενδιαφέροντος των κρατών για παρακολούθηση, έρευνα και αποθήκευση δεδομένων, μολονότι κατά διαστήματα δέχονται την κριτική των ακτιβιστών για τη συνδρομή που παρέχουν έτσι σε κατασταλτικά καθεστώτα.

Η πιο πρόσφατη περίπτωση είναι το Ιράν. Από την ημέρα των διαμφισβητούμενων εκλογών το θεοκρατικό καθεστώς ξεκίνησε έναν αγώνα διαρκείας ενάντια στην ελεύθερη ροή πληροφοριών και επικοινωνίας μεγάλου τμήματος της νεολαίας των πόλεων. Η Τεχεράνη διαθέτει το κρίσιμο πλεονέκτημα ότι ελέγχει τον βασικό πάροχο ίντερνετ της χώρας. Ο αποκαλούμενος DCI περιέκοψε δραστικά την ευρυζωνικότητα που διατίθεται στους πολίτες, με αποτέλεσμα η κυκλοφορία των βίντεο στο διαδίκτυο να πέσει κατά 90%, παρομοίως και τον e-mail που φεύγουν εκτός Ιράν.

Δεδομένα που έχει συγκεντρώσει η Arbor Networks, μια αμερικανική εταιρεία ασφαλείας, δείχνουν ότι η ιρανική κυβέρνηση μπορεί και επιλέγει ποιους τύπους κυκλοφορίας να κόψει και ποια μέρη του διαδικτύου να αφήσει απείραχτα. Και πως κατά τον ίδιο τρόπο που οι δυνάμεις ασφαλείας προσαρμόζουν τις απαντήσεις τους αντιμετωπίζοντας τη μεταβαλλόμενη φύση των καθημερινών διαδηλώσεων, έτσι και η αστυνομία του ιρανικού διαδικτύου μεταβάλλει τους αποκλεισμούς της στο διαδίκτυο.

Το Facebook και τα άλλα κοινωνικά δίκτυα είναι εύκολο να τα κλειδώσει και να τα κατεβάσει κανείς. Όμως το Twitter, μια υπηρεσία σύντομων μηνυμάτων προσβάσιμη από το διαδίκτυο, αποδείχτηκε δυσκολότερη στο κλείδωμά της χωρίς να σβηστούν όλα τα μηνύματα. Οι χρήστες επέδειξαν ευελιξία κινούμενοι από το ένα μέσο στο άλλο. Για παραπάνω από μια βδομάδα, ομάδες εκτός του Ιράν έστελναν στους χρήστες διευθύνσεις �open proxies�, κι έτσι οι Ιρανοί μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στα επίμαχα σάιτ ακόμη κι αν η ευθεία τους πρόσβαση ήταν κλειδωμένη. Αλλά οι αρχές βρήκαν τα περισσότερα proxies κι έκοψαν εντελώς την πρόσβαση. Τελικά, την Πέμπτη έκοψαν το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της κυκλοφορίας στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων των μηνυμάτων Twitter.

«Το πρόβλημα γίνεται πολύ μεγάλο όταν μια κυβέρνηση απλά θέλει να κόψει την επικοινωνία», λέει ο Τζον Πέρι Μπάρλο, της Electronic Frontier Foundation, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης με έδρα το Σαν Φραντσίσκο που συνδράμει τους διαφωνούντες σε όλο τον κόσμο. «Αν το κάνει κι αυτό, γυρνάς ξανά στα σήματα καπνού».

Ο έλεγχος του διαδικτύου από την ιρανική κυβέρνηση κατά τη διάρκεια των ταραχών εξελίσσεται ταχύτατα χάρη και στη βοήθεια των τεχνολογιών φιλτραρίσματος που είχε τοποθετήσει πολύ πριν τις εκλογές. Καμιά χώρα όμως δεν εφαρμόζει τόσο ενδελεχή αστυνόμευση του διαδικτύου όσο η Κίνα, που βρίσκεται από χρόνια στην αιχμή του δόρατος της λογοκρισίας.

Τώρα η κινεζική κυβέρνηση προσπαθεί να παγιώσει τον έλεγχό της με ένα διάταγμα που υποχρεώνει από 1ης Ιουλίου όλους τους υπολογιστές που πωλούνται στη χώρα να έχουν προεγκαταστημένο ένα πρόγραμμα που λέγεται Green Dam / Youth Escort, για το οποίο η κυβέρνηση λέει ότι η χρήση του αποσκοπεί στον αποκλεισμό της πρόσβασης σε πορνογραφικό περιεχόμενο. Η Del, η Hewlett-Packard και άλλοι κατασκευαστές υπολογιστών όμως έχουν διαμαρτυρηθεί και εξασφάλισαν την στήριξη των κυβερνητικών αξιωματούχων που απειλούν να φέρουν το θέμα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.

«Το Green Dam θα αλλάξει για πάντα το παιχνίδι, αν περάσει» λέει ο κ. Πάλφρι του Χάρβαρντ. «Ο προσωπικός υπολογιστής είναι το τελευταίο ανάχωμα της προσωπικής ελευθερίας. Θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτές τις συσκευές με εκπληκτικούς τρόπους».

Το Πεκίνο για πολλά χρόνια κλείδωνε μεγάλο αριθμό ιστοσελίδων τοποθετώντας φίλτρα στους κυριότερους παρόχους ίντερνετ της χώρας, με χρήση μιας μεθόδου γνωστής με το ψευδώνυμο Great Firewall of China. Πιο πρόσφατα η κεντρική κυβέρνηση επιφόρτισε με επιπλέον ευθύνες κλειδώματος και αρμοδιότητες παρακολούθησης τους παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών, τις διαδικτυακές εταιρίες και τα τοπικά γραφεία λογοκρισίας που όλα τους χρησιμοποιούν αναβαθμισμένες τεχνολογίες.

Αλλά όλο αυτό έχει τα όρια του. «Ο έλεγχος των δημοσίων δικτύων είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο» λέει ο Τόνι Γουάν, αντιπροέδρος της Nenentsec, κινεζικής εταιρείας υπηρεσιών ασφαλείας. «Η ευρυζωνικότητα και η κυκλοφορία είναι τεράστιες, έτσι δεν έχεις την υπολογιστική ισχύ να τις ελέγξεις».

Με την τελευταία της προσπάθεια η κινεζική κυβέρνηση επιχειρεί να πάει ακόμα πιο μακριά, στους προσωπικούς υπολογιστές που βρίσκονται στο άκρο του διαδικτύου. Όμως δεν είναι σαφές αν θα τα καταφέρει. Οι κατασκευαστές υπολογιστών και η αμερικανική κυβέρνηση έχουν συνασπιστεί με τους ερευνητές ασφαλείας που έχουν εντοπίσει ελαττώματα στο λογισμικό του Green Dam τα οποία θα μπορούσαν να επιτρέψουν σε χάκερ να ελέγχουν από απόσταση τα συστήματα που το τρέχουν.

Αλλά ακόμα κι αν η εγκατάσταση του Green Dam καθυστερήσει ή τελικά εγκαταλειφθεί, η κινεζική κυβέρνηση έχει ήδη αποκτήσει πρόσβαση σε εκατομμύρια PC. Στις αρχές του χρόνου το Πεκίνο έθεσε την προεγκατάσταση του Green Dam ως όρο για συμμετοχή σε πρόγραμμα επιδότησης αγοράς PC για τους πληθυσμούς της επαρχίας. Το Μάιο διέταξε την εγκατάσταση του προγράμματος σε όλα τα σχολεία. «Εκτιμώ ότι ήδη υπάρχουν δέκα εκατομμύρια PC στην Κίνα με εγκατεστημένο το Green Dam�, είπε αξιωματούχος ενός κινέζικου πόρταλ.

Αρκετές από αυτές τις τεχνολογικές εφαρμογές παρακολούθησης και λογοκρισίας του Ιράν ή της Κίνας έχουν αναπτυχθεί τοπικά, αλλά οι περισσότερες είναι δυτικής προέλευσης. Η Nokia Siemens Networks, ένα κοινό σχήμα των δύο ευρωπαϊκών εταιριών για παράδειγμα, είπε ότι της ζητήθηκε να πουλήσει εξοπλισμό παρακολούθησης τηλεφωνικών κλήσεων στο Ιράν στα πλαίσια της εκτέλεσης συμβολαίου για τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών. Η Cisco έχει δεχτεί κατά διαστήματα αυστηρή κριτική για την πώληση των ρούτερ της στην Κίνα, αν και η ίδια ισχυρίζεται ότι ο ίδιος εξοπλισμός χρησιμοποιείται και για ανοιχτά και για κλειστά συστήματα. Με βάση τις εθνικές νομοθεσίες των ΗΠΑ αλλά και άλλων χωρών, οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών οφείλουν να διευκολύνουν τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου να πραγματοποιούν εγκεκριμένες παραβιάσεις του απορρήτου των επικοινωνιών - και οι εταιρείες παροχής εξοπλισμού λένε ότι δεν μπορούν να ρυθμίζουν τις πωλήσεις τους ανάλογα με τον πελάτη.